Bzzlletin. Jaargang 24

[p. 34]

Charles Cros
De krant van de toekomst

Charles Cros (1842-1888), Frans dichter en natuurkundige, schreef naast gewone ook bizarre prozagedichten en monologen. Die laatste droeg hij soms voor in het cabaret Le Chat Noir. Dit Parijse cabaret werd opgericht door Rodolphe Salis (1852-1897) en Alphonse Allais (1855-1905) en bestond van 1881 tot 1897. In dit cabaret begonnen onder andere Aristide Bruant en Yvette Guilbert hun carrière. Onderstaande tekst, ‘Le journal de l'avenir’ werd na Cros' dood uitgebracht door diens zoon in de bundel ‘Le collier des griffes’, in 1908 en speelt zich af in de redactieruimte van het weekblad dat Le Chat Noir uitgaf.

Ik arriveerde op het kantoor van Le Chat Noir en ik was zo verpletterd door de oosterse weelde van de kamers, dat ik twee uur lang mijn hoed tussen mijn vingers ben blijven ronddraaien, terwijl ik in een gang stond waarin talloze bedienden, gekleed in de meest veelvormige en veelkleurige uniformen, bedrijvig heen en weer liepen.

Iemand duwde me toen een wachtkamer in. De draperieën, de divans en het reukwerk dat in de hoeken brandde, maakten mijn verlegenheid nog groter.

Toch ontdekte ik, overmand door moeheid en emotie, tussen de zachte sofa's waar de kamers van de redactie vol mee stonden en waar ik me niet op durfde laten zakken, een klein rieten krukje met drie poten en ik ging erop zitten, hoewel ik vond dat ik dat eigenlijk niet waard was.

Meteen viel ik ten prooi aan een ongekende verwarring: mijnheer Grévy^1. verscheen mij in de gedaante van Jupiter, rokkenjager van de nimfen; Salis hield de lier vast als een Apollo en zong mij met een mysterieuze glimlach toe:

Op deze driepoot krijgt een boer met schillen
Zelfs de stijl van een sybille.

Inderdaad leken de muren te wijken, de plafonds werden koepels van tropisch gebladerte en de door de winter verlate vliegen vermenigvuldigden zich en werden zoemende kolibries.

De kalender, waar eens per dag een blaadje van wordt afgescheurd, lichtte op met een elektrische glans en de datum werd - noodlottig - zichtbaar: 1 maart 1986.

‘Waarom die 9 in plaats van een 8?’

‘Dat is heel eenvoudig,’ fluisterde Rodolphe, ‘we zijn honderd jaar ouder.’

‘Maar, dan gaan we dus dood?’

‘Stel je niet aan. Je weet heel goed dat onze hersenen door middel van galvanoplastiek in platina zijn uitgevoerd sinds de beroemde Amerikaan Tadblagson zijn uitvinding deed en dat we een nieuw, gelijksoortig brein opgemonteerd krijgen als het oude versleten is, omdat de gietvorm wordt geregistreerd en bewaard op het stadhuis.

‘En waar zijn we nu?’

‘Op het kantoor van Le Chat Noir.’

Inderdaad zitten er redacteuren rond een immens grote, smaragdgroene tafel. Mooi zijn ze niet, deze redacteuren; ze zien eruit als verhuizers, allemaal met dezelfde grijze kleding en met een volgnummer op hun kraag. Ze hebben allemaal een pompoen op het hoofd als een soort hoed, die door middel van een reeks contactpunten aan hun voorhoofd is vastgemaakt, zoals bij het apparaat waarmee de hoedenmaker de maat neemt.

De klok slaat vijf uur.

De tien redacteuren voorin drukken een telefoon tegen hun linkeroor en schrijven met hun rechterhand op stroken papier die een machine onafgebroken voor hen langs rolt. Is een gedeelte eenmaal met handschrift be-

1. Jules Grévy, van 1879 tot 1887 president van Frankrijk.

[p. 35]

dekt, dan wordt het via een gleuf naar het souterrain getransporteerd, waar zich de drukkerij bevindt.

Alphonse Allais trad op als gids en legde me uit hoe het werkte: ‘Dat zijn de redacteuren van het Nieuws, de telefoons onthullen hun wat er in de wereld gebeurt en zij schrijven het op, het talent daarvoor putten zij uit die eigenaardige hoeden.

Ik had, geloof ik, nog niet gezegd dat die hoeden metalen hersenen bevatten, van de beste modellen, met batterij en toebehoren. Door de verbindingspunten worden elektrische stroompjes naar het voorhoofd gestuurd, die ook in het meest stompzinnige hoofd talent opwekken.

Deze uitvinding, die we te danken hebben aan de beroemde Tadblagson, heeft de maatschappij totaal veranderd omdat hij talent gelijkschakelt met rijkdom. Zo is de bankier Philipfill het grootste genie van onze tijd omdat hij zich de luxe heeft kunnen veroorloven om de kostbaarste hersenen te verzamelen. Er wordt onder andere van hem gezegd dat hij anderhalf miljoen heeft betaald voor de hersens van Sarah Bernhardt, gegarandeerd zuiver.

Hieruit volgt dat we een einde hebben weten te maken aan de socialistische eisen van de vorige eeuw. Het axioma is nu: Geen cent, dan ook geen talent. Bij wijze van grote uitzondering worden mensen zonder geld geboren met geestelijke gaves; maar onze rechtbanken herstellen die onrechtmatigheid ogenblikkelijk door hun hun brein af te nemen. Het model vervalt aan de staat.

