Bzzlletin. Jaargang 20

[p. 91]

Bart Hageraats
Elias Canetti
Kroniek en Bibliografieën

Chronologie leven en werk van Elias Canetti

1905	(25 juli) Geboren in Roestsjoek (=Rustchuk =Ruse =Roese), Bulgarije, als Sefardisch-Joodse oudste zoon van Jacques Canetti (1882-1912) en Mathilde Arditti (1885-1937).
1909	Broer Nissim geboren.
1911	Broer Georges geboren.
1911	(juni) Familie verhuist naar Manchester, waar Elias op de lagere school Engels en van een gouvernante Frans leert.
1912	(8 okt.) Vader sterft onverwachts.
1912	(okt.) (Eerste) Balkanoorlog breekt uit.
1913	(zomer) Verhuizing naar Lausanne, waar moeder hem Duits leert.
1913	(herfst) Verhuizing naar Wenen.
1914	(aug.) Eerste Wereldoorlog. Eerste massa-ervaringen.
1915	Familiebezoek in Bulgarije.
1915	Naar het gymnasium in Wenen.
1916	(zomer) Verhuizing naar Zürich (‘het paradijs’).
1917	Realgymnasium Kantonschool Zürich (tot medio 1921).
1919	(herfst) Schrijft voor zijn in een sanatorium verblijvende moeder een eerste toneelstuk: Junius Brutus, dat hij later erbarmelijk noemt.
1921	(herfst) Op aandringen van moeder verhuizing naar Frankfurt/M., waar hij het Realgymnasium volgt.
1922	(24 juni) Moord op Walther Rathenau. Inflatie. Massa-ervaringen.
1924	Eindexamen gymnasium.
1924	Verhuist naar Wenen; gaat daar chemie studeren.
1924	(apr.) Eerste bezoek aan lezing van Karl Kraus (er zullen er nog een honderdtal volgen). Leert op deze lezingen Veza Taubner-Calderon (1897) kennen.
1925	Groeiende gedachten over een massastudie (eigenlijk al sinds '22), toekomstplannen hierover.
1927	(voorj.) Huurt kamer met uitzicht op het Steinhof-gesticht. Zijn adres: (tot '33) Wien XIII, Hacking, Hagenberggasse 47, 2. Stock.
1927	(15 juli) Brand Weens Paleis van Justitie; massa-observaties.
1928	(zomer) Eerste bezoek aan Berlijn. Werkt in de vakantie als vertaler voor het Malik Verlag. Ontmoet o.a. George Grosz, Isaak Babel en Bertolt Brecht.
1928	Eerste publikatie, in Berlijnse krant ‘Der Querschnitt’: de korte bespreking ‘Upton Sinclair wird 50 Jahre alt’.
1929	(voorj.) Promotie aan de Weense Universiteit tot Dr.phil.nat. bij Dr.A.F. Franke. Diss: (in mach.schrift) Uber die Darstellung des Tertärbutylcarbinols.
1929	(zomer) Tweede bezoek aan Berlijn. Vertaalt verder voor het Malik-Verlag.
1930	Bij het Malik-Verlag verschijnen zijn vertalingen van Upton Sinclair: Das Geld schreibt. Eine Studien über die amerikanische Literatur en de roman Leidweg der Liebe.
1930	Weer terug in Wenen: ontwerpt een achtdelige romancyclus als ‘Comédie Humaine an Irren’, wat wordt gecomprimeerd tot één roman: oorspronkelijk ‘Kant fängt Feuer’.

[p. 92]

