Bzzlletin. Jaargang 20

[p. 73]

Peter Swart
Tomas Ross: Help, ze ontvoeren de koningin!

Je hebt schrijvers die een, hooguit twee boeken schrijven en er dan een punt achter zetten omdat ze tevreden zijn. Er zijn ook schrijvers die veel meer boeken produceren, maar eigenlijk telkens opnieuw hetzelfde verhaal vertellen, naar zij hopen iedere keer weer iets mooier en vollediger dan de vorige keer.

Weer andere schrijvers hebben teveel energie en onrust om zich te kunnen beperken tot een klein oeuvre en zien niets in eindeloos herscheppen: waarom zouden zij meer van hetzelfde maken als er ook telkens iets nieuws kan worden aangepakt?

Het is nog niet eens tien jaar geleden dat Tomas Ross begon met schrijven, maar wie alle boeken die er sindsdien van hem verschenen zijn voor zich op tafel zet kan nu al nauwelijks meer over de stapel heen kijken. Ross schreef onder andere korte verhalen, een toneelstuk, een boek over mooie wandelingen in eigen land, het enige standaardwerk in de Nederlandse taal over het Monster van Loch Ness, een portret van de voornaamste grootindustriëlen hier te lande, een uitgebreide studie over paranormale verschijnselen, een kritische verhandeling over de opkomst van de Centrumpartij, en onlangs nog het scenario voor de achtdelige televisie-serie De Brug. De meeste lezers kennen zijn naam echter van de thrillers die mee mochten op vakantie, zoals: De Honden van het Verraad, Schaduwen uit Gethsemane, Strijders van de Regenboog en recentelijk Beta en Donor.

Ontwikkeling

Vaak gaan de thrillers van Ross over aktuele en politieke kwesties waarover iedereen in de krant heeft kunnen lezen, zoals bijvoorbeeld de affaire met het Greenpeace-schip, de Rainbow Warrior, dat door Franse geheimagenten gedeeltelijk tot ontploffing werd gebracht, of de handel in donor-organen die de afgelopen tijd regelmatig in de publiciteit was. In andere boeken treedt anti-held Martin Finch op, als vertegenwoordiger van de Binnenlandse Veiligheidsdienst, of wordt er een stuk wereldgeschiedenis herschreven, zoals in Het Verraad van '42, Ross' versie van het zogenaamde Englandspiel. Er zit een duidelijke ontwikkeling in zijn schrijverschap: zowel Beta als Donor dragen duidelijke sporen van de ervaring die de auteur heeft opgedaan als scenarioschrijver voor het filmproduktiebedrijf Topaz Pictures; beide boeken zijn bij vlagen zo snel en beeldend als de gelijknamige speelfilms die ervan gemaakt zouden kunnen worden.

Ook dit jaar timmert Ross aan de weg. In het voorjaar verscheen de als ‘spannende komedie’ omschreven roman Gouden Bergen, over drie mannen van middelbare leeftijd die een (riskante) manier hebben gevonden om in één klap uit de zorgen te zijn en verschrikkelijk rijk te worden. In het najaar verschijnt een thriller die

[p. 74]

Ross samen met Maj Sjowall schreef voor Spectrum, en die tegelijkertijd in het Zweeds en Engels verschijnt, onder de titel: De Vrouw die op Greta Garbo leek.

Nog voor die tijd echter, in september, komt bij Uitgeverij Zwijsen in de Wachtwoord-serie Ross' eerste jeugdmisdaadroman uit, getiteld Help, ze ontvoeren de koningin!

Wie vreesde dat de ervaren thriller-auteur in zijn eerste spannende boek voor jongeren de tere zieltjes zou willen sparen door al te gruwelijke gebeurtenissen buiten de deur te houden, kan gerust zijn: reeds na luttele bladzijden wordt er een supermarkt opgeblazen op de wijze van de Bende Van Nijvel, en zijn er alvast tien doden te betreuren. Onder hen de rechtse politicus Bart Wijers, tot op dat moment fraktievoorzitter van de VPD. De aanslag staat niet op zichzelf, want eerder die maand waren reeds een bank, een postkantoor en een andere supermarkt aan de beurt. Van de daders voorlopig geen enkel spoor. In hetzelfde journaal waarin dit maatschappijontwrichtende nieuws wordt gemeld is ook nog ruimte voor het bericht dat de Koningin zich ‘in alle rust heeft teruggetrokken om zich voor te bereiden op haar toespraak voor Prinsjesdag, volgende week’. Moet Hare Majesteit dan toch maar weer zelf achter de tekstverwerker kruipen?

‘De maling,’ zei de koningin, ‘wat is dat, de maling?’

Mysterieus telefoontje

Jona, twaalf jaar, haar broer Jelle van dertien, neef Daniel uit Amsterdam en diens buur-Jongen Daaf hebben het Haagse huis even voor zichzelf omdat hun respektievelijke moeders hun ouderlijke verantwoordelijkheid niet te zwaar opvatten en er eens lekker op uit gaan. Het toeval wil dat de eerste serieuze test van Daafs bandrecordertje, uitgerust met een hypergevoelige microfoon die zelfs door hout en glas heen registreert, direkt een voltreffer oplevert. Het is een nogal mysterieus telefoontje, dat begint met de bekende elektronische piepsignalen die ontstaan wanneer op een druktoetstelefoon nummers worden gevormd, maar de verwijzing naar het tijdstip half een en naar de Spuistraat, waar de opgeblazen supermarkt staat, en naar de gedode politicus Weyers voor wie deze buurt behoorde tot de vaste lunchpauze-route, maakt dat de kinderen opeens zeer alert zijn.

