Bzzlletin. Jaargang 17

[p. 50]

Joris Tulkens
Bananen zijn rood

Waanzin, dat is
wanneer de werkelijkheid het vlies
dat onze eenzaamheid omhult,
verscheurt

en onze reddeloze ziel
ontwricht.

Je kan zout uit zeewater winnen, je kan een proces winnen, de bijen winnen honig, sommigen winnen het pleit, nog anderen winnen tijd en velen iemand voor zich. Het zou een dubieuze grap zijn te beweren dat er in het leven veel te winnen is: zout uit zeewater, een proces, honig, het pleit, tijd of iemand voor zich. Welnu, het is een even flauwe grap te beweren dat ik besta, jij bestaat, hij bestaat, dat er dieren bestaan en schoonheid. Elk ‘bestaan’, net zoals elk ‘winnen’, heeft in al deze formules een andere, totaal verschillende betekenis. Elk bestaan, elke werkelijkheid is voor iedereen anders en het wijst op een schromelijk gebrek aan creativiteit van onze mensensoort dat we voor al die betekenissen hetzelfde woord gebruiken. Dat heeft vanzelfsprekend het grote voordeel dat we met elkaar voortdurend in druk gesprek kunnen blijven, maar tevens het vervelende bijverschijnsel dat we van elkaars mededelingen geen jota begrijpen en ons hele spreken niets anders is dan uitleg geven over het vorig misverstand, daarmee een nieuw misverstand creërend.

Dat was zo ongeveer de stelling die ik verdedigde in het Maandblad voor Filosofische Tijdingen, nr. 4 van de 13de jaargang. Het was mijn eerste bijdrage sinds een diepe neerslachtigheid me twee jaar geleden tot eenzame ledigheid had gedwongen. De dokter, die mijn koppige identiteitsproblemen net zomin als ikzelf de baas kon, had ten einde raad met de publicatie ingestemd, waarschijnlijk in de goede hoop dat de weerklank ervan aan mijn ego zijn hoogstnoodzakelijke reorganisatie zou bezorgen.

Helaas, filosofische maandbladen zijn alleen maar bestemd om gedrukt en niet om gelezen te worden, en zo hadden slechts drie reacties mijn studeerkamer bereikt: één brief van mijn vroegere studievriendin die zich afvroeg waarom ik mijn stelling niet eerder had ingezien, één verfrommeld stukje papier in mijn brievenbus, waarop in hanepoten geschreven stond: ‘Ik wil geen nieuw misverstand creëren’, en één langere brief van een professor in de filosofie aan de universiteit van Tübingen die mij zwart op wit bewees dat mijn hele stelling een letterlijke transcriptie was van de inleidende woorden van Gilbert Ryle tot zijn beroemde boek The Concept of Mind.

Ik kon me niet herinneren dat ik het boek van Ryle ooit gelezen had, maar ik wist wel dat het in mijn boekenkast stond bij de werken die ik toch eenmaal moest, maar nooit zou lezen. En terwijl ik met de linkerhand op het hart mezelf voorhield dat mijn stelling origineel en zelfgevonden was, ging ik met de rechter aarzelend langs de planken van mijn boekenkast, in de hoop zowel het boek als de onwaarheid van de aanklacht aan het licht te brengen. Dat laatste moet ik echter aan de speurzin van de lezer overlaten, want toen ik eindelijk Ryles Concept of Mind tussen de andere boeken vandaan peuterde, trok ik ook een dun schrift mee, dat ik met een vlugge reflex voor een zekere val behoedde. Op de voorzijde sprong mij de naam van de vroegere bezitter in het oog: Constantiniou Spiridakis. Het lezen van die naam wierp me meteen zeven jaar terug in mijn leven, tot in 1971, Cambridge, Engeland.

Constantiniou Spriridakis bewoonde twee kamers op de bovenverdieping, drie hoog, op het nummer 21 van de Chelseastreet. Hij woonde er al toen ik in het kleine kamertje van de tweede verdieping mijn intrek nam, en hij woonde er waarschijnlijk nog toen ik twee jaar later naar België terugkeerde om het materiaal dat ik over Wittgenstein verzameld had, in zijn definitieve vorm te gieten. Spiridakis studeerde al filosofie vòòr mijn aankomst en deed dat waarschijnlijk nog nadat ik weer vertrokken was. Hij was een rusteloze, ontheemde Griek, kort van stuk, met zwarte krullen en een gebruind gelaat, zowel voordien als erna. Met zijn ouderdom ligt het al wat moeilijker: hij was bij mijn aankomst 52 jaar en twee jaar later waarschijnlijk even oud. En bij één feit - niet het onbelangrijkste - tast ik helemaal in het duister: hij bestond al vòòr mijn aankomst, maar of dat na mijn vertrek ook nog het geval was, is veel minder zeker.

