Bzzlletin. Jaargang 15-16

[p. 88]

Peter van den Hoven
Jeugdliteratuur
Tijdschriften I

‘In het onderwijs en het onderzoek en in de aandacht van de media voor het boek, neemt de kinder- en jeugdliteratuur nog steeds een ondergeschikte plaats in. Deze situatie behoeft verbetering. De boeken die kinderen en jonge mensen lezen zijn van grote invloed op hun latere vermogen om met geschreven teksten om te gaan. Het werk van de beste auteurs van kinder- en jeugdliteratuur doet in niets onder voor het werk van de beste auteurs voor volwassenen.’

Aldus, in een wervingsfolder, het bestuur van de in april 1986 opgerichte Stichting Landelijk Platform Kinder- en Jeugdliteratuur bij de presentatie, eind vorig jaar, van het eerste nummer van Documentatieblad, een kwartaalschrift onder redactie van Toin Duijx, Tony Meelis-Voorma, Hugo Verdaasdonk en Anne de Vries, dat tot doel heeft uitvoerige informatie te geven over het onderwijs en het onderzoek inzake kinder- en jeugdliteratuur aan opleidingen in het Hoger Beroeps Onderwijs en het Wetenschappelijk Onderwijs.

Daarnaast wil het blad gaan berichten over allerlei projecten ten behoeve van wat genoemd wordt leesbevordering en boekpromotie binnen de boekenbranche, het openbare bibliotheekwerk en de media.

Documentatieblad is een wat mij betreft toe te juichen initiatief dat zeer welkom is in een tijd dat het met tijdschriften over jeugdliteratuur niet zo best gesteld is: er verdwijnen er meer dan er bijkomen. Zo werd twee jaar geleden het sinds 1976 bestaande Refleks, een gezamenlijke uitgave van het N.B.L.C. (Het Nederlands Bibliotheek en Lectuur Centrum in Den Haag) en de Vlaamse uitgeverij Van In, nogal plotseling opgeheven, terwijl eerder al het losbladige tijdschrift Verkenningen op het gebied van de jeugdliteratuur (van uitgeverij N.I.B. te Zeist) van de markt verdween. En vorig jaar legden zowel het Vlaamse blad Pluizer als het Nederlandse Leestekens het loodje. Een kleine slachting dus onder de bladen over jeugdliteratuur, en mede daarom is het verschijnen van Documentatieblad, wel verzorgd maar wat saai uitgegeven, een gebeurtenis die niet onvermeld mag blijven.

Het interessantste uit het eerste nummer is een kort artikel van Tom Baudoin over het onderzoeksrapport Pedagogische en litaraire overwegingen inzake kinder- en jeugdliteratuur dat, met subsidie van W.V.C. en geschreven door Baudoin, Duijx en Verdaasdonk, binnenkort verschijnt en de vraag probeert te beantwoorden hoe, bij de beoordeling van kinder- en jeugdliteratuur, opvoedkundige en literair-esthetische criteria zich tot elkaar verhouden. Verder onder andere een overzicht van lopend onderzoek aan Nederlandse en Vlaamse universiteiten met een lijst van recente publikaties, en informatie over interessante scripties uit Amsterdam en Leiden.^1.

Documentatieblad verscheen op het moment dat bij de lezers van Leestekens een brief in de bus viel, niet van de redactie maar van het marketing management van Educaboek, met de mededeling dat het blad is opgeheven. Oorzaak: een sterk dalend aantal abonnees waardoor exploitatie niet meer mogelijk is. Weg Leestekens dus. Jammer?

Och, het blijft altijd spijtig als er weer een blad over jeugdliteratuur verdwijnt, maar je kunt niet zeggen dat het besluit als een volledige verrassing komt, ook al doet de redactie in het laatste nummer nog zo alsof haar neus bloedt. Leestekens is voortgekomen uit Project Jeugdliteratuur, dat van 1976 tot 1980 een belangrijke rol heeft gespeeld bij het stimuleren van onderzoek naar (de werking van) jeugdliteratuur aan verschillende onderwijsinstellingen. Als zodanig heeft de redactie in die jaren emanciperend werk verricht door de produktie van veel informatie van constante kwaliteit waarbij soms een forse lengte en een meer theoretische onderbouwing van bijdragen niet werd geschuwd. Nog altijd vormen de vier jaargangen een boeiend en zeer informatief naslagwerk. Maar in 1980 moest het plotseling allemaal anders: kortere bijdragen, meer op de praktijk van de onderwijsgevenden toegesneden didactische artikelen over het gebruik van kinder- en jeugdboeken in de klas, meer interviews met direct betrokkenen (auteurs, docenten, studenten), meer aandacht voor prentenboeken en andere literatuur voor jonge kinderen. De bedoeling was wel dat ‘verworvenheden van Project Jeugdliteratuur, zoals relevante achtergrondinformatie op theoretisch en didactisch gebied’ gehandhaafd zouden blijven.

