Bzzlletin. Jaargang 26

[p. 42]

Mohana van den Kroonenberg
Persoonlijk traktaat van een Problematisch Huwelijk

Iedere ochtend word ik met gouden zwepen opgehitst

Zodra ik mijn ogen open zijn zij daar... de gezonde engelen met aureolen, blank en blosrood... dubbel-liederen uit bazuinen peepend... de gezonde, gevleugelde, zelfbewuste engelen. Zonder pardon word ik een hunner werelden ingejaagd.

Ik noem ze engelen. Waarom? Zomaar, voor het moment. Liever engelen dan God -geen woord over God.

Ik bezit een leger aan paarden en onverkwikkelijke stapels onuitgegeven werk, verhalen, gedichten, aanzetjes... ook experimenteel

Ik bewoon twee eilanden.

Op het eiland van sculpturen heb ik een verzameling bronzen paarden aangelegd. Ik heb er stenen baadsters in een vijver geplaatst, een mannentors op het terras... vogeldrinkbakken... koppen van de grote schrijvers (daarover later meer)... frisse danseressen, grasklokjes rond de enkels... en wat niet al! De verzameling paarden die ik heb aangelegd - de kostbare verzameling bronzen paarden in alle kleuren - schiet zo nu en dan in een onwaarschijnlijke galop langs de kust, een prachtige soepele kudde die langzaam van vorm verandert, een ogenblik lijkt zij stil te staan en niet te bewegen - dan weer herneemt zij, met honderden benen, in nog rapper tempo, haar gang.

Een machtige inspiratiebron, uit de verte, maar ook van dichtbij; graag lok ik er een en grijp hem bij de hals... een snorhaar... een gezwollen bloedvat... de huid rond de neus... voordat hij wegdraaft word ik getroffen door zijn oog; de glinstering in een paarde-oog is mysterieus als aanstaand moederschap.

Deze verzameling paarden is me dierbaarder dan wat dan ook, al heeft nog nooit een van hen zijn bronzen tong geroerd om mij een filosofisch thema in te fluisteren.

Het tweede is het eiland van hersenwerk, van privé-logica en, zoals ik al zei, van onverkwikkelijke stapels onuitgegeven werk, verhalen, gedichten, aanzetjes, enzovoort... Kortom, van overvolle kisten met papier. Zoals ik houd van de paarden, zo veracht ik de kisten. Het is zeer, zeer zelden geweest dat ik geraakt werd - met een vreemd klam handje, bijna onvoelbaar, het beroerde even zoom van mijn jurk - door eigen werk van meer dan een jaar oud. Toch bewaar ik het allemaal. Waarom? Het is van mij! Er gaat er niets weg... geen vod... want het is van mij! Als ik mij herinner met welk een serieuze blik ik dat vroegere schreef en met welk een geestdriftige hoop ik kopieerde, adresseerde, toestuurde... en toestuurde... en toestuurde naar allerhande uitgeverijen en tijdschriften om maanden later het werk zonder het door mij gewenste succes terug te ontvangen, dan speelt er, ondanks de vaak miserabele kwaliteit, wel eens een glimlach om mijn lippen, dan ben ik toch ontroerd, zoals het je ontroeren kan iemand te zien en te horen die een onhoudbare stelling langdurig verdedigt.

Uit deze kist ban ik (ik zou moeten zeggen: uit mijn hoofd ban ik, ver voordat het in de kist terecht zou kunnen komen) met alle toewijding die in mij is - ondanks mijn verachting, die overigens zoet wegsmelt bij de gedachte aan het onderstaande -de grijze stadswijken met haar in portieken hangende junks, het straatrumoer, de verveelde dialogen, de niet eindigende doodsaaie seksuele ditjes en datjes, jammerlijk veroorzaakt door het teveel aan keuzen is mij weleens verteld... ach, ach...

Als je niet oplet besluipt en bespringt het alles-in-de-kiem-smorende relativisme je in de rug. Het maakt me razend

[p. 43]

- dat alledaags plot, die banale middelmaat

- dat oer-, oerhollandse, die relletjes die maar geen revolutie worden

- lamlendig gezemel, verborgen achter een schaamlap van cynisme

en dat alles... in bloedeloze taal.

het opgedrongen huwelijk

Uiteraard bevind ik mij fysiek òf op het ene òf op het andere eiland. En daarmee is onmiddellijk een probleem geboren.

