|
| |
| |
| |
Joost van Baak
Yuppen in San Fransisco
Over The Golden Gate en Jevgenij Onegin
Een roman in verzen, geschreven en gepubliceerd in de jaren '80 van de twintigste eeuw, is een zeer opmerkelijk verschijnsel. Als die roman dan ook nog een groep enthousiaste lezers blijkt te vinden is er zonder overdrijving sprake van een unieke literaire gebeurtenis. Vikram Seths Amerikaanse, of beter gezegd Californische roman The Golden Gate is in die zin uniek, maar tegelijkertijd wijst hij uitdrukkelijk terug naar een andere unieke roman in verzen, Poesjkins Jevgenij Onegin: 150 jaar eerder geschreven, in het Russisch, en in het feodale Rusland dat Napoleon nog nauwelijks, en Byron nog helemaal niet verwerkt had. Tegen de achtergrond van dergelijke verschillen treden overeenkomsten des te sterker naar voren. En de overeenkomsten tussen beide werken zijn inderdaad frappant. Beide romans zijn consequent ‘doorgecomponeerd’ in een speciale strofevorm (Poesjkins speciaal voor dat werk ontwikkelde Oneginstrofe) waardoor het vertellen, en de houding van de verteller, op een heel bijzondere manier worden beïnvloed en gestileerd. Enerzijds vergt de 13-regelige Oneginstrofe in viervoetige jamben met zijn vaste en complexe rijmschema (AbAbCCddEffEgg) een zeer bijzondere ‘verskunde’, maar anderzijds biedt deze vorm grote mogelijkheden voor uitweidingen en ironische bespiegelingen; Poesjkin doorgrondde dit paradoxale aspect van het genre vanaf het moment dat hem ‘de roman die vrijheid is’ voor ogen stond. Beide romans treffen ons door de toon waarmee de lezer wordt aangesproken, zij zijn emotioneel en intellectueel, ontroerend en briljant.
| |
Plezier in de taal
Aleksandr Poesjkin
Aan de oorsprong van Seths voorbeeld, Poesjkins Jevgenij Onegin, staat ongetwijfeld ook het voorbeeld van Byrons vertellende poëzie, zoals Childe Harold en Don Juan (hoewel dit geen romans zijn). Het eerste hoofdstuk, met de schets van Jevgenij's leven als Petersburgse dandy, is ontstaan in de periode waarin Poesjkin nog door Byron beïnvloed werd. Het werk zoals we het nu kennen is, ook nu nog, voor de Russen een van hun belang- | |
| |
rijkste literaire teksten waarin hun nationale en culturele zelfbewustzijn voor het eerst, en onmiddellijk volmaakt, vorm heeft gekregen. Er geen positieve kwalificatie te bedenken, of zij is wel ergens in de Russische literaire kritiek op Jevgenij Onegin toegepast, en de meest adequate vergelijking van Poesjkin als kunstenaar is die met Mozarts harmonische genie.
Voor Seths roman zou dat te veel eer zijn. Toch is het duidelijk dat in ieder geval de vormkwaliteiten van Poesjkins werk, en met name het fysieke plezier in de taal dat Poesjkins poëzie uitstraalt, inspiratie zijn geweest voor Seths schildering van het yuppen-leven in San Francisco in de jaren '80: briljant, virtuoos, woordspelig, elegant, geestig, en ironisch (Marjorie Perloff heeft het in de titel van haar kritische artikel in The American Poetry Review van december 1986 over ‘Silicon Valley Pushkin’). Maar het bijzondere is dat deze kwaliteiten ook bij hem authentieke ontroering en hartstocht naast zich verdragen.
| |
Oneginstrofe
Aan het begin van hoofdstuk vijf (strofe 3) lijkt de verteller even tot bezinning te komen, en laat hij merken de hele onderneming toch wel anachronistisch en extravagant te vinden, maar ja, hij is er nu eenmaal aan begonnen. Hij bewijst alsnog eer aan zijn voorbeeld, en rijmt, ongehoord, Onegin met Reagan; met de moed der wanhoop, of, van de nood een deugd makend (I may as well have fun and try it):
How do I justify this stanza?