Ik noemde hem ‘Eleïson’ - een grapje onder ons beiden dat de lezer straks wel duidelijk zal worden - en hij was goed gek. Niet in de war, niet vreemd, maar koppig gek. Zijn hele leven was gevuld met één obsessie: hij wilde weg. Hij wilde weg en dat was niet zomaar een voorbijgaand verlangen dat kon vervuld worden door verre reizen, vreemde ervaringen, verkleedpartijen of mooie gedichten. Het was, zonder overdrijving, een fundamenteel verlangen, een obsessie om weg te zijn.

Ook de andere bewoners van het gebouw kenden die hartewens en brachten me in de eerste weken van enkele vreemde gedragingen op de hoogte. In '65 had Spiridakis gedurende een heel jaar de rol gespeeld van een danser wiens veelbelovende carrière door een gebroken been een vroegtijdig einde had gevonden. Van '67 tot '69 had hij veelvuldig geëxperimenteerd met drugs en daarbij talloze sprookjes gelezen, maar ook die hadden blijkbaar geen soelaas gebracht. En een jaar vòòr mijn aankomst had hij een viertal maanden doorgebracht als spookverschijning, maar omdat meerdere huurders over zijn ongelegen verschijningen in hun slaapkamers, ondanks zijn veront-

[p. 51]

schuldigende uitleg ‘dat hij er niet echt was en dat ze op hem niet moesten letten’, hun beklag deden, had hij ook dit experiment gestaakt.

Toen ik enige weken na mijn aankomst al goed met hem kon opschieten, durfde ik het aan hem naar de zin van zijn vreemde pogingen te vragen. Hij had zuidelijk-breed geglimlacht en met onmiskenbare zin voor suspense geantwoord ‘dat hij nu met het grote werk begonnen was en dat ik wel zou zien.’

Het was daarna lange tijd stil in de kamers boven mij en toen ik voor een korte vakantie naar België terugging, verzuimde ik het zelfs afscheid van hem te nemen.

Bij mijn terugkeer was mijn eerste daad een bezoekje aan de bovenverdieping. Ik klopte aan en Spiridakis opende zijn deur op een kier.

‘Kyrie,’ riep hij in onvervalst Grieks en zette de deur onmiddellijk wijd open.

‘Eleïson,’ antwoordde ik en we vielen elkaar lachend in de armen.

Toen zag ik over zijn schouder heen dat de kamer gevuld was met alle mogelijke soorten ladders: twee echte, vier schilderijen met ladders, een hele muur bedekt met wit papier en daarop vijf of zes getekende ladders, verschillende verkleinde modellen, kortom een ware ladder-expositie. Als aan de grond genageld bleef ik staan en vroeg me af wat dit nu weer mocht betekenen. Hij zag mijn verbazing en begon onmiddellijk aan de opruiming.

‘Dit is niet goed, dit lukt niet,’ legde hij uit.

Wàt niet lukte en waaròm het niet lukte, daarover geen woord. Ik hielp hem bij het opruimen, waarna wij het weerzien met vele flessen retsina besproeiden.

De volgende dagen volgden de vreemde gebeurtenissen elkaar op. Eleïson sliep tot de middag - geen eigenaardigheid na vorige nacht -, bracht daarna de ladders weg en gaf zijn verblijf een flinke poetsbeurt. Tegen de avond begon hij aan een nieuw experiment. Tenminste, dat besluit trok ik uit de geluiden die van boven tot me doordrongen. Drie, vier, vijf, zes tot tien regelmatige stappen op de plankenvloer, daarna een gestamp alsof hemel en hel vergingen, woeste stappen in tegenovergestelde richting en opnieuw de drie, vier, vijf, zes regelmatige stappen... en dat een hele avond lang.

illustratie: Peter Yvon de Vries

Om elf uur was mijn geduld op en besloot ik een kijkje te gaan nemen. Omdat ik geen nacht retsina meer wilde oplopen, sloop ik op mijn tenen naar boven. Zijn deur stond op een kier, zodat het vernederende gluren door het sleutelgat me bespaard bleef.