Op het eiland van sculpturen kan ik niet schrijven en op het eiland van de taal is nog nooit een tastbaar beeld ontstaan. De processen van het schrijven en het beeldhouwen zijn van een andere wereld. Hoewel er in beide gevallen door dezelfde persoon van niets iets gemaakt wordt, wijken de processen al uiteen bij het ontstaan van het idee. De ideeën ontspruiten weliswaar in beide gevallen ergens in hetzelfde hoofd, maar op een volstrekt andere manier. De sculptuur is er opeens, onaangekondigd, zij presenteert zich in haar geheel, er hoeft nauwelijks over nagedacht of aan bijgeschaafd te worden. Het ten uitvoer brengen van dit beeld levert zelden problemen op, zoals ik het zag, zo zal het worden. Dit in tegenstelling tot het verhaal, een klein ideetje, een vonkje, een hindering, een ergernis... dat groeit... en groeit... de tijd vliegt en het verhaal groeit... naar links, naar rechts... als een bezetene onder mijn pen. Het allerkleinste kan zonder dat ik nog maar iets van het vervolg weet aanleiding zijn tot pagina's... tientallen pagina's... hele stapels met papier...

Ook in de uitvoering lijken zij geenszins op elkaar. De beeldhouwer spant zich lichamelijk tot het uiterste in terwijl zijn gedachten zalig in de rondte dwalen. Hij concentreert zich weliswaar op zijn handen, maar dat vermoeit hem mentaal allerminst. De schrijver moet, ondanks dat het verhaal vaak lijkt te doen wat het zelf wil, zijn hersens bij elkaar houden, hij moet zich concentreren om de scènes te volgen en op de juiste momenten in te grijpen en bij te sturen. Tijdens deze geestelijke inspanning kan hij zijn lui lijf languit op de divan te ruste leggen.

Een ideale situatie zou je zeggen, maar toch heb ik niet het idee dat er ook maar een enkel voordeel ligt in de combinatie van deze vakgebieden. Op dit moment lijken de literatuur en de beeldende kunst in mij op geen manier verenigbaar. Ze vreten elkaars tijd. De een oogst nooit wat de ander zaait. Zij staan onverschillig en conflictloos tegenover elkaar. Al vechten zij om aandacht, het gevecht leveren ze met mij, nooit met elkaar.

Kende ik slechts één type engel, dan hoefde ik mij niet te splitsen, ik zou mijn volle week besteden aan het een òf aan het ander... wat een verrukkelijk idee! Maar - er zijn er twee en ik wil dat zo, er is vis èn vlees... en

- omwille van de zoete harmonie

- omdat ik die onvree niet langer aan kan zien

zodat zij niet langer aan mijn zenuwen vreten zal ik ze tot een huwelijk dwingen, vervroegd, ik zal de literatuur en de beeldende kunst tot het ja-woord dwingen. Ik ga de beeldhouwer en de schrijver krachtig in elkaars richting duwen. De twee werelden waarin ik leef, ik zal ze verbinden... ik zal de eilanden met een brug verbinden!

Bovendien, het zou kunnen leiden tot bijzondere nakomelingen, nakomelingen vol nieuwigheden, die je op andere gedachten brengen en dergelijke.

rookslierten... muilezels... een handeklap van Tika Tovenaar

Alvorens ik mij waag aan dit experiment voel ik mij genoodzaakt me wat meer te verdiepen in de partners en hun produkten. Onmiddellijk zie ik eindeloos geduldige baadsters hun dijen drogen onder een fontijn... in overvloede paardestaarten... hoefnagels... en... scènes in een villa tuin... het hoofdgerecht van een huwelijksmaal... aangeslagen goochelaars...

Als ik mij een combinatie voorstel, een combinatie van tekst en beeld (het beeld nu twee-dimensionaal) dan denk ik bijvoorbeeld aan het beeldverhaal, aan de surrealisten, aan het Gesamtkünstwerk. Daarmee heb ik een verbinding gelegd op het niveau van het product, hetkunstwerk, en omdat dit gecombineerde kunstwerk nooit het beeldhouwen en het schrijven zal vervangen - het is tenslotte niet gegroeid - heb ik juist een proces toegevoegd waar ik probeerde van twee processen een te maken. Dit levert in eerste instantie dus niets op.

[p. 44]

Mohana van den Kroonenberg, Reiner 1. Brons/hardsteen, 33 cm.