These feminine rhymes? My wrinkled muse?
This whole passé extravaganza?
How can I (careless of time) use
The dusty breadmolds of Onegin
‘Seth behoort als Amerikaanse lezer tot een generatie voor wie de receptie van Poesjkin, en eigenlijk van de klassieke Russische literatuur als geheel, in hoge mate gedomineerd wordt door de stem van Nabokov.’
In the brave bakery of Reagan?
The loaves will surely fail to rise
Or else go stale before my eyes.
The truth is I can't justify it.
But as no shroud of critical terms
Can save my corpse from boring worms,
I may as well have fun and try it.
If it works, good; and if not, well,
A theory won't postpone its knell.
Seth kent geen Russisch en heeft, naar hij zelf aangeeft (hoofdstuk 5, strofe b), Jevgenij Onegin leren kennen aan de hand van de Engelse metrische en rijmende vertaling van Charles Johnston. Seth behoort als Amerikaanse lezer tot een generatie voor wie de receptie van Poesjkin, en eigenlijk van de klassieke Russische literatuur als geheel, in hoge mate gedomineerd wordt door de stem van Nabokov. Behalve een prozavertaling van Jevgenij Onegin heeft Nabokov een uiterst gedetailleerd en natuurlijk polemisch commentaar op dat werk geschreven. Nabokovs stelling is dat Jevgenij Onegin vóór alles als stilistisch fenomeen beschouwd dient te worden. Vanuit dat
| |
| |
perspectief zijn de twee werken in ieder geval het beste te vergelijken.
Vikram Seth
Ondanks de gemeenschappelijke vorm van de oneginstrofe zijn er essentiële verschillen tussen Seth en Poesjkin te constateren op het gebied van verstechniek (Seth is ontegenzeggelijk soms gekunsteld, Poesjkin nooit) en de opbouw van het verhaal, en natuurlijk zijn er in het algemeen grote verschillen in hun wereldbeelden. Niettemin blijft, voor de lezer die het voorbeeld van Poesjkin kent, diens werk meeklinken tijdens de lectuur van The Golden Gate, en niet alleen doordat Seth er toespelingen op maakt (gelukkig hebben wij de beschikking over de mooie Nederlandse vertaling van Jevgenij Onegin door W. Jonker, uitg. Van Oorschot).
De oneginstrofe (net als andere soorten strofen natuurlijk, zoals bv. de terzine bij Dante, of in Derek Walcotts Omeros) legt met zijn specifieke opbouw een eigen ordening op aan de stof. Iedere strofe heeft steeds weer een zekere zelfstandigheid en een terugkerende retorische structuur, en geeft alleen al daardoor een stilering aan de uitgebeelde thematiek mee, of het nu gaat om een negentiende-eeuwse salon, een landgoed, of een duel, of om een picnic, een protestmars tegen kernbewapening, wijnoogst, of een groene leguaan genaamd Schwartzenegger die mee uit wandelen gaat in San Francisco.
In beide romans is, onder andere, sprake van ongelukkig verlopende liefdesrelaties, en zeker in het geval van Seth zijn het de speciale toon, de vertellershouding, en de verschillende stileringen door de dichtvorm die het verhaal behoeden voor sentimentele ontsporing.
Als ‘love stories’ vergeleken, vertonen de twee boeken de volgende, klassieke verwikkelingen. In beide gevallen is de liefde eerste en laatste drijfveer, en tevens voorwendsel voor de verteller om daar omheen een wereld van uitweidingen op te roepen. De verwikkelingen rond het liefdesthema zijn bij Poesjkin simpel, bij Seth complex.