1931	(herfst) Die Blendung voltooid.
1931	(winter) Schrijft aan Hochzeit: in 1932 voltooid en bij S. Fischer als manuscript gedrukt.
1932	(herfst) Ontmoeting met Hermann Broch (1886-1951).
1932	Vertaling van Sinclairs roman Alkohol verschijnt bij Malik Verlag.
1933	(zomer) Neemt deel aan een door Hermann Scherschen belegd congres over moderne muziek, in Straatsburg.
1933	Ontmoet Abraham Sonne, Fritz Wotruba, Robert Musil, Georg Merkel en Alban Berg.
1933	(herfst) Werkt aan Komödie der Eitelkeit; voltooid in januari '34.
1933	Bezoekt moeder en broer Georges in Parijs.
1934	(feb.) Trouwt met Venezia Taubner-Calderon.
1934	(feb.) Burgeroorlog in Wenen rondom Dollfuss.
1935	(herfst) Die Blendung verschijnt (gedateerd 1936) bij Verlag Herbert Reichner in Wenen.
1936	(nov.) Rede ‘Hermann Broch’ op diens vijftigste verjaardag.
1937	(voorj.) Tsjechische vertaling van Die Blendung (Zaslepení door Z. Münzrová); in verband hiermee: bezoek aan Praag.
1937	(15 juni) Moeder sterft in Parijs.
1937	Werkt verder aan de - nooit verschenen - roman Tod-Feind.
1938	(mrt.) Hitler marcheert Wenen binnen.
1938	(voorj.) Eerste emigratiepoging mislukt omdat Veza geen visum krijgt.
1938	(nov.) Verlaat met zijn vrouw Wenen en emigreert via Parijs naar Engeland.
1939	(jan.) Aankomst in Londen.
1942	(voorj.) Begint aan dagelijkse notities, Aufzeichnungen, als tegenwicht voor zijn Masse und Macht-studie.
1943	Engelse historica Veronica Wedgwood vertaalt Die Blendung.
1946	Die Blendung verschijnt als Auto-da-Fe.
1947	Amerikaanse uitgave onder de titel The Tower of Babel.
1948	Heruitgave Die Blendung bij Willi Weismann Verlag in München.
1949	Franse vertaling van Paule Arhex: La Tour de Babel verschijnt.
1949	Ontvangt de ‘Grand Prix International du Club Français du livre 1949’.
1950	Satirische Affenoper voltooid (is niet gepubliceerd). Boris Blacher uit Berlijn schreef de muziek erbij.
1950	Komödie der Eitelkeit verschijnt bij Willi Weismann in München.
1952	Die Befristeten geschreven.
1954	Reis naar Marrakesch als begeleider van een filmploeg. Maakt na de reis aantekeningen in Londen (publikatie in '68).
1955	Monografie over de beeldhouwer Fritz Wotruba (geb. Wenen 1907) verschijnt in een Duitse (1700 ex.) en een Engelse (3300 ex.) uitgave bij de Gebr. Rosenbaum in Wenen, met voorw. v. Klaus Demus.
1956	Eerste opvoering Die Befristeten in het Playhouse Oxford: The Numbered.
1957	Reis naar de Provence.
1959	Reis naar Italië.
1960	Masse und Macht (eigenlijk: dl. I) verschijnt bij Claassen Verlag in Hamburg. Aan het tweede deel werkt hij sindsdien.
1961	Reis naar Griekenland.
1962	Welt im Kopf, keuze uit zijn werk door en een inl. van Erich Fried, uitgegeven in Wenen.
1962	Crowds and Power verschijnt in de vertaling van Carol Stewart in Londen en New York.
1963	(feb.) Ontmoeting met Herbert G. Göpfert, cheflektor van het Carl Hanser Verlag in München en Wenen (opgericht in 1928).
1963	(1 mei) Veza overlijdt na een langdurige ziekte.
1963	Hierna regelmatige bezoeken aan zijn broer Georges in Parijs.

[p. 93]

1963	(herfst) Die Blendung verschijnt voor de derde keer, nu bij het Carl Hanser Verlag, dat vanaf nu al zijn werk verzorgt.
1964	Die Befristeten verschijnt bij Hanser.
1965	Het referaat ‘Realismus und neue Wirklichkeit’ voor het congres over problemen van de moderne roman, te Wenen, o.l.v. Wolfg. Kraus.
1965	Aufzeichnungen 1942-1948 verschijnt bij Hanser.
1965	Eerste opvoering van Komödie der Eitelkeit en Hochzeit in Braunschweig; vooral het laatste levert een theaterschandaal.
1965	Met Borges en Bulatovic: Drei Gespräche mit Horst Bienek, Hanser Verlag.
1966	Franse vertaling van Robert Rovini verschijnt: Masse et puissance.
1966	Literatuurprijs van de stad Wenen.
1967	Publikatie van Die Stimmen von Marrakesch. Aufzeichnungen nach einer Reise bij Hanser (gedateerd: 1968).
1967	Grammofoonplaat waarop Canetti voorleest uit Die Stimmen von Marrakesch en uit Die Blendung.
1967	Kritikerpreis 1967 van de ‘Jury der Gruppe Literatur des Verbandes deutscher Kritiker’.
1967	Titel van Professor verleend door het Bundesministerium für Unterricht (Wenen).
1967	Literatuurprijs van de Berliner Akademie der Künste.
1967	(mei) Eerste officiële bezoek aan Nederland, i.v.m. vertaling van Die Blendung.
1967	(23 aug.) Op DRS II radiointerview van Dr. F. Witz met Canetti uitgezonden (studio Zürich).
1967	(22 dec.) Gesprek van Canetti en H.K. Metzger op Duitse radio DRS II.
1968	(25 jan.) Grote Oostenrijkse Staatsprijs. Naar aanleding hiervan de rede ‘Unsichtbarer Kristall’.
1968	(apr.) Succesvolle Nederlandse opvoering van Bruiloft door de Haagse Comédie.
1968	(11 juli) ‘Das Porträt: Elias Canetti’ op Duitse t.v. uitgezonden (opgenomen in 1966).
1969	Literatuurprijs van de Bayerische Akademie der Künste, houdt ter gelegenheid hiervan de rede ‘Wortanfälle’.
1969	Publikatie Der ándere Prozess. Kafka's Briefe an Felice bij Hanser. (Een jaar eerder in twee gedeelten gepubliceerd in ‘Die Neue Rundschau’).
1970	(okt.) Bezoek aan Nederland; lezingen in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag.
1970	Japanse Masse und Macht-vertaling van Iwata Kôichi: Gunshû to kenryoku.
1970	Alle vergeudete Verehrung. Aufzeichnungen 1949-1960 verschijnt bij Hanser.
1971	Trouwt met Hera Buschor.
1971	(aug.) Broer Georges sterft in Parijs.
1971	Begint aan Die gerettete Zunge.
1972	Italiaanse vertaling van Furio Jesi: Massa e potere.
1972	Die gespaltene Zukunft (vier essays en drie gesprekken) verschijnt bij Hanser.
1972	Dankt met de rede ‘Georg Büchner’ voor de naar hem genoemde prijs.
1972	Macht und überleben. Drie essays, Literarisches Colloquium, Berlijn.
1972	Dochter Johanna geboren.
1973	Die Provinz des Menschen. Aufzeichnungen 1942-1972 uitgegeven door Hanser.
1973	‘Das Chaos des Fleisches’ in: Alfred Hrdlicka ‘Acht Radierungen zu Elias Canetti “Masse und Macht”’, Galerie Valentin, Stuttgart (gesigneerde uitgave in een zeer kleine oplage).
1974	Der Ohrenzeuge. Fünfzig Charactere, uitgegeven door Hanser.
1974	Voordracht Berlijnse Akademie der Künste: ‘Der neue Karl Kraus’.
1974	‘Das erste Buch: Die Blendung’ (1973), in: Jahresring, 1974.
1975	Grammofoonplaat waarop Canetti Der Ohrenzeuge voorleest.
1975	(11 juni) Franz Nabl Prijs van de stad Graz.

