Bzzlletin. Jaargang 26

[p. 30]

Josje Kraamer en Arie Storm
Voor de een werkt het, voor de ander niet
Opleidingen voor schrijvers

Het is voor velen de vraag of je op een school werkelijk kunt leren schrijven. ‘Tja, ach, ik weet het niet zo goed met dit onderwerp’ verklaarde Nicolaas Matsier tegenover Annemiek Neefjes van Vrij Nederland (‘Ter Zake’, 15 juni 1996). Om te vervolgen met: ‘Ik ben geneigd te zeggen dat schrijven tot op zeer grote hoogte niet te leren valt. Een goede redacteur, dàtis belangrijk voor een schrijver. [...] Of schrijven te leren valt, is een vraag waarop je niet zomaar met ja of nee kan antwoorden.’

Feit is dat er tal van mogelijkheden zijn voor de leergierige aspirantschrijver om in een of ander cursusverband te proberen het schrijversvak onder de knie te krijgen. Wil je er niet de deur voor uit, dan kun je de LOI-cursus ‘Creatief schrijven’ of ‘Gedichten schrijven’ volgen. Verder organiseert Script⁺ - maar daarvoor moet je dus wel de deur weer uit - de cursussen ‘Verhalen schrijven’, ‘Gedichten schrijven’ en ‘Schrijven voor kinderen’ op vier verschillende niveaus. Ook worden er schrijfcursussen verzorgd door creatieve centra en volksuniversiteiten.

Schrijversvakschool

De enige echte schrijversvakschool in Nederland is 't Colofon, opgericht in 1984. ‘'t Colofon is één van de manieren om er te komen als schrijver,’ zegt Marieke de Ridder, directeur van de school. Het is geen hboopleiding en er is geen vooropleiding voor vereist. ‘Voor de een werkt het wel en voor de ander misschien niet. Door onze opleiding te volgen kun je jezelf op zijn minst een hoop tijd besparen. Helga Ruebsamen heeft de opleiding eens vergeleken met een snelkookpan: in een snelkookpan wordt de druk verhoogd met als gevolg dat je tijd bespaart.’

Helga Ruebsamen is een van de vele schrijvers die zich ooit hebben ingezet als docent voor de school. Een greep uit de lange lijst andere prominenten die er hebben lesgegeven of nog steeds lesgeven: Arie van den Berg, Louis Ferron, Kees 't Hart, Martin Reints (hoofd van de afdeling poë zie), Thomas Rosenboom (hoofd van de afdeling proza), Rob Schouten en P.F. Thomé se.

Marieke de Ridder: ‘In het vierde jaar wordt gekeken of de student inderdaad op eigen kracht verder kan. Hij of zij dient dan een werkstuk van een zekere omvang af te ronden. De student wordt daarbij begeleid door een schrijver die hij of zij zelf heeft uitgekozen. Zo koos Hermine Landvreugd Adriaan van Dis, wij hebben vervolgens het contact gelegd en Van Dis heeft Landvreugd tot het einde toe begeleid, “'t Colofon is de enige school die ik heb afgemaakt,” benadrukt Landvreugd herhaaldelijk in interviews. Het is dan ook de leukste school van Nederland.’

Kastje

De school is trots op de studenten die het tot een publicatie hebben gebracht. In de directeurskamer bevindt zich een kastje waarin alle producten van studenten en ex-studenten worden verzameld. Dat het goed gaat blijkt wel uit het feit dat het kastje allang veel te klein is om er alles in te kunnen zetten. De discussie of je schrijven wel of niet op een school kunt leren, wordt volgens Marieke de Ridder dan ook nauwelijks meer gevoerd: ‘En die discussie vind ik eigenlijk ook niet zo interessant.’

Enthousiast vervolgt ze: ‘Pim Wiersinga's romandebuut Honingvogels werd door Meulenhoff al uitgegeven toen hij bij ons nog maar in het derde jaar zat. Kom je diploma maar ophalen, zei ik tegen hem, je bent geslaagd. Een aanbod dat Wiersinga tot mijn verbazing afsloeg, hij vond dat hij bij ons nog veel kon leren. Naar eigen zeggen wist hij nog altijd niet helemaal hoe je bepaalde romantechnische zaken moest oplossen. Uiteindelijk heeft hij het eerste deel van zijn

[p. 31]

historische roman Gracchanten als eindexamenwerk-stuk ingeleverd’ En met goed gevolg: Pim Wiersinga is inmiddels zelf tot het docentenkorps van de school toegetreden.