Eleïson had op de vloer twee dikke strepen getrokken, ongeveer op vier meter van elkaar. De helft van de afstand tussen beide strepen was aangeduid door een dik punt en tussen dat punt en de eindstreep stond, ongeveer op de helft, weer een punt. Zo werd elke overblijvende afstand steeds door een punt gehalveerd. Tegen de eindstreep aan stonden de punten dus dicht bij elkaar en helemaal op het einde vormden ze zelfs een streep. Eleïson had de hele avond niets anders gedaan dan met eindeloze hardnekkigheid de afstanden tussen de punten afgestapt, met steeds kleinere stapjes naar het einde toe. Blijkbaar verwachtte hij op het einde één of andere gebeurtenis, die echter niet plaatsvond zodat hij elke wandeltocht met woedend gestamp besloot... en met onverbiddelijke zelftucht weer hervatte.

Hoewel ik er niets van begreep, wou ik de onschuldige bezigheden van mijn bovenbuur niet in de war sturen. Ik ging terug naar mijn kamer, waar ik de bedevaarten boven mijn hoofd geduldig volgde tot ik om drie uur 's nachts uitgeput in slaap viel.

De volgende ochtend - eigenlijk was het weer middag - trok ik nogmaals naar boven en vond Eleïson slapend op de vloer. De strepen en punten waren verdwenen, maar hadden plaatsgemaakt vor een grote cirkel. Tenminste, ik dacht dat het een cirkel was, maar bij nader toezien was het een veelhoek met een oneindig aantal zijkanten. Er waren nog sporen merkbaar van de eerste achthoek, waarvan Eleïson vertrokken was. Die had hij vervangen door een zestienhoek en deze door een veelhoek met tweeëndertig zijden. Telkens kwam hij zo iets dichter bij de cirkelomtrek... zonder hem ooit te bereiken, want elke veelhoek kon vervangen worden door een volgende met nog kleinere zijden. Binnen de laatste veelhoek, met ongeveer duizend zijden, was Eleïson in slaap gevallen. Ik trok hem voorzichtig overeind, bracht hem naar bed en dekte hem toe. Bijna onmiddellijk sliep hij weer in. Er stond mij niets anders meer te doen dan naar beneden te gaan en mijn hoofd te breken over het waarom van deze vreemde gedragingen. Maar ik vond geen andere verklaring dan dat hij dringend een psychiater nodig had.

De volgende dagen voltrok het onafwendbare fatum zich zeer snel. Eleïson had een nieuw werkterrein gevonden waarvoor hij nog nauwelijks zijn kamer hoefde te verlaten. En bij zijn almaar zeldzamer wordende uitstappen zag hij er telkens een beetje magerder en doorzichtiger uit. Waarschijnlijk at hij niet meer. Maar ik kon niet zeggen dat hij er ongelukkig uitzag. Integendeel, ik kreeg zowaar de indruk dat de resultaten van zijn nieuwe experiment hem voldeden en dat het nog maar een kwestie van dagen was alvorens hij de ultieme doorbraak zou forceren.

Twee keer ben ik in die periode nog op zijn kamer geweest.

[p. 52]

De eerste keer zat hij aan zijn bureau te schrijven. Ik riep hem zachtjes, in de hoop hem nog eens het ‘Kyrie Eleïson’ te ontlokken, maar hij reageerde niet. Toen ik mijn hand op zijn schouder legde, scheen hij van heel ver terug te komen. Hij draaide zich om, keek me met lege ogen aan en zei toen raadselachtig:

‘Lees mijn verslag. Later. Als ik weg ben.’

‘Eleïson, moet je niet eten? Zal ik je iets brengen?’

Hij scheen even in de war en dacht diep na tot er hem blijkbaar een licht opging. Toen zei hij:

‘Eten... dat is honger!’

Na die woorden richtte hij zijn aandacht weer op het papier en schreef verder, mij in hulpeloze verwarring achterlatend.