Alleen Jelle is niet merkbaar onder de indruk, maar dat komt omdat hij liever zijn eigen gang gaat dan met anderen samen te werken. Het viertal besluit de politie niet in te schakelen uit vrees te worden uitgelachen. De eerste de beste aanwijzing is gelukkig direct een daalder waard, want als Jona het betreffende telefoonnummer probeert meldt de Broederschap zich op een antwoordapparaat. Deze club is niet zo geheimzinnig dat zij niet voorkomt in het telefoonboek, en binnen de kortste keren gaat er een ploegje poolshoogte nemen bij de Wassenaarse villa van de Broederschap aan de Sterrenlaan nummer 1.

Binnendringen valt niet mee, want er moet nog een hond worden gepasseerd, maar eenmaal boven treffen Daaf en Daniel een kamer aan die nog het meeste doet denken aan een televisiestudio. Langzaam wordt duidelijk wat de Broederschap annex Midden Partij aan de vooravond van Prinsjesdag in de zin heeft, en wie ze daarbij nodig hebben. Hoe het afloopt ga ik hier niet verklappen, maar het wordt niet veel ingewikkelder dan het allemaal al was.

De juiste toon

Het schrijven van een oorspronkelijk kinderboek is geen geringe opgave en vraagt andere vaardigheden van de auteur dan het geval is bij werk dat bestemd is voor volwassenen. Dat is waarschijnlijk de voornaamste reden waarom velen er maar nooit aan begonnen zijn. Het is nu eenmaal niet eenvoudig om precies de toon te treffen die jongeren aanspreekt en de ongekunstelde taal te vinden die

[p. 75]

daarbij past. Veel boeken voor jongeren smaken naar karton, omdat de schrijvers ervan zich niet aan hun beperkingen hebben kunnen ontworstelen en blijven voortborduren op het uitgesleten pad van het traditionele kinderboek. Op die manier wordt 't maar al te gauw oubollig en ouderwets. Daarnaast is geen misgreep pijnlijker dan het konsekwent hanteren van pseudo-trendy termen onder de vlag van zogenaamd eigentijds woordgebruik. Iedereen heeft wel eens ten overstaan van zijn beste vrienden blozend van schaamte moeten luisteren naar onvergeeflijke missers van ouders, die in een poging er even helemaal bij te horen woorden tevoorschijn toverden die op dat moment absoluut niet meer konden.

Dan is er nog het gevaar van de mislukte aanpassing van de volwassene aan de vermeende belevingswereld der jongeren: de schrijver graaft diep in eigen jeugdherinneringen en komt boven met episodes die indruk hebben gemaakt en waar gebeurd zijn, maar dan wel een hele tijd geleden. De jaren negentig zijn zojuist begonnen en laten zich niet vertragen of vervormen; het is een voortdenderende werkelijkheid met eigen stromingen en wetmatigheden.

Waar zoveel mis kan gaan heeft Ross de schade redelijk weten te beperken. Help, ze ontvoeren de Koningin! is in ieder geval niet oubollig of ouderwets. Met name de dialogen tussen de kinderen onderling mogen er wezen, vooral dankzij de aanwezigheid van een flinke dosis humor. In deze passages heeft de schrijver klaarblijkelijk zoveel geïnvesteerd, dat de plot, bij Ross in de regel van zelden geëvenaarde kwaliteit, ditmaal enigszins voorspelbaar aandoet. De ouder-kind relaties zijn goed getroffen en betrekkelijk realistisch, al zijn de diverse een-oudergezinnen waar een kennelijk gescheiden vrouw aan het roer staat en de voorheen bijbehorende vaders geheel buiten beeld blijven, wat talrijk. Naar mijn idee heeft Ross een prachtige kans laten liggen door de feitelijke ontvoering van de Koningin zo summier neer te zetten als ging 't om het illegaal transport van een baby uit een geparkeerde auto.

Tot slot een kort citaat waarin de waardigheid van het Staatshoofd wordt gesuggereerd door de reakties van omringende personages, en tegelijkertijd weer ontkracht door ingelaste humor:

Ze glimlachte weer even en zei toen: ‘Dus U bent Tante Dorine?’
‘M... M... Majesteit!’ stamelde Dorine.
‘W...wat een ..ee..eer...!’
‘Daar is het, mevrouw de koningin,’ zei Daniel, ‘daarbinnen zitten de bandieten die U in de maling wilden nemen!’
‘Daniel,’ zei Dorine, ‘let op je woorden!’
‘De maling,’ zei de koningin, ‘wat is dat, de maling?’
‘Hè?’ zei Daniel verbaasd, maar toen klommen de eerste bewapende soldaten al als apen over het hek.

Tomas Ross: Help, ze ontvoeren de koningin! Uitgeverij Zwijsen Tilburg.