niet onverhoeds om de hals moet vallen, of liefdevol door het haar strijken. Brrr!’
Wij begrijpen het verband nog niet tussen uw fobie en het boek Massa & Macht van Elias Canetti.
‘Dan hebt u het niet gelezen! Op de eerste anderhalve pagina van de meer dan vijfhonderd, heeft Canetti mijn fobie uiteengezet en veel compacter en helderder dan ik zoëven heb gedaan. Daar draait het nu juist om. Canetti wijst op het fundamentele van de aanrakingsvrees (der Berührungsfurcht, wat een schitterend woord). “Voor niets is de mens meer beducht dan voor aanraking door iets onbekends.” Zo luidt de eerste zin. En in datzelfde hoofdstukje laat Canetti zien, hoe alleen in de massa de mens van deze aanrakingsvrees kan worden verlost. In de ideale massa, waarin lichaam tegen lichaam is gedrukt, en allen aan elkaar gelijk zijn, wordt de aanrakingsvrees opgeheven. Dit omslaan van de aanrakingsvrees is een kenmerk van de massa. En het uiteindelijke doel van mijn therapie.’
Mensen die lijden aan aanrakingsvrees zijn bang voor massa's?
‘Ja, hè, hè. Nogal wiedes! Geen van mijn cliënten heeft ooit een stap op een voetbaltribune gezet. Ze durven er op de TV niet eens naar te kijken. Ook vriendelijke massa's, zoals op popconcerten, waar duizenden geheven armen op de maat meezwaaien, zijn mijn cliënten een gruwel. Zelfs kleine familiepartijtjes, met gevaar voor polonaise, worden door hen gemeden als de pest.
Ik noemde de TV: veel cliënten hebben moeilijke tijden achter de rug. De massa's die de Oosteuropese omwentelingen hebben bewerkstelligd, waren wekenlang elke avond op het scherm te zien. Daar doe je als Berührungsfurchteling geen oog van dicht, dat verzeker ik u. En het lijkt wel of er in de wereld steeds meer massa's op de been komen. Eerst moesten we jarenlang die fanatieke massa's uit de Irak-Iraanse oorlog zien voorbijtrekken, toen kregen we die dagenlange massa op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking, de massa's in Zuid-Afrika, het WK-Voetbal in Italië... Ik heb er handenvol werk aan gehad.’
‘Een goede vriend hoefde me maar een kameraadschappelijk klopje op de schouder te geven en we waren geen vrienden meer’
Hoe gaat u in de Canetti-therapie tewerk?
‘Ik werk uitsluitend via de lijnen van Massa & Macht. Na die openingspassage, die voor mijn cliënten meestal een openbaring van herkenning vormt, “ik ben niet de enige”, definieert Canetti een groot aantal soorten massa's. Ik laat mijn cliënten dit begrippenapparaat uit het hoofd leren. Ik ben daar heel streng in. Wie na twee weken nog niet weet wat een klaagmeute is, kan maar beter vertrekken. Zonde van uw geld, hou ik zo iemand dan voor.
En verder bestuderen we elke week een van de massaverhalen die Canetti heeft verzameld uit alle tijden en alle culturen en die ook vandaag nog heel herkenbaar zijn. Ziet u vanavond in het Journaal beelden van een massa, waar ook ter wereld? U zult die massa in het boek kunnen terugvinden.
Dat is ook een wezenlijk onderdeel van de therapie: ik vraag mijn cliënten of ze de massa's uit het nieuws van de week, Canettiaans kunnen definiëren. Het benoemen van de massa neemt de angst weg. Ik eis van mijn cliënten dat ze het boek altijd bij zich hebben, in een speciaal door mij verstrekt tasje. Komen ze onverhoopt in een massa terecht (moge God het verhoeden), dan kunnen ze in het boek tenminste nog opzoeken of het een dichte of een open massa is, een dubbelmassa, of een omkeringsmassa. Dat is het enige houvast dat Canetti en
Auteursrechtelijk beschermd