[p. 94]

1975	Das Gewissen der Worte bij Hanser uitgegeven. (De meeste essays waren afzonderlijk al eerder gepubliceerd). In '76 heruitgave met toevoeging van de rede uit 1976.
1975	(14 dec.) Nelly Sachs Prijs van de stad Dortmund.
1976	(jan.) Rede in München: ‘Der Beruf des Dichters’ t.g.v. ontvangst van de Goethe Prijs.
1977	Die gerettete Zunge. Geschichte einer Jugend verschijnt bij Hanser.
1977	Spaanse Masse und Macht-vertaling van Horst Vogel: Masa y Poder.
1977	(19 dec.) Godfried Keller Prijs van de Martin Bodmer Stichting.
1978	Komödie der Eitelkeit onder regie van Hans Hollmann met groot succes in Basel opgevoerd. Deze regisseert later ook in Wenen en Stuttgart Canetti's drama's.
1978	Twee cassettebandjes waarop Canetti voorleest uit Die gerettete Zunge.
1979	Opgenomen in de orde ‘Pour le Mérite’.
1980	Die Fackel im Ohr. Lebensgeschichte 1921-1931 verschijnt bij Hanser Verlag.
1980	Johann-Peter-Hebel Prijs.
1981	Kafka Prijs.
1981	(16 okt.) Nobelprijs voor Literatuur toegekend.
1981	(dec.) Reis naar Stockholm. Dankt bij ontvangst van de Nobelprijs zijn grote inspirators: Karl Kraus, Franz Kafka, Robert Musil en Hermann Broch.
1981	(9 dec.) Half uur durende t.v. uitzending over Canetti op Duitsl. 2, door N. Beilharz.
1981	Bij Hanser, München, verschijnen cassettebandjes waarop Canetti zijn toneelstukken voordraagt; voor Hochzeit, Komödie der Eitelkeit en Die Befristeten elk twee Tonbandkassetten.
1982	(15 jan.) ‘Reis naar het wezen van de mens’: T.V.-uitzending van het Humanistisch Verbond op Ned. I (Duitse film van Peter Godel en Peter Laemmle over Canetti, 11 juli 1975 op WDR III uitgezonden: ‘Der Mensch wird noch alles und ganz werden. Canettis Reise in die Provinz des Menschen’).
1982	(zomer) Canetti-project in Enschede o.l.v. regisseur Apostolos Panagopoulos: Die Befristeten; première in april 1983.
1982	‘Nachwort’, in: Rudolf Hartung In einem anderen Jahr. Uitg. Hanser, pp. 177-180.
1983	Groszes Verdienstkreuz der Bundesrepublik Deutschland.
1983	(6 apr.) NCRV-radio (Literama) besteedt een uur aandacht aan het ‘Canetti-project-Enschede’.
1985	(mrt.) Bij Hanser verschijnt deel 3 van zijn autobiografie: Das Augenspiel. Lebensgeschichte 1931-1937.
1985	(okt.) ‘Uitgesteld vonnis’. Mimeproductie op basis van Massa & Macht in Amsterdam uitgevoerd door Roberto Genta.
1987	(voorj.) Das Geheimherz der Uhr. Aufzeichnungen 1973-1985, verschijnt bij Carl Hanser Verlag.
1989	‘Veza’, in: Veza Canetti Die Gelbe Strasze, Hanser, 1990, pp. 5-9.

Inmiddels verschijnt Canetti's werk in meer dan 25 talen.

[p. 95]

In het Nederlands verschenen werk van Elias Canetti

Het Martyrium. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1967 (1969, herz. uitg. 1977, 1981, herz. dr. 1985, 6e dr: 1990), (573 pag.) vertaling: Jacques Hamelink.

Bruiloft. Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1968 (74 pag.) vertaling: A. Keizer.

Stemmen van Marrakesch. Kanttekeningen bij een reis. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969, (110 pag.), 2e dr. okt. '90, Van Gennep, Amsterdam, vertaling: Theodor Duquesnoy.

Het andere Proces. Kafka's brieven aan Felice. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1971, 3e dr. 1989 (133 pag.) vertaling: Theodor Duquesnoy.

Toneel. (Bruiloft / Komedie der ijdelheid / De getermineerden). Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1974 (240 pag.) vertaling: Jacques Hamelink.

De oorgetuige. Vijftig karakterschetsen. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1975 (111 pag.) vertaling: Tom Graftdijk.

Massa & Macht. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1976, 2e herz. dr. 1983, (547 pag.) vertaling: Jenny Tuin.