Bij mijn tweede bezoek zat hij in het midden van zijn kamer op een stoel strak voor zich uit te staren. Ik liep naar hem toe en bewoog mijn hand vòòr zijn ogen heen en weer. Daarbij merkte ik ook een litteken op dat van zijn slaap langs de achterkant van zijn gezicht tot aan zijn mond liep. Het had een rode kleur, alsof het pas geheeld was. Ik was er zeker van dat dit litteken er gisteren nog niet was geweest. Na enige tijd vestigde hij zijn aandacht op mijn hand en schreeuwde toen boos:

‘Controleer me niet! Laat me met rust!’

Zijn woorden klonken alsof ze vanachter een gesloten deur kwamen. Bovendien stelde ik vast dat zijn huid het aspect had gekregen van doorzichtig perkament. Dit alles maakte me zo bezorgd dat ik besloot de volgende dat met een dokter terug te keren.

Ik had net één dag te lang gewacht.

Toen ik tegen de middag met de dokter de kamer binnenging, stond de stoel nog steeds in het midden, maar van Constantiniou Spiridakis zelf was geen spoor meer te bekennen. Hij was, in de ware zin van het woord, totaal weg. De gehele volgende week ging ik dagelijks naar Eleïsons kamer, maar hij daagde niet meer op. Ik haalde de kamer ondersteboven in de hoop een aanduiding te vinden die op zijn vreemde verdwijning enig licht zou werpen, maar behalve zijn zorgvuldig bijgehouden dagboek was er niets dat mij kon helpen.

Het dagboek zelf was een gewoon schrift, waarin de experimenten dag voor dag met de nodige uitleg erbij stonden opgetekend. Elk verslag werd besloten met dezelfde slotzin: ‘Mislukt. De poort blijft dicht.’ De inleiding van het schrift wil ik u niet onthouden. Ze illustreert voortreffelijk de obsessionele geest van mijn Griekse vriend.

Ik, Constantiniou Spiridakis, beweer dat wij omringd zijn door miljoenen werkelijkheden. Ik beweer ook dat ik binnen één daarvan, namelijk de mijne, gevangen zit en dat niemand die kan binnendringen, zoals ik geen andere binnendringen kan. Alle ruzies, oorlogen en misverstanden komen voort uit die ene illusie, namelijk dat allen leven in dezelfde werkelijkheid. We noemen die objectief, maar ze is slechts schijn.

Ik, Constantiniou Spiridakis, zal als eerste sterveling mezelf van de illusie van een objectieve wereld verlossen en een andere werkelijkheid binnentreden. Zo helpe mij God.

Deze woorden verklaarden op overtuigende wijze het onbedwingbare verlangen van Eleïson ‘weg’ te zijn. Zijn hele leven had hij blijkbaar gezocht naar een middel om uit de ondraaglijke eenzaamheid van zijn werkelijkheid te ontsnappen. De lectuur van zijn talloze mislukte pogingen zal ik de lezer besparen. Vele beschrijvingen waren trouwens cryptisch, andere ronduit kinderachtig.

Het experiment met de ladders (nummer 372) bijvoorbeeld getuigde van een grenzeloze naïviteit. Volgens zijn dagboek had Eleïson hiervoor een beroep gedaan op Wittgenstein. Die had in zijn Tractatus inderdaad onze taal vergeleken met een ladder naar een onzegbare werkelijkheid. We moeten de ladder gebruiken om op te klimmen, aldus de filosoof, maar als we boven zijn, deze onder ons wegstoten en hopen dat we dan woordloos de toegangspoort tot een andere werkelijkheid kunnen binnentreden. Gelukkig had Eleïson het opklimmen en wegstoten niet in praktijk gebracht, anders zou hij aan zijn andere experimenten niet eens meer toegekomen zijn. En die boden wel stof tot nadenken. Ik citeer letterlijk wat er over de laatste experimenten in het dagboek staat:

Experiment 373. De Oneindige Afstand (Zeno van Elea, 5de eeuw v. Chr.) - Als ik naar een muur toeloop, kan ik elke afstand die nog overblijft, altijd halveren. Ook de kleinste centimeter, ook de kleinste millimeter. In feite kan ik dat doen tot in het oneindige, zodat ik de muur nooit zal bereiken. Toch loop ik ertegen. Dat betekent dat ik op het laatste moment over de oneindigheid stap. Op die plaats moet een poort zijn.

Mislukt. De poort blijft dicht.