De andere mogelijkheid, een verbinding van de processen (het maken van een beeld op de manier waarop een verhaal ontstaat en omgekeerd) zou wat het schrijven betreft een stream of consiousnes kunnen opleveren, geen mentale inspanning, maar loslaten en vrijelijk associëren. Zeker geen gek resultaat, maar niet iets waarmee ik niet al eerder experimenteerde. Ook hier geldt, het neemt niet de plaats in van twee: de strijd blijft.

En wat het beeldhouwen betreft, op de divan? zeer geconcentreerd? dat zal ik niet beschouwen.

Een door mij nog niet eerder genoemd belangrijk verschil tussen de sculptuur en het verhaal is de tijd. In de sculptuur ontbreekt de tijd. Dat maakt onder andere dat geraakt worden door een verhaal zoveel makkelijker is dan geraakt worden door een beeld. Het verhaal neemt je mee, het is niet constant, het werkt

[p. 45]

voortdurend op je in, het kan telkens andere snaren beroeren. Een beeld mist deze dimensie.

Laat ik eens de tijd toevoegen aan een van mijn sculpturen. Aan de baadster, zij droogt haar fraaie dij, haar buik, haar gezicht met een handdoek, dan kijkt zij op en knippert met de ogen. De sculptuur wordt toneel. Zodra de baadster beweegt, zal zij spreken. Er is taal, het woord, als het vlees en bloed nu van de planken wordt geveegd is daar de mogelijkheid voor een verhaal.

Dan neem ik nog een tekst uit de kist van minder dan een jaar oud. Ik kies een scène... ik heb er een gekozen... ik zet de tijd stil... een handeklap van Tika Tovenaar... het gesprek verstomt... weg woord... de figuren verroeren geen vin... en nu? Boetseren?... Ai, het valt allemaal niet mee.

over de nakomelingen

Ik zal moeten toegeven, het experiment was voornamelijk een denkexperiment en pijnlijkgenoeg laat het resultaat zich zeer moeilijk beschrijven. Rookslierten zal ik maar zeggen. Er is wel iets ondefinieerbaars, er is wel iets dat je ziet in het beeld en proeft in het verhaal, iets geks, iets overdrevens. Maar nakomelingen? Daar is niet veel van terecht gekomen. En zeker niet van exemplaren vol interessante nieuwigheden die mij op andere gedachten brengen. Bovendien zullen deze nakomelingen mij nu niet verlossen. Misschien is het nog te vroeg, ik geef de hoop niet op.

Toch een klein resultaat, en zeer eenvoudig te beschrijven:

-	Portretten in brons van een door mij zeer gewaardeerd schrijver... en van nog een schrijver... en... toe maar, van nog een!
-	En een ideetje; sommige scènes in het werk van bovenbedoelde schrijvers willen mijn beeldend oog nog wel eens wat licht geven.

Een raakvlak, dat geef ik toe, maar van het platste soort, ik zou het toch allerminst een wederzijdse inspiratie willen noemen.

Al bevallen de beelden mij best.

de conclusie of reageerbuis- en pipettenwerk

Niet veel nieuwigheid.

Het huwelijk lijkt onvruchtbaar.

Ze dulden elkaar met tegenzin.

Elk vist voor zich, zwijgend, in de kleine niervormige tuinvijver van mijn gedachten.

Geen kruisbestuiving, maar een bijzonder geval van incest.

Baadsters baren baadsters, uit paarden alleen méér paarden, méér wapperende manen, méér geschrokken ogen en vertrokken monden, alles anders, maar méér... en niets, helemaal niets voor een verhaal.

En omgekeerd? Exact hetzelfde.

Onvruchtbaar, niets aan te doen, alles blijft zoals het is.

Noem mij een huwelijk waarin man en vrouw elkaar begrijpen!

Ik voer de pen... en onvermijdelijk...

- het naakt lonkt

- ik volg met mijn ogen de kudde in draf

nog deze zin en zij zijn weer wat zij waren: twee gemartelde muizen ter hoogte van het middenrif.

Mohana van den Kroonenberg studeerde biomedische werktuigbouwkunde aan de Universiteit Twente en (vanaf 1994) aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag. Tegenwoordig besteedt zij haar tijd volledig aan beeldhouwen en schrijven. Zij publiceerde eerder in o.a. Parmentier