| |
Verhoudingen
De Petersburgse dandy Jevgnij Onegin vertrekt naar het landgoed dat hij van een oom geërfd heeft, en maakt op een naburig landgoed kennis met Tatjana en haar zuster Olga. Tatjana wordt verliefd op hem en verklaart hem haar oprechte liefde. Jevgenij wijst haar liefde neerbuigend af, en flirt zelfs met haar zuster Olga die inmiddels met zijn vriend Lenskij verloofd is. Het komt tot een duel waarbij Jevgenij zijn vriend doodschiet. Jevgenij gaat vervolgens op reis om na lange tijd in Petersburg terug te keren waar hij Tatjana weer tegenkomt. Zij is niet langer het naïeve meisje uit de provincie, maar maakt deel uit van de Petersburgse high society. Zij is getrouwd met een generaal van wie zij niet houdt. Nu is het Jevgenij die hopeloos verliefd is, maar Tatjana, die zegt dat zij nog steeds van hem houdt, blijft haar generaal trouw.
In The Golden Gate gaat het om een paar, deels parallel verlopende, hetero- en homoseksuele verhoudingen die wij zien opbloeien, zich ontwikkelen, afbreken, en weer opbloeien na hergroepering van een aantal van de helden. Eerst John Brown (computerspecialist) en Liz Dorati (advocaat), en daarnaast de relatie van
| |
| |
Ed Dorati (haar jongere broer) en Phil Weiss (vroegere klasgenoot van John, eveneens computerspecialist), dan gaan John en Liz uit elkaar en krijgen we de volgende combinaties: Phil en Liz, en daarnaast John en Janet Hayakawa (kunstenares, zijn allereerste vriendin); Janet verongelukt en John blijft alleen achter, maar wordt gevraagd als peetvader van het kind van Phil en Liz; het boek eindigt met de belofte van verzoening tussen deze drie (John, Liz, Phil).
‘Juist in die passages gaat Seth zich te buiten aan de meest verbijsterende en virtuoze rijmen, klankeffecten en woordspelingen.’
John staat aan het begin en aan het eind van het boek. Hij moet zijn mislukte verhouding met Liz en vervolgens het verlies van Janet verwerken, en zijn eigen emoties leren aanvaarden. Hij is intelligent, maar ouderwets en conservatief, en in vele opzichten zelfs bekrompen. Door zijn werk als computerspecialist voor het ministerie van defensie (‘Lungless Labs’) komt hij in botsing met zijn vrienden. Het is de tijd van protestdemonstraties tegen de Vietnamoorlog en bewapening, van het Koude-Oorlogdebat. Phil neemt ontslag bij Datatronics en wordt activist, Liz kiest als advocaat de partij van de demonstranten. John is een ongelukkige persoonlijkheid, voor wie de lezer, zeker in het begin, nauwelijks sympathie kan opbrengen. Tegelijkertijd laat de verteller merken zeer met zijn lot begaan te zijn. Waarschijnlijk is het boek hierdoor ook niet sentimenteel geworden, of alleen virtuoos satirisch.
Deze constellatie van personages en conflicten wordt ons gepresenteerd in een hier niet samen te vatten veelheid van nuanceringen en variaties in denken, voelen, en handelen van de personages die het boek tot een waarachtige roman maken. Hun leven wordt aan de lezer gepresenteerd in steeds terugkerende scènes: vooral weekeinden, met z'n tweeën, of met vrienden, op feesten, house warming parties, in de familiekring, uit eten, tijdens picnic of olijvenpluk, wandelend, vrijend, pratend over liefde, sex, zonde, godsdienst, zo nu en dan onderbroken door verwijzingen naar de routine van het dagelijks werk (natuurlijk een groot verschil met het aristocratische levensritme van Jevgenij en Tatjana).
| |
Ironisch en liefdevol
Wegens zijn grote variatie aan uitweidingen is Jevgenij Onegin door critici wel een soort ‘encyclopedie van het Russische leven’ van die tijd genoemd. Het is inderdaad frappant hoeveel aandacht Poesjkins verteller besteedt aan uitweidingen over details en trivia (vgl. alleen al de commentaren op dit werk van Nabokov en Lotman). Ook Seths roman zit boordevol dergelijke stof, die de tijd, de mensen, hun milieu, en zelfs hun cultuur als geheel, karakteriseert en ironisch, maar tegelijkertijd liefdevol belicht.