Experiment 374. De magische cirkel - Er is maar één magische cirkel, namelijk deze die gemaakt is uit een veelhoek met een oneindig aantal zijden. Omdat ik het eindig aantal zijden steeds kan opvoeren, komt de cirkel steeds dichterbij. Voordat ik de magische cirkel bereik moet ik door de oneindigheid. Daar is een poort.

Mislukt. De poort blijft dicht.

Tot hier het voorlaatste experiment. Het laatste, nummer 375, werd iets uitgebreider behandeld. Het bevatte een samenvatting van de opzet en een korte beschrijving van de dagelijkse vorderingen.

Experiment 375. De werktafels - Als mijn werktafel door twee verschillende mensen bekeken wordt, zijn er twee verschillende werktafels te zien. De gezichtshoeken kunnen immers nooit samenvallen. Een eerste kijker zal het werkblad waarnemen als een parallellogram, een tweede, vanuit een andere gezichtshoek, als een ruit. Het komt niet bij ons op daaruit de voor de hand liggende conclusie te trekken dat er net zoveel werktafels als kijkers zijn en dat elke werktafel thuishoort in de afgesloten en verschillende realiteit van elke andere kijker. Om deze conclusie te ontlopen, hebben we ooit beslist dat iedereen één en dezelfde tafel behoort te zien, dat er dus maar één en voor iedereen dezelfde werkelijkheid bestaat. De sociale controle op het eerbiedigen van deze beslissing is zo streng dat de meeste mensen - schrijvers, kunstenaars en andere geesteszieken uitgezonderd - met hondse trouw de regels van dit autoritaire systeem overnemen en alle dissidenten desnoods met geweld binnen de illusie terugsleuren.

[p. 53]

Als ik zie dat de banaan in mijn hand rood is, staan er zeven ‘vrienden’ klaar om me erop te wijzen dat de kleurafspraak voor bananen geel is.

Als ik een danser ben, wiens carrière door een gebroken been een vroegtijdig einde heeft gehad, staan er schoolmeesters, ambtenaren en medici klaar om me te vertellen dat ik integendeel Constantiniou Spiridakis ben en geen poot voor de andere zetten kan.

Welnu, ik, Constantiniou Spiridakis, heb besloten mij aan de controle van alle schoolmeesters, opvoeders, geestelijken, wiskundigen, wetenschappers en medici te onttrekken, evenals aan hun illusoire werkelijkheid. Ik zal mijn eigen werkelijkheid scheppen en erin verdwijnen.

Eerste dag. - Het is heerlijk mezelf te laten gaan op de vleugels van mijn verbeelding. Het is heerlijk geen tegenspraak meer te hebben van betweters en lieden met gezond verstand. Mijn bananen zijn rood. Mijn tafel is een magische cirkel. Mijn kamer een luchtkasteel.

Tweede dag. - De voormiddag heb ik doorgebracht in het bos van Klein Duimpje. Na de middag hoop ik een bezoek te brengen aan de Chinese Muur. Vanavond zal ik dan wel te moe zijn om naar het bal van Assepoester te gaan.

Derde dag. - Mijn Belgische vriend komt me soms bezoeken. Hij weet niet wat er gaande is, maar oefent gelukkig geen controle uit. Daarstraks ben ik in het niemandsland geweest tussen veelhoek en cirkel. Ik ontmoette er de schepper van Stonehenge.

Vierde dag. - Ik ben al tweemaal dwars door mijn tafel gewandeld zonder dat deze er zich aan stoorde. En ik heb moeite om op mijn stoel te blijven zitten, soms zink ik er helemaal in weg. Ik denk dat de tijd gekomen is om te vertrekken.

Vijfde dag. - Vanochtend een laatste uitstap, ditmaal met Lawrence of Arabia. Heb heerlijk gevochten en een mooi litteken opgelopen. Aan de woestijntochten heb ik een uitgedroogde huid overgehouden. Bij mijn terugkeer was mijn Belgische vriend weer in de kamer.

Ik besef dat ik moet kiezen, anders zal ik met geweld teruggehaald worden.

Vaarwel, Belgische vriend, of liever, tot ziens. Ik zal nooit ver weg van je zijn.

Voor het nageslacht en voor al wie dit ooit zal lezen, nog dit: ......