Eenakter

Conform het credo van de school - ‘Er is talent nodig om techniek te ontwikkelen, er is techniek nodig om talent te ontwikkelen’ - is talent geen totaal verwaarloosbare factor. Om te worden toegelaten tot de vierjarige opleiding (de school verzorgt ook kortere cursussen en trainingsdagen) is weliswaar geen vooropleiding vereist, maar wel dient de student in spe ter beoordeling werk in te sturen. Aan de hand van dat ingestuurde materiaal (niet alleen poëzie en niet meer dan acht pagina's) wordt beoordeeld of men wordt toegelaten tot het basisjaar.

Hoe steekt de school in elkaar?

In het basisjaar volgt de student in vier kwartalen van elk negen weken schrijftrainingen en workshops in de vier vakgebieden poëzie, proza, toneel en scenarioschrijven. Alle vakken zijn verplicht. Marieke de Ridder: ‘Soms denkt iemand dat zijn talent vooral op het vlak van bijvoorbeeld de poëzie ligt. Door alle vakgebieden in het basisjaar verplicht te stellen, kunnen onvermoede talenten worden ontdekt. We hebben hier een student gehad die dacht dat haar kracht voornamelijk lag in het romanschrijven. Uiteindelijk studeerde ze af met een eenakter.’

Na het basisjaar wordt gekeken of een student wordt toegelaten tot het tweede jaar. Marieke de Ridder: ‘Aan het eind van het eerste jaar moet je een zekere ontwikkeling laten zien, aan het eind van het tweede jaar, het jaar van de waarheid, worden de kwaliteitseisen verscherpt. Er moet een reëel uitzicht zijn op een professionele schrijverscarrière. Is dat uitzicht er niet, dan sturen we mensen weg. Dat geeft wel eens toestanden.’

In het derdejaar specialiseert de student zich in één vak en bereidt zich voor op een jaar individueel werken.

Dat jaar, het vierde en laatste, wordt afgerond met een werkstuk. Een commissie bestaande uit de begeleider, een collega uit dezelfde vakgroep en een docent van een ander vak beoordeelt dat werkstuk.

Schrijftraining

Volgens Marieke de Ridder leer je op de schrijversvakschool niet alleen de ambachtelijke kant van het vak: ‘Ik geloof dat Thomas Rosenboom zich wél op het standpunt stelt dat je je als docent eigenlijk alleen maar kunt bemoeien met de techniek van een student, de ambachtelijke kant dus. Maar door de schrijf-training die we geven, een apart vak dat in de eerste driejaar verplicht is, kun je volgens mij met behulp van het oefenen van de techniek ook de creativiteit openbreken. Fantasie en de aanscherping van de zintuigen kunnen door opdrachten die alleen maar daarop gericht zijn wel degelijk worden ontwikkeld. Je moet daarbij denken aan opdrachten als: beschrijf een kamer eerst vanuit het perspectief van iemand die vrolijk is en vervolgens vanuit het perspectief van een chagrijnig persoon. Aan de hand daarvan kun je je als student afvragen wat je hebt gedaan om dit bepaalde gevoel tot uitdrukking te brengen - werkt het? - en welke middelen je kunt hanteren om het gewenste gevoel te beschrijven. Op die manier kunnen er onvermoede kanten van een student naar boven komen. Bovendien krijgt een student gedurende de vier cursusjaren steeds met verschillende docenten te maken. En juist de combinatie van verschillende invloeden kunnen een gunstige uitwerking hebben op het geambieerde schrijverschap.’

Informatie

Schrijversvakschool 't Colofon

Karthuizersplantsoen 2

1015 LS Amsterdam

tel [phone]

fax [phone]

(De school heeft overigens een dependance in Maastricht.)

Lesgeld:

Bedraagt ongeveer drieduizend gulden per jaar.

[p. 32]

Studiebelasting:

Basisjaar en tweedejaar per week: twee dagdelen les, tien tot vijftien uur huiswerk in het basisjaar, vijftien tot twintig uur huiswerk in het tweedejaar. De studiebelasting is in het derde en vierde jaar niet meer in uren huiswerk uit te drukken. In het derde jaar wordt in het eerste semester twee dagdelen lesgegeven, in het tweede semester één dagdeel. In het vierde jaar wordt de student individueel begeleid.

Lesdagen en lestijden:

Op avonden en op zaterdagen. De opleiding is dus te combineren met werk of een dagstudie.