Wat de mens betreft. Aantekeningen 1942-1972. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1976, 2e dr. 1981 (355 pag.) vertaling: Theodor Duquesnoy.

De behouden tong. Geschiedenis van een jeugd. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1978, 6e dr. 1988 (349 pag.) vertaling: Theodor Duquesnoy.

De fakkel in het oor. Mijn levensgeschiedenis 1921-1931. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1982, 3e dr. 1986 (355 pag.) vertaling: Theodor Duquesnoy.

Het geweten in woorden. Essays. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1984 (304 pag.) vertaling: Theodor Duquesnoy. Hierin opgenomen: - Hermann Broch (1936) - Macht en overleven (1962) - Karl Kraus, leerschool in verzet (1965) - Dialoog met de wrede partner (1965) - Realisme en nieuwe werkelijkheid (1965) - Het andere proces (1968) - Woordaanvallen (1969) - Hitler, zoals Speer hem zag (1971) - Confucius in zijn gesprekken (1971) - Tolstoj, de laatste voorvader (1971) - Dokter Hachiya's dagboek uit Hirosjima (1971) - Georg Büchner (1972) - Mijn eerste boek: ‘Het Martyrium’ (1973) - De nieuwe Karl Kraus (1974) - Het beroep van schrijver (1976).

Het ogenspel. Mijn levensgeschiedenis 1931-1937. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1986 (337 pag.) vertaling: Theodor Duquesnoy.

Het geheime hart van het uurwerk. Aantekeningen 1973-1985. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1987 (182 pag.) vertaling: Theodor Duquesnoy.

Canetti's gesprekken met Horst Bienek (1965) en Joachim Schickel (1972), opgenomen in Die gespaltene Zukunft (1972), verschenen in respectievelijk: - de eerste druk (1967) van Het Martyrium (vertaling: Jacques Hamelink), en in: - Maurice Nio e.a. Het komplot van de wereld. Over theorie en illusie. Uitg. Duizend & Een, Amsterdam, 1986, pp.68-91; vertaling: Theodor Duquesnoy, ‘Om een principe van de bezieling. Naam, mythe, metamorfose’.

In Avenue van november en december 1981 verschenen (resp. pp. 190-195 en pp. 166-171) voorpublikaties uit De fakkel in het oor. ‘Pension Charlotte’ en ‘Hoog bezoek’ (pp. 11-28); ‘Mevrouw weinreb en de beul’ en ‘Backenroth’ (pp. 172-189) vertaling: Theodor Duquesnoy, illustraties: Paul Röben.

In Snoecks 1983 (pp.50-56) werd een voorpublikatie opgenomen uit Het geweten in woorden: het essay ‘Dr. Hachiya's dagboek uit Hirosjima’ (vertaling: Theodor Duquesnoy).

In Avenue van december 1985 werd op pp.211-214 het slothoofdstuk ‘De dood van mijn moeder’ gepubliceerd, uit: Het ogenspel (pp. 322-332). vertaling: Theodor Duquesnoy, illustratie: Paul Röben.

[p. 96]

Beknopte buitenlandse bibliografie over Elias Canetti

Verschenen in boekvorm of als speciaal tijdschriftnummer:

Friedbert Aspetsberger/Gerald Stieg (Hrsgb) ‘Elias Canetti. Blendung als Lebensform’, Athenäum, Königstein, 1985 (177 pp; 10 artt.).

Austriaca, Heft 11, 1980: ‘Hommage à Elias Canetti’ (12 bijdr.).

Dagnar Barnouw ‘Elias Canetti’, Metzlersche Verlagsbuchhandlung, (Realien zur Literatur, Sammlung Metzler, Band 180), Stuttgart, 1979 (138 pp.).

Kurt Bartsch/Gerhard Melzer (Hrsgb) ‘Experte der Macht. Elias Canetti’, Droschl, Graz, 1985.

Alfons-M. Bischoff ‘Elias Canetti.Stationen zum Werk’, Herbert Lang, Bern/Peter Lang, Frankfurt/M., 1973 (180 pp.) (Bd. 79, Reihe I ‘Europäische Hochschulschriften’).

Mechthild Curtius ‘Kritik der Verdinglichung in Canettis Roman “Die Blendung”. Eine sozialpsychologische Literaturanalyse’, Bouvier Verlag Herbert Grundmann, Bonn, 1973 (212 pp.) (Abhandlungen zur Kunst-, Musik- und Literaturwissenschaft, Band 142).

Manfred Durzak (Hrsgb) ‘Zu Elias Canetti’, LGW-Interpretationen, Ernst Klett, Stuttgart, 1983 (183 pp; 13 artt.).

Friederike Eigler ‘Das autobiographische Werk von Elias Canetti. Verwandlung, Identität, Machtausübung’, Stauffenburg Verlag, Tübingen, 1988 (211 pp.) (Stauffenburg Colloquium, Band 7).

Essays in Honor of Elias Canetti, Farrar, Straus and Giroux, New York, 1987 (319 pp.) (Engelse vertaling door Michael Hülse van ‘Hüter der Verwandlung’).

Hans Feth ‘Elias Canettis Dramen’, Rita G. Fischer Verlag, Frankfurt/M., 1980 (Saarbrücker Beiträge zur Literaturwissenschaft, 2).

