Bzzlletin. Jaargang 15-16

Brieven

De macht van de a.i.

Een artikel als ‘De macht van de a.i.’ van Peter van den Hoven (BZZLLETIN 143) is bijna onvermijdelijk ongenuanceerd en eenzijdig.

Het weglaten van informatie (bijv. dat meer recensenten in de genoemde gevallen zijn ingeschakeld) en het uit zijn verband rukken van zinnen uit brieven aan de uitgever maken het de auteur wel erg gemakkelijk om zijn grieven met terecht lijkende argumenten te onderbouwen. Het zij zo.

Waar wij wel bezwaar tegen willen maken is de bijzonder unfaire wijze waarop een tweetal recensenten van de lectuurinformatiedienst wordt aangevallen.

Peter van den Hoven kent ze niet en heeft blijkbaar ook geen enkele poging ondernomen om de achtergrongen van deze, door ons gewaardeerde, medewerkers te achterhalen. Het feit dat hij hen niet kent en dat hun oordeel zijn goedkeuring niet kan wegdragen, is voor hem voldoende om te concluderen dat het hier dus om zesderangsrecensenten gaat. Om op basis van slechts één recensietekst zo'n uitspraak te doen is onbehoorlijk en tast onze medewerkers op onaanvaardbare wijze aan in hun goede naam. Daar willen wij met klem tegen protesteren.

José van Bethlehem

hoofdredacteur lectuurinformatiedienst.

Reactie Peter van den Hoven

Voor wie zèlf wil beoordelen of ik juist bem omgesprongen met de brief van de Lectuurinformatiedienst van 22-4-86 aan Liesbeth ten Houten volgt hier de gehele tekst:

Naar aanleiding van uw klacht heeft de redactie het boek nogmaals gelezen. Onze recensent heeft in zijn beoordeling rekening gehouden met de mogelijke lezer van dit boek in Nederland. Voor het kind zal het erg moeilijk zijn zich een beeld te vormen van het (school)leven op Aruba, als het verhaal een mengeling is van reële en fantasiebelevenissen. Ook het gebruik van uitspraken in Papiamento zonder nadere toelichting zal eveneens een belemmering vormen voor de lezer om zich in het verhaal te kunnen inleven. Dit in de betekenis van de gemiste kans zoals deze door de recensent is gesignaleerd. In de beoordeling hebben wij geen subjectiviteit kunnen bespeuren, zodat voor ons de aanleiding ontbreekt om tot een heraanbieding aan de bibliotheken over te gaan. Om bovenstaande reden moeten wij uw verzoek daartoe afwijzen.

[p. 64]

Naar mijn mening heb ik géén zinnen uit hun verband gerukt en ze geciteerd zoals ze zijn bedoeld. Dat er meerdere recensenten (de redactie dus) zijn ingeschakeld is volstrekt niet ter zake, maakt het alleen maar erger. Waar ik, en dus ook bibliotheekmedewerkers, uitgevers, auteurs en andere lezers mee te maken hebben is de afgedrukte en verspreide, met één naam ondertekende recensie. Daar heb ik geen kennis van (de achtergronden van) deze medewerkers voor nodig. En dat ze zo gewaardeerd zijn door de Lectuurinformatiedienst interesseert me al helemaal niks. Wat krijgen we nu toch? Moet ik de recensenten kennen en hun achtergrond bestuderen om te kunnen oordelen over wat ze hebben geschreven? Dit gaat op een faliekante wijze voorbij aan waar het eigenlijk om gaat: dat de recensie(s) èn de boven aangehaalde tekst de toets der kritiek niet kunnen doorstaan.

Daarbij voegt zich nu ook deze reactie van de hoofdredacteur die op een, vind ik, nogal pijnlijke wijze laat zien dat geen enkel inhoudelijk argument wordt aangevoerd tegen mijn bezwaren. Zo blijft mijn kritiek op de mengeling van reële en fantasiebelevenissen die het, in de ogen van recensent en redactie, erg moeilijk zou maken zich een beeld te vormen van het (school)leven op Aruba, en andere vooral uit de pedagogische koker afkomstige (voor)oordelen, nadrukkelijk onweersproken.

Overigens heb ik nogal wat, zowel telefonische als schriftelijke, reacties gehad op mijn artikel, van bibliotheekmedewerkers, uitgeverijen en auteurs. Bovendien heb ik begrepen dat er ook binnen het NBLC behoorlijk wat kritiek bestaat op het huidige systeem van de a.i.'s. Hoog tijd dus dat men bij de lectuurinformatiedienst ophoudt elkaar de hand boven het hoofd te houden en een op inhoudelijke gronden gebaseerde discussie aangaat.

En om misverstanden te vermijden tot slot nog het volgende. Met hantering van dezelfde argumenten zou ik een stuk hebben kunnen schrijven over a.i.'s die positief oordelen over verschenen boeken. Wat ik heb willen beweren, dat de a.i.'s, zeker waar het jeugdliteratuur betreft, nogal eens op oneigenlijke, want pedagogische, en vaak absoluut oncontroleerbare wijze uitspraken doen waardoor verkoopcijfers èn beschikbaarheid in bibliotheken van de betreffende boeken zeer fors kunnen worden beïnvloed, zou ongeschonden overeind blijven. Met die macht van de a.i. moet door de lectuurinformatiedienst zorgvuldiger worden omgesprongen.

Kinderversjes of poëzie?

Harry Bekkering en Nick Smarius hebben goed gezien dat er een verschil is tussen de waardering van Andreus' kindergedichten in het Lexicon-artikel van 1982 aan de ene kant en het stukje ‘Dichter in proza’ van 1984 en het artikel over de jeugdpoëzie in BZZLLETIN 134 (1986) aan de andere kant.

Ik schrijf de waardering, om de eenvoudige reden dat een auteur van een lexicon-artikel niet geacht wordt zijn eigen mening te geven, maar een uit de studie van zoveel mogelijk kritieken begrepen communis opinio. Mijn eigen mening is dus in 2 + 2 jaar niet veranderd. Ik herinner me nog dat ik in 1984 dacht: de lezer zal toch wel begrijpen dat mijn eigen mening nu aan de orde mag komen? Ik besteedde daarom nogal wat aandacht aan wat ik wèl poëtisch vond: ‘Hans Andreus is vooral dichter, ook in zijn jeugdboeken en dat geldt nog het meest voor zijn Pompelmoesboeken. Want ben je soms geen dichter als je uit medelijden met de banken van een park in de herfst ze allemaal gaat “bezitten”, al is het maar voor een paar minuten en ze dan - als je weg moet - toespreekt met de woorden: “Het spijt me beste banken, maar nu moet ik werkelijk naar huis. Zaterdag kom ik terug en dan zal ik er de hele middag voor nemen om op jullie stuk voor stuk te gaan zitten.” Pompelmoes is net als kinderen dichter-in-de-praktijk.’ Op citaat 7 van Bekkering en Smarius volgt: ‘In zijn volwassen poëzie komt het kind zuiverder en orgineler voor dan in de kinderversjes’.

Op de insinuatie ‘Of schrijft Ekkers wat hij denkt dat het publiek van zijn artikel wil horen?’ ga ik maar niet in. Verwijzend naar het artikel van Bekkering en Smarius zeg ik nog eens mijn eigen mening: ‘De versjesschrijver’ en ‘Een boom dat is een prachtig ding’ vind ik heel wat minder poëtisch dan ‘De kraaien’. In het laatste gedicht vinden we elkaar. Dat is poëzie.

Remco Ekkers