De pluralistische, libertijnse Californische levensstijl van rond 1980 wordt opgeroepen met een stroom van details. Juist in die passages gaat Seth zich te buiten aan de meest verbijsterende en virtuoze rijmen, klankeffecten en woordspelingen. De openheid voor invloeden, beelden, en betekenissen uit andere culturen lijkt daarbij het hoofdkenmerk te zijn, en de vrijheid om dat alles te beleven:
| |
| |
Some leave to play football or footsie,
Some for a matinee of Tootsie,
To watch a high school tennis match
Or tend their vegetable patch,
Study statistics, skunks, or Serbia,
Shop, sail, or swive, stretch out and snooze,
Or smoke a joint, or strum the blues,
Repair the doodads of suburbia,
Plan out the Lungless Labs campaign,
Or dream of real estate in Spain.
Er is veel aandacht voor moderne technologie, computers en informatica-jargon, en voor muziek. Maar ook Asterix komt aan de orde, en de hoger geschatte Kuifje:
In which Bianca Castafiore,
With ‘O my beauty past compare’
Lures the police chief to her laire?’
Liz laughs, ‘I don't recall that story...
Wait! Wait! I sense a sudden flash
- By the whiskers of Kürvi-Tash -
Verder vinden we in The Golden Gate veel lekker eten, maar ook het typisch Amerikaanse, puriteinse gezondheidscomplex en een grote preoccupatie met lijnen, dieet, joggen, vegetarisme. Geen genot zonder schuldgevoel, ondanks alle ironie. Het is het thema van een van Seths meest briljante woordspelige uitweidingen:
...Do you like cooking, Phil?' ‘Not really.
I can't abide its cruelty.’
‘Cruelty, Phil?’ ‘Right - you don't merely
Pop corns, you beat eggs, wilfully
Stone cherries, whip cream, chop and skewer,
Are happier when cheese is bluer -
And then there's batter, rack of lamb,
And squash, and mace... ad nauseam.
No. Violence and exploitation
Of co-comestibles would be
A sin. My conscience troubles me
With delicate denunciation:
Far better not to cook, and starve
In purity, than baste and carve.’
De Russische dandy Onegin heeft dergelijke scrupules natuurlijk niet, maar het genot van de culinaire taal is hetzelfde; vgl. Jonkers vertaling:
stuift naar Talon - daar wacht, zo hoopt hij,
Kawerin al - en weldra loopt hij
de zaal in. Kurkgeknal. Karmijn
ontspringt de stroom Kometenwijn.
Een bloedrood stuk roastbeef staat voor hem
met truffels, weelde van de jeugd,
en kookkunst op z'n Frans, o vreugd;
pastei uit Straatsburg (juicht, gij koren),
dan een Limburgse kaas (op geur),
waarnaast een ananas (op kleur).
| |
Cultuurkritiek
Dinerend met Janet wordt John zich in hoofdstuk 1 bewust van zijn eenzaamheid, zo niet van regelrechte hypochondrie. De beelden verbinden een egotistische American Dream, kapitalisme, technologie, cliché-sentiment, en neurose. Als zodanig bevat het al de kiem van Seths Amerikaanse cultuurkritiek die ook in de andere hoofdstukken steeds weer doorklinkt:
‘I'm young, employed, healthy, ambitious,
Sound, solvent, self-made, self-possessed.
But all my symptoms are pernicious.
The Dow-Jones of my heart's depressed.
The sunflower of my youth is wilting.
The tower of my dreams is tilting.
The zoom lens of zest is blurred.
The drama of my life's absurd.
What is the root of my neurosis?
I jog, eat brewer's yeast each day,
And yet I feel I slip away.
I wait your sapient diagnosis.
I die! I faint! I fail! I sink!’
‘You need a lover, John, I think.’