Herbert G. Göpfert (Hrsgb) ‘Canetti lesen. Erfahrungen mit seinen Büchern’, Carl Hanser Verlag (Reihe Hanser, 188), München/Wien, 1975 (168 pp; 16 artt.).

Lothar Hennighaus ‘Tod und Verwandlung. Elias Canettis poetische Anthropologie aus der Kritik der Psychoanalyse’, Peter Lang, Frankfurt/M., 1984 (209 pp.) (Bd. 767, Reihe I ‘Europäische Hochschulschriften’).

Hüter der Verwandlung. Beiträge zum Werk von Elias Canetti’. Carl Hanser Verlag, München/Wien, 1985 (304 pp; 20 artt.).

Stefan H. Kaszyński (Hrsgb) ‘Elias Canettis Anthropologie und Poetik’ (Sammelte Referate, die 1984 bei einer internat. Konferenz über Canettis Anthropologie und Poetik gehalten wurde), Hanser, München, 1985 (212 pp.).

Literatur und Kritik, VII, nr. 65, juni 1972, pp. 257-316 (5 artt.).

Literatur und Kritik, Heft 177/178, 1983 (Canetti-special; 6 artt.).

Marbacher Magazin, 33/1985: ‘Willi Weismann und sein Verlag 1946-1954; Broch-Canetti-Jahn’ (96 pp.+bijl; over Canetti: pp. 26-45).

Barbara Meili ‘Erinnerung und Vision. Der lebensgeschichtliche Hintergrund von Elias Canettis Roman “Die Blendung”’, Bouvier, Bonn, 1985.

Modern Austrian Literature, Heft 3/4, 1983: ‘Special Elias Canetti Issue’ (16 bijdragen).

Nuovi argomenti, Canetti-special, 1975 (6 artt. plus een bibl. van o.a. Italiaanse, Poolse en Hongaarse recensies).

Edgar Piel ‘Elias Canetti’, Verlag C.H. Beck (Autorenbücher 38), München, 1984 (194 pp.)

David Roberts ‘Kopf und Welt. Elias Canettis Roman “Die Blendung”’, Carl Hanser Verlag, München, 1975 (216 pp.); uit het Engels vertaald door Helga en Fred Wagner. (Literatur als Kunst. Eine Schriftenreihe, herausgegeben von Walter Höllerer).

Sprache im technischen Zeitalter, Heft 94, 1985: ‘Elias Canetti zu Ehren’ (4 bijdr.)

Text + Kritik, Zeitschrift für Literatur, Heft nr. 28, Okt. 1970: ‘Elias Canetti’ (53 pp; 6 artt.) 2e Aufl: nov. 1973; 3e erweiterte Auflage: 1982.

[p. 97]

Selectieve Nederlandse bibliografie over Elias Canetti

Aerts, Frans, ‘Een Canetti die blijft fascineren’ (n.a.v. ‘Het Martyrium’ en autobiografieën), De Morgen (Weekend Plus), 30-11-'85.

Amersfoort, De stad-, (M.K:) ‘Tweede deel memoires van de Nobelprijswinnaar Elias Canetti: “De Fakkel in het oor”’, 7-4-'82.

Andries, Marc, ‘De macht van het woord’, Topics Magazine, 1985, p.58/9.

Auwers, Fernand, ‘Wat de mens betreft’, De Nieuwe Gazet, 18-2-77.

Beerling, R.F., ‘Massa, macht en geweld; onorthodoxe beschouwingen over Elias Canetti’, de Gids, 140e jrg., 1977, nr. 7, pp. 504-512.

Belang van Limburg, Het-, ‘De tong van Canetti. Herinneringen van een moralist en erudiet’, 30-7-'79.

Belang van Limburg, Het-, ‘Elias Canetti 75’, 4-8-'80.

Berg, Botto v.d., ‘Canetti bij wijze van citaat en samenvatting. “De schreeuw van de massa uit de verte”’, Bzzlletin 115, apr. '84, p.49-56.

Berg, H. van den, ‘Toneel indruk’, De Revisor, nov. '74, no. 8, pp.59-60.

Bier, J.P., ‘Canetti, Elias’, MEW (Mod. Encycl. v.d. Wereldliteratuur), dl. 2, De Haan, Haarlem, 1980, pag. 156.

Blokker, Jan, ‘De moordende macht van de overlevende’, in: ‘Het eeuwige examen’, De Bezige Bij, Amsterdam, 2e dr. '78 ('77) (Keuze uit Volkskrant-artikelen 1974-1977), pp.159-163.

Boltendal, Rudi, ‘Elias Canetti over de jaren 1931-1937’, (Vrijdagse bijlage) Leeuwarder Courant, 26-4-1985.

Boswinkel, W., ‘Canetti's “Bruiloft” - een varkensfeest’, Alg. Handelsbl. 29-4-'68.

Bresser, Jan Paul, ‘Zes leesdrama's van Gombrowicz en Canetti’, De Volkskrant, 19-11-'74.

Bruring, Willem, ‘Canetti's speurtocht naar massa en macht’, Haagsche Courant, 29-5-'82. (bespr. ‘De fakkel in het oor’).

Colmjon, Godert van, ‘Staalkaart’, Vara-radio 25-7-'75; bespr. ‘Oorgetuige’.

D(am), (J.) v(an), Recensie van ‘Die Blendung’, De Weegschaal II, 1935/36, nr. 11, april 1936, p.169.

