Gedurende de eerste paar jaar na de dood van Franco werden er opvallend veel romans geschreven die waren gebaseerd op actuele gebeurtenissen: de dood van Franco, de jonge democratie, de politieke schandalen. Nu beweren sommige critici dat de huidige generatie schrijvers allergisch is voor de actualiteit.
Van dat soort ‘actuele’ literatuur kan ik me geen enkele interessante titel herinneren. In Spanje heeft men het franquisme uitgewist. Onze kinderen weten nauwelijks wie Franco was, hij staat even ver van hen weg als Karel V. Het onderwerp wordt niet meer interessant gevonden.
Naar mijn idee heeft literaire kwaliteit weinig met politiek te maken, want in politiek rampzalige tijden is uitstekende literatuur geschreven. De Spaanse Gouden Eeuw bijvoorbeeld was een periode van politiek verval, uit Spaans-Amerika komen schitterende romans.
Is er volgens u verschil tussen door mannen geschreven literatuur en door vrouwen geschreven literatuur?
Ik geloof niet dat het twee verschillende literaturen zijn. In sommige gevallen is het bijna onmogelijk vast te stellen of een verhaal door een vrouw of door een man is geschreven. Maar bij andere auteurs zijn wel duidelijke verschillen aan te wijzen: in thematiek, in taalgebruik. Het werk van het laatste type schrijfster is vaak autobiografisch. De thematiek beperkt zich tot het intieme: liefde, eenzaamheid, de positie van de vrouw. Mannen hebben ook vanuit de vrouw over deze onderwerpen geschreven, maar ook nog over een heleboel andere dingen. Mannen bestrijken het hele terrein, vrouwen beginnen hun plekje te veroveren.
Na de burgeroorlog zijn er opvallend veel vrouwen gaan schrijven in Spanje. Verschillen de generaties die tijdens het franquisme begonnen te schrijven van de generatie die na de dood van Franco begon te publiceren?
Ja, heel duidelijk. Net zoals vrouwen wilden laten zien dat ze even goede artsen of architecten konden zijn als mannen, wilde de oudere generatie schrijfsters laten zien dat ze tot hetzelfde in staat waren als Cela, Delibes, Marsé en Goytisolo. Geen van hen zal waarschijnlijk hebben beweerd dat vrouwen een ander soort literatuur schrijven dan mannen. Als je niet kon merken dat een boek door een vrouw was geschreven, des te beter. De jongere generatie wilde daarentegen over het specifiek vrouwelijke schrijven. Of ze nu voor of tegen het feminisme zijn, voor allemaal is het feminisme van doorslaggevende betekenis geweest.
Is het toeval dat uw eerste roman na de dood van Franco is verschenen?
Nogal. Als het boek tijdens Franco was verschenen, had ik ongetwijfeld problemen met de censuur gekregen, maar ik was er toen nog niet aan begonnen. Tot mijn tweeëntwintigste schreef ik veel, daarna heb ik me bijna twintig jaar met heel andere dingen beziggehouden, met in het achterhoofd altijd de gedachte om weer te gaan schrijven. Toen ik ongeveer veertig was heb ik El mismo mar de todos los veranos geschreven, in anderhalf jaar tijd.
Uw eerste drie romans lijken op het eerste gezicht tamelijk los van elkaar te staan. Waarom vormen ze een trilogie?
Het was oorspronkelijk niet mijn bedoeling een trilogie te schrijven. Pas toen ik halverwege De liefde is een eenzaam spel was, zag ik er een trilogie in. Ze vormen dus geen vervolgverhaal, maar weerspiegelen dezelfde wereld. Ook zijn sommige namen hetzelfde, maar ze verwijzen niet naar dezelfde personages.
In de eerste twee romans lukt het de hoofdpersoon niet om haar niet-leven, zoals u dat noemt, te veranderen in leven. Aan het slot van de derde roman is er enig perspectief op verbetering.
Ik heb aan het slot van de derde roman de interpunctie weggelaten om de lezer het gevoel te geven dat de auteur zich hier - voor het eerst - identificeert met een personage. In die tijd was ik veel minder gelukkig dan nu. Maar de gelukkige en minder gelukkige periodes in mijn leven daargelaten, ik denk dat je niet anders dan pessimistisch kunt zijn: we gaan allemaal dood, we weten niet waarom we hier zijn, de wereld is grotendeels een puinhoop...
Wat weerhoudt de vrouwen in de eerste twee romans ervan om de sprong naar een bevredigend bestaan te maken? Ze zijn zich heel goed bewust van hun situatie, willen daar verandering in brengen, maar doen het niet.
Heel belangrijk is dat ze niet werken, althans niet serieus. De een geeft een beetje les, de ander begint aan van alles en nog wat, maar echt serieus wordt het niet. Werken is fundamenteel.
De vrouwen van mijn generatie leefden voor de liefde. Op een masochistische wijze: zichzelf opofferend, wakend voor de rust in huis, zichzelf voorspiegelend dat mannen net kinderen zijn en dat de vrouw alles maar moet begrijpen en accepteren... Jarenlang heb ik de liefde op deze wijze beleefd, maar tegen mijn veertigste besefte ik wat een waanzin dat was. Ik denk dat de manier waarop een vrouw liefheeft steeds minder verschilt van de manier waarop een man dat doet. Die volledige toewijding, dat wegcijferen van jezelf, dat is aan het verdwijnen. Althans, dat hoop ik. Niet dat de man de liefde niet intens beleeft, maar het is niet het enige belangrijke in zijn leven. Hij kan stapelverliefd worden en tegelijkertijd weten wat er op de beurs gaande is.
De man heeft er in het algemeen minder behoefte aan de rollen te veranderen.
Er zijn wel mannen die zich feministisch noemen, maar omdat mensen in een inferieure positie er meer belang bij hebben dat de dingen veranderen, is de drang bij vrouwen veel groter. Ik zeg het half schertsend, maar ik denk dat de menselijke soort een mutatie aan het ondergaan is, die door vrouwen in beweging is gebracht.
Wordt het gezien de verschillende behoeftes niet aantrekkelijk voor vrouwen om de man de rug toe te keren?
Auteursrechtelijk beschermd