Deze strofe zet letterlijk de toon (sound, solvent, self-possessed, pernicious, depressed) voor het beginnende, maar tot mislukken gedoemde liefdesmotief van John. De opbouw van de beelden naar een reeks theatrale lite- | |
| |
raire clichés (‘I die! I faint! I fail! I sink!’) wordt ironisch, ‘therapeutisch’, onderuit gehaald door Janets commentaar in de slotregel. Dit is de oneginstrofe op volle toeren, en die vraagt om vergelijking met de beroemde 17e strofe in hoofdstuk 6 van Jevgenij Onegin, waarin Vladimir Lenskij als verliefde cliché-dichter wordt gestileerd. Poesjkins commentaarstem in de slotregels interpreteert realistisch de ‘proza’-betekenis van Lenskij's pathetisch-poëtische reddersfantasieën omtrent Olga aan de vooravond van het duel met Jevgenij. In de vertaling van Jonker:
Wladimir, futloos en droefgeestig,
kan haar niet meer - nu hij dit ziet -
herinneren aan wat op 't feest zich
heeft afgespeeld. ‘Ik laat haar niet
verleiden’, denkt hij, ‘door fervente
verzuchtingen en complimenten
van een infame losbol. Neen!
Ik zal haar redden, ik alleen!
Ik laat geen lage gifworm knagen
aan 'n leliesteelje zonder kracht,
geen nauw ontloken bloesempracht
verwelken na twee lentedagen!’
- Wat inhield: morgen duelleer
ik met een vriend. Dat neemt geen keer.
(Johnston heeft daar: Friends, all this meant was: I've a date/ for swapping bullets with a mate.)
| |
Stormachtig
De ontmoeting tussen John en Liz, resultaat van een contactadvertentie en de verborgen bemoeienis van Janet, vindt plaats - waar anders? - in een restaurant, en het micro-universum van hun verliefdheid ontwikkelt zich stormachtig tussen eettafel en bed:
But talk turns, as the meal progresses,
To (heart-unsettling) movie stars,
The chef's (mouth watering) successes,
The ills (mind-boggling) of their cars,
To cats, to microchips, flotation
Of corporate bonds, sunsets, inflation,
Their childhoods... while, along the way,
A bountiful, rich cabernet
Bestows its warm, full-bodied flavour
On everything they touch upon,
But most of all on Liz and John
Who, fluent as the draught they savor,
In phrase both fulsome and condign
Sing praise of Californian wine.
Daybreak. John wakes to sunlight streaming.
He starts as, through the door he's facing,
Liz enters with a coffee tray
She pours two cups. Without embracing
They sit, their eyes infused with sleep
And love, and drink the potion deep.
Toch zijn er al vroeg tekenen van incompatibiliteit in hun verhouding die vanaf het begin begeleid wordt door de onverzoenlijke vijandschap die Liz' kat Charlemagne koestert jegens John.
Hoofdstuk 4 opent met de house warming party van Liz en John. Onder de genodigden bevindt zich ook de verteller-auteur incognito, of beter, in anagram: Kim Tarvesh - Vikram Seth. Verder is er professor Pratt (een ‘fine-tuned historian’) die na zijn zevende glas de aandacht van gastvrouw Liz opeist. Charlemagne slaat toe:
‘Professor Pratt, how good to meet you...
(John's really left me in the lurch)...’
‘At last, my dear! I thought I'd treat you
To new directions in research
On Pittsburg.’ ‘Thanks, but with this yelling,
Professor Pratt, it would be selling
Your theories short to try... (There's John -
That's odd - he's got a new suit on -
And why is he kicking at the table?)..
Excuse me...’ Liz goes over. ‘Hi!
Something wrong dear?’ ‘Yes! Just as I
Was hoping things had gotten stable,
As if to prove that all is flux,
Your squalid cat pissed on my tux.’
In de hele roman spelen katten een belangrijke rol, als parallelle groep dramatis personae;
| |
| |
naast Charlemagne zijn er nog Cuff the Great en Link the Lesser. En verder is er de al genoemde leguaan Schwartzenegger.