Deschner, Karlheinz, ‘Brief uit Stuttgart, juni 1965’, Litterair Paspoort, nr. 187, juni/juli 1965.

Diamand, Frank, ‘Elias Canetti: “Als ik eenmaal schrijf, dan is het ook met een grote zekerheid”. “Het Martyrium” werd achteraf een allegorie’, Vrij Nederland, 13-5-'67, p.9. (interview).

Dubois, Pierre H. ‘“Bruiloft” van Canetti’, Het Vaderland, Den Haag, 29-4-'68.

Duquesnoy, Theodor, ‘De mens heeft zijn eigen God gestolen. Canetti's “Massa & Macht” vertaald’, NRC-Hbl., CS, 28-1-77, p.4.

Duquesnoy, Theodor, ‘Elias Canetti: voyeur achter vitrage?’, New Found Land, 2e jrg., nr. 4, aug. '82, pp.32-36.

Duquesnoy, Theodor, ‘Canetti in het harnas van zijn ratio. Het derde deel van zijn memoires’, Boekenbijl. Vrij Nederland, 30-3-'85.

Ester, Hans, ‘Schrijver-zijn als roeping. Nobelprijs voor Elias Canetti’, Trouw, 16-10-'81.

Esterik, Chris van, ‘Verblind door witte handschoenen. Het Martyrium van Elias Canetti’, CS Literair, NRC-Handelsbl. 19-10-'90.

Fens, Kees, ‘Roman als grootse allegorie. “Het Martyrium” van Elias Canetti’, De Tijd, 4-3-'67.

Fens, Kees, ‘Canetti erfgenaam van vergane cultuur’, De Volkskrant, 16-10-'81.

Ferron, Louis, ‘Binnenhuisbijter en wanprater door Canetti gecatalogiseerd. In brokkelig geschreven “De oorgetuige”’, Haarlems Dagblad, 27-9-75.

Gelderlander, De, (H.S:) ‘“De oorgetuige”: een geniaal boekje’, 4-10-75.

Goedegebuure, Jaap, ‘De macht van de moeder’. Elias Canetti: ‘Die gerettete Zunge’ en ‘Massa & Macht’, Tirade 21, 1977, no. 224, pp.242-247.

[p. 98]

Grauls, Marcel, ‘Het gevecht met Elias. De aktualiteit van Nobelprijswinnaar Canetti’, Het Belang van Limburg, 19-10-'81.

Haasse, Hella S., ‘Elias Canetti en zijn roman “Die Blendung”’, Litterair Paspoort, IX, nr. 74, febr. '54, pp. 25-27.

Hausse, Hella S., ‘“Het Martyrium” van Canetti’, De Groene Amsterdammer, 6-5-'67, p.11.

Hansen, Wil, ‘Canetti voert eenmansoorlog tegen de dood. Winnaar Nobelprijs wil zijn eigen tijd zo universeel mogelijk samenvatten’, NRC-Hbl., 16-10-'81.

Hart, Maarten 't, ‘“Haar laatste kledingstuk hield zij aan, haar verachtelijk gekrulde lip”. De aantekeningen van Elias Canetti’, Vrij Nederland, 18-9-1976.

Hart, Maarten 't, ‘De Macht van het Woord. Wat ziet Canetti in dansen?’, Boekenbijl. Vrij Nederland, 29-1-'77. (‘Massa & Macht’ recensie).

Hart, Maarten 't, ‘Herinnering, de moeder van de schrijver. Het panorama van Canetti's jeugd in “Die gerettete Zunge”’, boekenbijlage Vrij Nederland, 5-3-'77, p.8 en 25.

Hart, Maarten 't, ‘Beelden door ervaring gewekt. “Die Fackel im Ohr”, het tweede deel van Canetti's autobiografie’, boekenbijl. Vrij Nederland, 9-8-'80, p.8 en 12.

Hart, Maarten 't, ‘Elias Canetti: prikkelend tot tegenspraak. Het grootse en apodictische oeuvre van de Nobelprijswinnaar’, Vrij Nederl., 12-12-'81, p.9.

Hart, Maarten 't, ‘Elias Canetti’, in: ‘Het eeuwige moment’, essays, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1983, pp.196-212. (omgewerkte versie van V.N. artikel 12-12-'81).

Hart, Maarten 't, ‘De scherprechter. Derde deel van Canetti's autobiografie’, NRC-Hbl., CS, 5-4-'85.

Herreweghe, Jan van, ‘Elias Canetti: Wat de mens betreft’, Vooruit, 3-3-'77.

Hoboken, C. van, ‘Haagse Comedie oogst veel bijval met “De Bruiloft”’, Trouw, 29-4-'68.

Hoore, Cees van, ‘Literaire dikdoenerij van Canetti’ (n.a.v. ‘Het geheime hart’), Leidsch Dagblad, 28-4-'88.

Huisman, Jaap, ‘Honderd mensen worstelen bijna dagelijks met toneelstuk Canetti’ (i.c. ‘De getermineerden’), De Volkskrant, 26-1-'83.

Kelk, C.J., ‘Stemmen van Marrakesch’, De Groene Amsterdammer, 19-9-'70.

Kelk, C.J., ‘Alleen het werk hield hem staande’, De Groene Amsterdammer, 11-3-'72. (bespr. ‘Het andere proces’).

Keyser F. de, ‘Mensen in ondersoorten’, Het Laatste Nieuws, 5-10-'75. (bespr. ‘Oorgetuige’).