Daarop volgde er niets meer. Het waren de laatste zinnen van het dagboek geweest, tenminste, de laatse volledige. Vermoedelijk liep de tekst nog door, want er waren nog enkele verspreide woorden te lezen op de rest van de bladzijde: ‘dieren bestaan’, wat verder nog ‘vanzelfsprekend’ en ‘spreken’. Het laatste zichtbare woord was ‘begrijpen’. Begrijpen was wel het laatste wat ik deed. Maar ik kon niet anders dan aannemen dat Constantiniou Spiridakis in zijn bizarre experimenten geslaagd was.

Bij mijn terugkeer naar België nam ik het dagboek als aandenken met me mee. En jarenlang had het schrift een verborgen leven geleid tussen Ryles Concept of Mind en Russels meesterwerk History of Western Philosophy. Tot het me nu letterlijk weer in handen gevallen was.

Argeloos herlas ik Spiridakis' inleiding en ik moet eerlijk bekennen dat zijn ideeën me lang niet meer zo vreemd voorkwamen als zeven jaar geleden. In de grond verschilden ze niet zo erg van wat ik in het Maandblad voor Filosofische Tijdingen onlangs nog had beweerd. Alleen waren die ideeën voor mij een filosofische Spielerei geweest, terwijl mijn Griekse vriend ze met bittere ernst in werkelijkheid had toegepast.

Glimlachend herlas ik ook de verslagen van de vele experimenten. Aangekomen bij nummer 375 wou ik met een zucht van heimwee het schrift weer op zijn plaats steken, toen een vreemde vaststelling mijn aandacht trok. Ik keek nauwkeurig en bladerde heen en weer, maar er was geen twijfel aan: de laatste zin was niet meer dezelfde als vroeger! Ik hikte van verbazing toen ik de vroegere laatste zin terugvond. Voor het nageslacht en al wie dit ooit zal lezen, nog dit: ...... Daarop volgden zeven jaar geleden nog enkele verspreide woorden. En die stonden er nog! Maar nu maakten ze deel uit van een doorlopende tekst, waarin ze, als stukken in een puzzel, precies pasten!

Toen ik dieper over dit raadsel nadacht, begonnen geleidelijk ook bij mij de stukken in elkaar te passen. Ik kwam tot de overtuiging dat die tekst er altijd was geweest! Ik had hem alleen niet kunnen lezen, omdat ik buiten de werkelijkheid van Eleïson had geleefd. Ik had zijn werktafel als een ruit gezien, terwijl hij die als een parallellogram getekend had! Nu pas zag ik zijn werktafel zoals hijzelf die zag!

In de hoop uiteindelijk te vernemen waar Spiridakis al die tijd gezeten had, begon ik koortsachtig de tekst door te nemen. Daarbij beleefde ik een tweede hallucinante ervaring. Dit was namelijk de tekst:

Je kan zout uit zeewater winnen, je kan een proces winnen, de bijen winnen honig, sommigen winnen het pleit, nog anderen winnen tijd en velen iemand voor zich. Het zou een dubieuze grap zijn te beweren dat er in het leven veel te winnen is: zout uit zeewater, een proces, honig, het pleit, tijd of iemand voor zich. Welnu, het is een even flauwe grap te beweren dat ik besta, jij bestaat, hij bestaat, dat er dieren bestaan en schoonheid. Elk ‘bestaan’, net als elk ‘winnen’, heeft in al deze formules een andere, totaal verschillende betekenis... Ik stond verstomd. Dit was een exacte kopie van mijn stelling in het Maandblad voor Filosofische Tijdingen, nr. 4 van de 13de jaargang.

Deze vaststelling confronteerde me eindelijk met de duizelingwekkende, schrikbarende waarheid. Niet ik had toegang gekregen tot de werkelijkheid van mijn Griekse vriend, het was hijzelf die zich in de mijne had verplaatst! Nooit had ik Ryle gelezen! Nooit had ik plagiaat gepleegd! Hij was het geweest. Zijn plotselinge verdwijning.

Mijn koppige identiteitsproblemen...

Tot ziens, Belgische vriend, ik zal nooit ver weg van je zijn... Mijn hart sloeg op hol, mijn gedachten tolden rond.

In één flits was me duidelijk geworden dat ik - en dit al zeven jaar lang - Constantiniou Spiridakis zelf was...!

Joris Tulkens debuteert maart 1988 met de verhalenbundel De macht van het getal bij uitgeverij Manteau, Antwerpen. Herman de Coninck noemde hem in het NWT de ‘Vlaamse Borges’.