‘Schwartz’ zou wel eens het eerste reptiel kunnen zijn dat het tot werkelijk literair karakter heeft gebracht. De dieren zijn vaak een bron van heftige menselijke emoties, zij zijn jaloers en concurreren met menselijke minaars, zoals in het geval van Charlemagne. Voor Seth vormden zij een rijke bron van inspiratie voor bespiegelingen en taalvondsten.
| |
Schuldgevoel
Dan is er de homoseksuele relatie tussen Phil en Liz' broer Ed. Die loopt stuk op het onoverkomelijke schuldgevoel van de katholiek opgevoede Ed Dorati. Phil, van joodse afkomst, stelt het leven boven de leer en benadrukt het belang van echte gevoelens. Hij heeft een mislukt huwelijk achter de rug en is de oudere, ervaren partner. Ed is hartstochtelijk, aanhankelijk, en impulsief. De ontwikkeling van hun relatie loopt min of meer parallel aan die van Liz en John. Het thema van de homoseksualiteit wordt verbonden met de andere terugkerende thema's in het boek, liefde, vriendschap, huwelijk, bewapening (Star Wars) en kernenergie, en krijgt daarmee ook een politieke lading. Seth toont ook hun groeiende intimiteit, maar ironiseert taboe en censuur door zich plotseling in Poesjkins situatie te plaatsen, een soort ‘auteursalibi’ tegenover de moderne lezer:
‘Het thema van de homoseksualiteit wordt verbonden met de andere terugkerende thema's in het boek, liefde, vriendschap, huwelijk, bewapening (Star Wars) en kernenergie, en krijgt daarmee ook een politieke lading.’
Now just as things were getting tenser,
And Ed and Phil were making love,
The imperial official censor
- Officious and imperious - drove
His undiscriminating panzer
Straight through the middle of my stanza.
Now, Gentle Reader, is it right
This swine should put my Muse to flight,
Rooting about among my pearly
Wisdom till he finds orts that he
Can gobble down with grunting glee?
Forgive me, Reader, if I'm surly
At having to replace the bliss
I'd hoped I could portray, with this.
De band tussen Phil en Liz, ontstaan in hun gemeenschappelijke strijd tegen ‘Lungless Labs’, na Ed en na John, mondt uit in hun huwelijk, en wordt gepresenteerd als een volwassen relatie waarin seks niet alles bepaalt; Liz tegen Phil:
‘I think I understand the feeling.’
Then, with an effort: ‘Well, love's fun
At first. but living with someone
You love can be less appealing
If everything's just great in bed
Yet nothing's shared inside your head.’
| |
Levenskeuzen
De Golden Gate, de ‘Gouden Poort’ en de brug met die naam symboliseert de wereld van San Francisco, en het leven
| |
| |
als zodanig. Als poëtisch beeld is hij drager van levens- en wereldomvattende associaties: grootsheid, met een hechte fundering. Hij heeft bovendien een sterk esthetisch moment. De brug verschijnt in verhaal enige malen als omineuze, of voorspellende achtergrond op momenten waarop grote levenskeuzen worden gemaakt, zoals het aangaan of verbreken van een verhouding, als begin van een nieuw leven. In de laatste strofe van hoofdstuk 9 zegt Liz tot Phil:
‘Let's cross the bridge (...)’
They cross. The westward arc of ocean
Beyond Point Lobos gleams with light.
‘De verteller ziet achterom, in zijn pogingen om de Geschiedenis te reconstrueren, maar deze ontglipt hem als een Eurydice die terugzinkt in het schimmenrijk.’
Liz Dorati, en de familie Dorati als geheel, lijkt een speciale symbolische relatie met de Golden Gate te hebben. Liz zelf is als persoonlijkheid een ‘brug’, zij verbindt, bewust en onbewust, en bemiddelt (tussen John en Phil, Ed en Phil, John en haar kind John; en natuurlijk in haar werk als juriste). In hoofdstuk 2,43 heeft zij ‘gold hair’ en de naam Dorati, hoewel uitdrukkelijk van Hongaarse origine, is ook interpreteerbaar als het Italiaanse dorati, en dan betekent het dat de familie ‘verguld’ is.
| |
Cyclus
Naar het einde van de roman overheerst een andere toonsoort, een van emotionele betrokkenheid. De lezer betrapt zich er op dat de gevoelens en lotgevallen van de personages vaak meer zijn aandacht opeisen dan de virtuositeit van strofen en rijmen.