Keijsper, Frans, ‘Massa en macht of de barbarij der mensheid. Essay van Canetti thans vertaald’, Haarlems Dagblad, 14-1-'77.

Koerse, Willem, ‘Bevel ontmaskerd als grootste gevaar voor samenleving’, Wonen-TA/BK, nr. 20, 1977, p.27-28.

Koning, Michel de, ‘“Het geweten in woorden”. Bloemlezing uit essays van Elias Canetti’, Brabants Nieuwsblad, 22-2-'85.

Kruispunt (Adam in lezerspak), ‘Het perpetuum mobile van Canetti’ (n.a.v. ‘Het geheime hart’, gelardeerd met bespreking van andere boeken), jrg. 30, mrt. 1989, p.52-60.

Lamberechts, Luc, ‘Elias Canetti: literatuur als overlevingstherapie’, Snoecks 83, Oisterwijk, 1983, pp.112-117. (Hierin op pag. 114 de onjuiste mededeling: ‘Bovendien werd op het einde van 1981 in Nederland een Canetti-genootschap opgericht dat geregeld de uitgave van Canetti-Cahiers zal verzorgen.’)

Lange, Daniël de, ‘Première Haagse Comedie. Opvoering “Bruiloft” van hoog gehalte’, De Volkskrant, 29-4-'68.

Leeuwarder Courant, ‘Vertaalde toneelstukken van Elias Canetti en Witold Gombrowicz.’, 14-1-'75.

Ley, Gerd de, ‘Met een aforistische bril. Elias Canetti.’ (bespr. ‘Wat de mens betreft’), Spectator, 12-3-'77.

Literama, ‘Elias Canetti: “Massa & Macht”. Een sociaal-psychologische studie’, NCRV radio, 2-5-'77.

Literama, ‘Het Canettiprojekt Enschede. Een theaterproduktie van Apostolos Panagopoulos’, NCRV-radio, 6-4-'83.

[p. 99]

Maandag, Ben, ‘De fakkel in het oor - 1921-1931’ toont Canetti als zeer scherp waarnemer’, Het Vrije Volk, 3-9-'83.

Magris, Claudio, ‘Canetti's huis’, in: ‘Donau. Een ontdekkingsreis door de beschaving van Midden-Europa en de crisis van onze tijd’, Amsterdam, 1988, pp. 357-360 (Vertaling: Anton Haakman).

Marissing, Lidy van, ‘Dood, macht en massa in romans van Canetti. Auteur van “Het Martyrium” even in Nederland’, De Volkskrant, 14-10-'70.

Moor, Piet de, ‘Canetti gefascineerd door het kleine en machteloze. “Het geweten in woorden” van Elias Canetti is in het Nederlands verschenen’, Hervormd Nederland, jrg. 41, nr. 12, 23-3-'85, p.30-31.

(Moor, Piet de, ‘Geel is de kleur van de wanhoop. De tedere en bitse verhalen van Veza Canetti’ (n.a.v. ‘Die Gelbe Strasze’), Vrij Nederland, Boekenbijlage, 23-6-'90.)

Mooy, Martin, ‘Schrijver in zijn jeugd gevormd. Vijftigste deel in reeks Privé-Domein: “De behouden tong”, memoires van Elias Canetti’, Het Parool, 15-4-'78.

Mooy, Martin, ‘Canetti: Omzien in verwondering’, Het Parool, 17-10-'81.

Muller, André, ‘“Er zijn honderden dingen die me tot wanhoop drijven omdat ik ze niet begrijp of er niets van weet.” Elias Canetti vijfenzeventig jaar - een gesprek’, bijl. Vrij Nederland, 9-8-'80, pp.4-7.

Mijn, Aad van der, ‘Altijd die voldoening over de dood van anderen. Elias Canetti ziet veel slechts in de mens, maar ook reden tot hoop’ (interview), Het Parool, 5-5-'67.

Nuis, Aad, ‘Een onophoudelijke stroom portretten. Boeken: Elias Canetti’ (bespr. ‘De fakkel in het oor’ en ‘De behouden tong’), Haagse Post, nr. 33, 17-8-'80, pp.56-57.

Nuis, Aad, ‘De karikatuurtechniek van Elias Canetti’, (bespr. ‘Augenspiel’), De Volkskrant, 22-3-'85.

Oudejans, Frans, ‘“Massa & Macht” imponerend’, De Journalist, 1-9-'77.

Panhuysen, Jos, ‘Canetti over Kafka. Zelfbekentenissen in brieven’, Het Binnenhof, 12-1-'74.

Personeelsbeleid, ‘Elias Canetti als hulp voor de vertwijfelde personeelwerker’ (n.a.v. ‘Oorgetuige’), 17, 1981, nr. 11.

PZC (Prov. Zeeuwse Courant), ‘De tien en de negentig procent. Over het vertalen van Canetti’, 26-3-'77. (de K.)

Raine, Craig, ‘Canetti als warhoofd’, Nieuw Wereld Tijdschrift, jrg. 3, nr. 1, mrt. 1986, p.5-7 (vertaling: Pien van Leeuwen).

Rouleaux, Wil, ‘Essays voor de eeuwigheid. Canetti's psychologische ordening van feiten’ (bespr. ‘Geweten in woorden’), Boekenbijl. Vrij Nederland, 16-2-'85.

Ruitenbeek, Sabine, ‘Canetti, conservator van het verleden. Derde deel autobiografie uitgekomen’, Trouw, 4-4-'85.

Ruitenbeek, Sabine, ‘“Maar ik vervloek de dood”. Elias Canetti's aantekeningen 1973 tot 1985’, Trouw, 9-6-'88 (n.b.: krant is abusievelijk gedateerd op 18 juni)

Schmidt, Michiel, ‘“Ik zou ouder dan 300 jaar willen worden”. Elias Canetti in Nederland’, (interview), De Telegraaf, 16-10-'70.

Siegel, Klaus, ‘Elias Canetti, profeet’ (over zijn ‘Dramen’), Litterair Paspoort, 19e jrg. nr. 181, dec. '64, p.225.

Simons, Wim J., ‘Elias Canetti: diepe eerbied voor mens. Nobelprijs letterkunde voor groot schrijver’, Utrechts Nieuwsbl./NZC, 16-10-'81.

Simons, Wim J., ‘Essays Elias Canetti indrukwekkend’, Utrechts Nieuwsblad, 20-3-'85.

Sitniakowsky, I(wan), ‘Elias Canetti: moralist, schrijver, filosoof en socioloog van de massa. Nederlandse vertaling van “Die Blendung”’, (interview), Algemeen Handelsblad, 27-4-'67.

S(itniakowsky), I(wan), ‘Kafka's verlovingen haarscherp ontleed’, De Telegraaf, 18-12-'71.

Smedt, Erik de, ‘Elias Canetti, oorgetuige van de verblinding’, Maandblad ‘Streven’, jrg. 32, febr. 1979, p.392-401.

Soetaert, Ronald, ‘“De behouden tong” van Elias Canetti’, Vooruit, 14-9-'78.

Sontag, Susan, ‘De hartstocht van het weten’, in: ‘In het teken van Saturnus’, Weesp, 1984, p.235-267 (vertaling: David Brisk).

[p. 100]

Spierdijk, Jan, ‘Geladen “Bruiloft” bij de Haagsche Comedie’, De Telegraaf, 30-4-'68.

Spierdijk, Jan, ‘Aspecten’, Avro-radio, 30-3-'78, bespr. ‘De behouden tong’.

Spoor, André, ‘Elias Canetti: Ik ben ontstaan uit de zinnen van mijn moeder’, (recensie ‘De behouden tong’), NRC-Hbl., 20-10-'78, p.25/6.

Spoor, Corine, ‘De geheimtaal van Elias Canetti’, De Tijd, 31-5-'85, p.82-83.

Starink, Laura, ‘Autobiografie van Canetti’, (‘De fakkel in het oor’ recensie), NRC-Hbl., 9-4-'82.

Stem, de, bespreking ‘Oorgetuige’, 16-8-'75.

Sternsdorff, Hans, ‘De dood als doodsvijand. Schrijver Elias Canetti levenslang in gevecht’ (n.a.v.: ‘Het geheime hart’), De Gelderlander, 11-6-'88.

Telegraaf, De, ‘“Die Blendung” van E. Canetti. Een belangrijk boek met eigenaardige kwaliteiten en gebreken’, 12-4-'36.

Teunisse, S.J., ‘Genadeloos waarnemer van een barbaarse wereld’, Dagblad voor de Zaanstreek, 10-11-'75.

Tromp, Bart, ‘Soep en vla bij Canetti’, (bespr. ‘Die gespaltene Zukunft’), bijlage Vrij Nederland, 18-11-'72.

Ummelen, Bert, ‘De dodende werking van de macht’, Eindhovens Dagblad, 15-3-'77.

Verbeeck, Ludo, ‘Canetti's onderstroom. Werk gegroeid uit symbiose’, Standaard der letteren, nr. 1721, 4-5-'85.

Verstappen, Jan, ‘Laatste premiere van Haagse Comedie. “Bruiloft” van Canetti heeft grote kracht’, Het Binnenhof, Den Haag, 29-4-'68.

Visscher, Jacques de, ‘Elias Canetti over de invloed van de massa’, Diplomatie, juni '78, pp. 623-626.

Visscher, Jacques de, ‘Superieure memoires’ (bespr. ‘De behouden tong’), Diplomatie, juni '78, pp.626-7.

Visscher, Jacques de, ‘Praktijk van de filosofie en van de geschiedenis’ (n.a.v. ‘Ogenspel’), De Uil van Minerva, 3/1987, p.173-175.

V(ogelaar), J.F., ‘Ogenspel’, De Groene Amsterdammer, 5-11-'86.

Walvis, Jaap, ‘Is Kien eigenlijk wel een martelaar? Canetti's “Het Martyrium” eindelijk vertaald’, Vrij Nederland, 29-4-'67.

Warren, Hans, ‘Ego-documenten. Canetti, Greene, Miller en Pavese’, Prov. Zeeuwse Courant, 8-5-'82.

IJssel de Schepper-Becker, J.M., ‘Elias Canetti. Die Blendung’, NRC, 19-3-'36.

Zwier, Gerrit Jan, ‘Canetti’ (bespr. ‘Martyrium’), De Volkskrant, 28-6-'80.

Zwier, Gerrit Jan, ‘Luisteren is de belangrijkste dimensie van de wereld. Nieuw licht op Canetti’ (bespr. ‘De fakkel in het oor’), Hervormd Nederland, 17-4-'82.