De Chat Noir van 1986 wil haar lezers ten koste van alles boeien en heeft grote offers gebracht om haar cerebrale verzameling op peil te houden. Zo hebben de tien redacteuren achterin, die achtergrondartikelen schrijven, van wie twee in verzen, op hun hoofd een waarde van vijf miljoen staan. Deze hier links heeft een Victor-Hugo-brein^2.; en kijk eens wat een resultaat. Tien over vijf... hij heeft al tweehonderd verzen geschreven, twintig per minuut.’

Ik buig me gretig voorover naar een paar regels; het papier ging zo snel dat ik alleen dit heb kunnen lezen:

De steen van ruwe gres trekt water uit de bak
Het stalen lemmet wringt en kronkelt, suist en fluit.
Het staal moet wijken waar het op de vuursteen stuit,
De glinstering flitst op en in contact zo schoon
kijkt ook de minnares naar haar geliefd persoon.

‘O, dat zal de corrector er waarschijnlijk wel uithalen. De hersens van degeen die de hoed draagt, beïnvloeden het werk, en soms iets teveel. Deze hier is slijper en hij heeft wat dingen uit zijn vak verwerkt.

We betrekken onze redacteuren zoals u ziet uit de laagste bevolkingsgroepen; ze zijn nauwgezetter, minder duur en leggen minder van hun eigen achtergrond in het werk.

Soms schakelen we twee of drie breinen aan elkaar om een verrassingseffect te krijgen. Kijk bijvoorbeeld eens naar de redacteur die twee hoeden tegelijk moet torsen. Hij draagt, afgezien van zijn eigen brein (dat weinig inbreng heeft), dat van Th. de Banville, de dichter^3., gecombineerd met de hersenen van een advokaat die in geleerde kringen verkeerde.

Ik ga het stuk dat hij net heeft geschreven, er met mijn schaar tussenuit knippen - hij merkt er toch niets van - en dan kunt u het resultaat beoordelen.

Dit stond er op de afgeknipte strook:

Een avond met alles zo mooi als altijd greep ik hem

In zijn kraag.

De zoon van twee mensen die naaiden aan kleding asgrauw

En gestaag.

En ik had een hart, al had zij de lust niet voor de proef,

Zo verliefd...

Maar ik heb toch niemand, zei Cujas, zijn misstap verbloemend,

Ontriefd.

2. Victor Hugo (1802-1885), Frans dichter en prozaschrijver. Een van de belangrijkste auteurs van de negentiende eeuw.

3. Théodore de Banville (1823-1891), Frans dichter, had veel aandacht voor virtuoze rijm- en dichttechniek. Hij bundelde zijn ideeën daarover in Petit Traité de la Versification française (1872).

[p. 36]

 

Wie zond hem die blik, die van onder het wit van

 

Het poeder?

 

Ja, stel haar die vraag en je weet het meteen van

 

Dat loeder.

 

 

 

Ik zei hem: van mij krijg je geen, nee geen steen en

 

Geen een

 

Diamant, geen louis en geen franc, geen glas bier meer

 

Te leen!

 

 

 

Betalen? Dat nooit! Maar stel dat haar hart wisselt van stemming

 

Of doodging?

 

Ik kies ervoor dat je je evenwicht weet te bewaren.

 

Begroting!

‘Vanavond slaat het nergens op, maar soms staan de lezers versteld.

Kwart over vijf... Ho maar! De kopij is af. Al de redacteuren leggen pen en telefoon neer. Ze zetten hun hoeden in de genummerde kastjes en gaan, even idioot als voordat zij een hoed hadden opgezet, hun drie franc vijftig bij de kassa beuren.

De redactie stelt niets voor, qua kosten, vergeleken met de uitgaven voor het administratief personeel en de benodigdheden.’

Benodigdheden? Het verbaast me niet dat die veel geld kosten. Stelt u zich eens voor: onafzienbare serres, vol palmen, orchideeën, waartussen kolibries en trochilidae rondvliegen! - die kolibries zijn zelfs hinderlijk.

Gelukkig heeft de Amerikaan Humbugson onlangs een middeltje, een kolibricide, uitgevonden.

En de muren die je beneden in de verte ziet, en die loodrechte rotswanden zijn van geagglomereerd beton, dat 's nachts oplicht.

Ik vertel maar niets over de kelder met de drukkerij, waar niet wordt gedrukt; want daar zitten mensen die de kopij met welluidende stem aan fonografen dicteren; het geregistreerde wordt gereproduceerd en de gesproken krant wordt in miljoenen exemplaren onder de abonnees verspreid.

Niemand kan meer lezen of schrijven - dat is de vooruitgang! - vanwege de bovengenoemde fonograaf. Er zijn nog maar een paar mensen onder de heffe des volks te vinden die in dat opzicht achterlijk zijn; - dat zijn de mensen die op de redactie werken...

Krak! mijn rieten krukje met de drie poten heeft het door mijn gesidder begeven.

En ik val terug in onze treurige eeuw, in het kantoor van een krant in 1886.

Wat heb je een deplorabele behuizing, mijn arme CHAT-NOIR!

[vertaling: Liesbeth van Nes]

De krant van de toekomst zal in de vertaling van Liesbeth van Nes in het voorjaar van 1996 bij uitgeverij Perdu te Amsterdam verschijnen als onderdeel van een verhalenbundel over ‘literaire machines’.