Opvallend is dat het verhaal zich dan niet meer in de jachtige stad afspeelt, maar uitdrukkelijk buiten, op het wijngoed van de Doratis, met intens familiale, harmonische scènes in de Amerikaanse mythisch vorm van het feest van Thanksgiving.
Hier lijkt dan nog een klassieke Russische literaire parallel mogelijk, nl. met de harmonische wereld van de familie Rostov in Tolstojs Oorlog en vrede. Hierdoor wordt de betekenis van het boek als lofzang op het leven en de liefde versterkt. De band tussen de generaties, en de cyclus van dood en geboorte wordt benadrukt. Juist in deze situatie dient de dood van moeder Dorati zich aan, maar blijft ook zolang uit dat zij haar felbegeerde kleinkind nog kan zien.
The Golden Gate en Jevgenij Onegin hebben beide een open einde, met een eenzame held. Jevgenij wordt letterlijk halverwege een strofe alleen gelaten door zijn verteller. Wel is er duidelijk hoop voor John, van wie Liz deze karakteristiek geeft:
Liz adds, ‘you're right, Phil. John's not vicious -
Or unaffectionate or unkind.
He's generous, he's not malicious.
It's that at times he's almost blind.
Ook Jevgenij was niet kwaadaardig, of zelfs onaardig, maar zeker blind op een noodlottig moment.
De luchtige toon van het begin van The Golden Gate wordt geleidelijk overstemd door een van emotionele betrokkenheid bij de belangrijkste personen: John, Liz en Janet (‘Jan’), die ook na haar dood Johns beschermengel is, zoals zij aan het begin de ontmoeting tussen hem en Liz tot stand bracht. Het boek eindigt met haar stem. John, die haar dood nog niet
| |
| |
verwerkt heeft, leest de brief waarin Liz en Phil hem, als teken van verzoening en volwassenheid, vragen om peetvader van hun kind te worden: (...) We wouldfar rather | Have you than any other friend. | Please speak to us, John. In the end, | We'll all be old, or dead, or dying. (...). De slotstrofe luidt als volgt:
Depleted by his pain, he slowly
Walks to Jan's desk. What did not last
In life has now possessed him wholly.
Nothing can mitigate the past.
He gently touches Jan's sand dollar.
It soothes him in the ache, the squalor
That is his life, and she seems near
Him once again, and he can hear
Her voice, can almost hear her saying,
‘I'm with you, John. You're not alone.
Trust me, my friend; there is the phone.
It isn't me you are obeying.
Pay what are your own heart's arrears.
Now clear your throat; and dry these tears.’
De belangrijkste eigenschappen die beide werken verbinden zijn de alles overheersende combinatie van poëtische vorm en toon van de verteller, de stilering van diens houding door de taal, en het bevrijdende, fysieke genot van de taal: ironisch, spelend, relativerend, wijs bespiegelend en emotioneel, met een intensiteit die in proza niet zo direct werkt. Poesjkin schreef aan zijn vriend Vjazemskij in 1823 dat hij bezig was, niet met een roman, maar met een roman in verzen, en ‘dat is een duivels verschil’. Het is een combinatie die ook de lezer volledig opeist. Het is alles of niets.
Literatuur
|
| Vikram Seth, The Golden Gate. A Novel in Verse. New York: Vintage books, 1987 (1986). |
| Alexander Poesjkin, Jewgeni Onegin. Roman in verzen. Verzamelde Werken Deel 2. Vertaald door W. Jonker. Redactie en aantekeningen: Charles B. Timmer. Amsterdam: G.A. van Oorschot, 1989. |
| Alexander Pushkin, Eugene Onegin. Translated by Charles Johnston with an introduction by John Byley. Harmondsworth, Middlesex: Penguin Books, 1985 (1977). |
| De Nederlandse vertaling van The Golden Gate verschijnt najaar 1994 bij uitgeverij Van Oorschot. |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd