Bzzlletin. Jaargang 23

[p. 50]

Peter Verstegen
Rawie vertaald

Vier jaar geleden, kort na het verschijnen van Jean Pierre Rawies bundel Woelig stof, probeerde ik, gedreven door bewondering en zendingsdrang, enige gedichten uit de bundel in het Engels te vertalen. Wanneer men vertaalt in een andere taal dan de moedertaal leidt dat meestal tot niets dan ellende, maar mijn ijdelheid hield mij aan de gang. Ik vertaalde, gewapend met voornamelijk Roget's Thesaurus, zeven gedichten en nog één, ‘Interieur’, dat in De Tweede Ronde had gestaan, maar pas in Onmogelijk geluk zou worden gebundeld.

Van de gedichten in jambische vijfvoeten maakte ik twee versies, een in dezelfde vorm en een in viervoetige regels. Bij de vijfvoetige regels in het Engels is het, door de grotere compactheid van deze taal, moeilijk om ‘padding’ te vermijden, maar bij de viervoetige regels viel weer meer weg van de inhoud dan je als vertaler toch al verliest.

Het resultaat legde ik voor aan Engelstalige collega's met het verzoek te zeggen wat er goed en wat er fout aan was; de korte versies bevielen nog het best. Degeen die mij het meest behulpzaam was bij het aanwijzen van zwakke plekken en het vinden van nieuwe oplossingen was James Brockway, groot propagandist van de Nederlandse dichtkunst in Engeland. Hij legde mij uit dat metrische poëzie in de Engelstalige wereld tegenwoordig voor on-Engels doorgaat, en daarom waren deze versies in prosodisch opzicht nogal vrij. Dat vormde een dilemma, want een strak metrum is karakteristiek voor Rawies werk.

Twee van de acht vertalingen, ‘Deadline’ en ‘Interior’, verschenen eerder als co-productie in het blad van Pen International. De aankondiging van een speciaal Rawie-nummer van Bzzlletin bracht mij ertoe de overige vertalingen nog eens onder handen te nemen. Ditmaal heb ik kunnen profiteren van de hulp van Elizabeth Meijer-Mollison, haar man Henk Romijn Meijer en Paul Melton, die mij gezamenlijk konden behoeden voor al te flagrant on-Engels taalgebruik. Zijn de vertalingen nu ook geslaagd? Dat is waarschijnlijk te veel gevergd. Maar ze kunnen buitenlandse geïnteresseerden in elk geval een indruk geven. En misschien - dat zou het mooiste zijn - is er een Engelstalige vertaler die bij zichzelf denkt: ‘Dit moet beter kunnen.’ En die daar vervolgens naar handelt.

[p. 51]

Idylle

 

Het regende toen ik de trein betrad

 

die mij zo vaak uit steeds dezelfde steden

 

door steeds eenzelfde regen had gereden

 

naar steeds dezelfde noordelijke stad.

 

 

 

Vermoeid uit mijn gedachten weggegleden

 

had ik een vaag soort halve slaap gevat:

 

mijn niet meer te traceren levenspad

 

verloor zich in een anoniem verleden.

 

 

 

Toen naderde de trein de brug, en uit

 

een halve droom schoot ik ten halve wakker;

 

wat laatste druppels waaiden van de ruit.

 

 

 

Ik zag: de IJssel stroomt nog naar de zee.

 

Gods licht beschijnt Gods water en Gods akker.

 

In groene uiterwaarden graast het vee.

It rained as I got on the train
that often made me travel forth
from strange towns to my town up North,
and every time through this same rain.

My thoughts adrift, I dozed at last;
I couldn't trace my life's path back
and felt as if I'd lost the track
in some remote and nameless past.

The rattling bridge under the train
awakened me from half a dream;
last drops blew from the windowpane.

The seaward IJssel I have seen.
God's light shone on his land and stream.
Cattle were grazing on the green.

In dit met boeken volgestouwd vertrek
heb ik steeds minder anderen van node,
met al mijn aan de dood ontstegen doden
de hele nacht stilzwijgend in gesprek.

Bij wie is wat ik liefheb nog in trek?
Het meeste is al eeuwen uit de mode.
Van wat ik deed, uit nood of om den brode,
rest enkel de grandeur van het echec.

Maar ook al bood het leven nog zoveel
waar ik mijn tanden op heb stukgebeten,
éen regel en de wereld raakt vergeten,

éen rijm en het verscheurd heelal wordt heel:
alleen achter mijn schijftafel gezeten
heb ik opnieuw aan heel de schepping deel.

Here in this room where books abound,
I hardly need my fellow-man;
I and my deathless dead ones can
talk through the night without a sound.

The name of those I love has paled,
most were outmoded long ago.
What I did just to live, left no
trace but the fame of having failed.

Although in life there was a lot
on which I bit fast, but in vain,
just one line and the world is not,

one rhyme, the universe comes whole;
behind my desk I feel again
part of creation in my soul.

[p. 52]

Ritueel

 

Ik houd het kleine ritueel in ere,

 

opdat je elk moment terug kunt keren.

 

 

 

Iedere dag, wanneer het avond wordt,

 

maak ik de tafel klaar: een extra bord,

 

 

 

bestek, je eigen stoel, een kaars, een glas,

 

alsof je enkel opgehouden was.

 

 

 

Ik hoor (hoe kon ik denken dat hetgene

 

waardoor ik ben, voor altijd was verdwenen?),

 

 

 

ik hoor, alsof de woning nog bestond,

 

het grind, de klink, het aanslaan van de hond,

 

 

 

en je komt binnen op het ogenblik

 

dat ik de lamp ontsteek, de bloemen schik.

 

 

 

Ik hoop alleen dat ik dan rustig blijf

 

en haast niet opziend van mijn stil bedrijf

 

 

 

de woorden vind, als was het vanzelfsprekend:

 

Schuif aan, tast toe, er is op je gerekend.

My ritual is here to stay,
so that you may return some day.

Each day, when it is getting late,
I set the table with your plate,

glass, candle, chair, the silver laid,
as if you'd simply been delayed.

(How could I think that what before
had made me live, now was no more?)

I hear, as if the house were here,
gravel and latch, the dog astir;

you enter at the moment when
I light the lamp, choose flowers. Then

I hope I'll calmly take my cue
and, glancing up from what I do,

will say what seems so manifest:
Sit, eat: I knew you'd be my guest.

Wij zitten en praten en roken alsof
dit leven niet ons maar een ander betrof,

alsof wat de wereld zo vreselijk maakt,
de dood en de liefde, ons beiden niet raakt.

De rook vult de kamer, het regent gestaag,
en morgen en gisteren zijn als vandaag.

Wij zitten en roken en zeggen niet veel,
wij hebben geen deel aan het grote geheel,

wij hebben geen weet van het reddeloos leed
dat eindeloos omgaat op deze planeet.

Wij zien langs het venster de tijd die verglijdt.
Men is ons daarbuiten al eeuwenlang kwijt.

We're sitting and smoking and talking as if
it does not concern us, this life that we live,

as if what this world is, this terrible fuss
of dying and loving, means nothing to us.

The room fills with smoke and the rain drums away,
tomorrow and yesterday are as today.

We sit and we smoke and just daydream of things,
we do not belong to the great scheme of things.

We are not aware of the pain and despair
that's haunting this planet somehow everywhere.

We see through the window the time passing slow.
Out there they have lost us, oh, ages ago.

[p. 53]

Uitersten

 

Wat ik in deze bijna veertig jaren

 

in alles wat ik deed en onderging

 

aan onverzoenlijkheden mocht ervaren

 

geeft mij geen grond meer voor verwondering.

 

 

 

Verdriet was nooit te scheiden van extase,

 

in liefde school verbittering en rouw.

 

Het zal mij straks niet wezenlijk verbazen

 

wanneer tegen het einde blijken zou,

 

 

 

dat wat elkaar in alles heeft bestreden

 

tenslotte met elkander samenviel,

 

de onrust van mijn sterfelijke leden,

 

de hang van mijn onsterfelijke ziel.

What I, these forty years, have borne
in all I did, in all I faced,
and all the loyalties forsworn,
leaves me no room to feel amazed.

Grief never was divorced from bliss,
in love lurked bitterness and rue.
I will not take it much amiss
if this should turn out to be true:

that forces which were always foes
at last converge into a whole:
my mortal body and its throes,
the urge of my immortal soul.

De winters, zeg je, lijken elk jaar kouder.
Zo is het niet: wij worden merkbaar ouder.
Ik huiver, kind, omdat ik nog zo houd
van je al grijzend hoofd tegen mijn schouder.

-.-

Het ijzelt en de struiken zijn van glas.
Wij lopen samen door het witte gras.
Er zijn van die momenten dat ik wilde
dat alles nu maar bleef zoals het was.

-.-

Wij zijn - vergrijsd en het gelaat doorgroefd -
niet dikwijls meer ten dode toe bedroefd,
alleen van tijd tot tijd een beetje treurig,
omdat het allemaal niet meer zo hoeft.

Each year, you say, winter seems colder.
But that's not it: we've just grown older.
I shiver, child, for I still love
your greying head upon my shoulder.

-.-

The frosted shrubs are made of glass.
We walk together through white grass.
Sometimes I wish the moment would,
as if suspended, never pass.

-.-

Though our grey hair and wrinkles show,
this doesn't make us feel so low,
only sometimes a little sad
since life became a letting go.