Daar is allemaal weinig van terechtgekomen. De wisselende redactie, onder constante leiding van Jaques Vos, heeft zes jaar lang een weinig consistent redactiebeleid gevoerd. Behoudens enkele redelijk interessante themanummers, zoals bijvoorbeeld over leerplanontwikkeling, werd en bleef Leestekens een saai, ongeïnspireerd, bloedeloos blaadje, niet veel langer dan twee, drie pagina's, oppervlakkig en met het zoveelste lijstje didactische suggesties. Dieptepunt is de laatstverschenen aflevering, juni 1986, over ‘jeugliteratuur en media’, een wel zeer mager geheel met bijdragen over onderwerpen die al lang elders vanuit een duidelijke visie en veel diepgravender werden uitgewerkt.

1. Documentatieblad kinder- en jeugdliteratuur is een uitgave van de Stichting Landelijk Platform Kinder- en Jeugdliteratuur; secretariaat: Drs. A.W.M. Duijx, Rijksuniversiteit Leiden, Vakgroep KLOP - sectie Kind en Media, Postbus 9507, 2300 RA Leiden. Men wordt donateur van de Stichting door f 25,- (f 15,- voor studenten HBO/WO) over te schrijven op postgiro 4989181 tnv Stichting Landelijk Platform, Buitenzagerij 60, 1021 NR Amsterdam. Donateurs ontvangen het Documentatieblad gratis.
Overigens organiseert de Stichting ook studiedagen en cursussen. Meer informatie bij het secretariaat.

[p. 89]

Elk jaar zou naast Leestekens een extra bijlage komen met theoretische artikelen; dat gebeurde maar één keer, in 1983, in Tekens van lezen, een bundeling van vooral langere bijdragen over allerlei onderwerpen. En daar is het bij gebleven. De abonnees van Leestekens zijn opgeroepen over te stappen naar het blad School waarin, aldus de opheffingsbrief ‘ruime aandacht zal worden besteed aan jeugdliteratuur.’ Met ‘ruime aandacht’ worden de maandelijkse bijdragen van John Verhallen bedoeld die in twee pagina's nèt een rijtje didactische handreikingen kwijt kan en daarmee het oppervlakkige werk van Leestekens continueert. School is een informatief onderwijsblad, maar wie werkelijk in jeugdliteratuur is geïnteresseerd kan beter overstappen naar Documentatieblad of Leesgoed.

Leesgoed, tijdschrift over kinderboeken, is met ingang van 1987 de voortzetting van En nu over jeugdliteratuur dat tweemaandelijks wordt uitgegeven door de Dienst Boek en Jeugd van het Nederlands Bibliotheek en Lectuur Centrum.

En nu, zoals het blad in de wandeling heette, werd in 1974 gestart als informatiefolder voor N.B.L.C.-leden ‘en derden’. Vijf jaar later maakte een verantwoordelijke redactie er een heus tijdschrift van en onder leiding van Herman Verschuren, die nog steeds de eindredactie heeft, ontwikkelde En nu zich tot het beste tijdschrift over jeugdliteratuur. Het is onmisbaar vooral vanwege de uitvoerige documentatie over vakboeken en -tijdschriften uit binnen- en buitenland, informatie rondom de jaarlijkse griffels en andere prijzen, en verslagen van congressen en symposia. Bovendien besteedt het via recensies veel aandacht aan nieuw verschenen kinder- en jeugdboeken. Gaandeweg is de redactie daarnaast steeds meer gaan streven naar themanummers over voor de ontwikkeling van de jeugdliteratuur belangwekkende onderwerpen. Zo werden er, wat mij betreft met wisselend succes en lang niet altijd even boeiend, afleveringen gemaakt over verwante jeugdculturele media zoals de televisie, het theater en de film, en verschenen er nummers over historische kinderboeken, de zogenaamde ‘kommer en kwel’-literatuur, boekpromotie, vertalingen, kinderpoëzie, sprookjes, erotiek en jeugdliteratuur, journalistiek voor kinderen, Engelse kinderboeken in Nederlandse basisscholen en informatieve jeugdliteratuur. Een aantal themanummers werd samen met de letterenafdeling van de Katholieke Universiteit Brabant gemaakt naar aanleiding van de daar met regelmaat gehouden symposia, en ook Leesgoed zal dat in de toekomst blijven doen.

Over één van die themanummers, een special over vijftien jaar kinderboeken (van juni 1986), maakt Harry Bekkering, docent Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Nijmegen, zich in het oktobernummer van En nu erg boos. Hij verwijt de redactie ergerlijke oppervlakkigheid en vindt de afgedrukte interviews ‘zelfgenoegzaam en weinig diepgaand, borrelpraat’. De veel te korte stukjes waarmee het nummer is gevuld kunnen zaken hooguit aanstippen, maar niet uitwerken: ‘Allerlei kwesties die ruime aandacht verdienen, worden kort (alweer) aan de orde gesteld en hup! snelt men voort naar een ander onderwerp, want het moet vooral gezellig blijven.’ En Bekkering eindigt zijn pittige uitval als volgt: ‘Er bestaat in Nederland nauwelijks een tijdschrift, waarin wat langere beschouwingen over auteurs, stromingen of afzonderlijke werken worden opgenomen. Af en toe verschijnen er in Bzzlletin of in het recentelijk opgerichte Literatuur stukken van iets langere adem, maar veel is het nog steeds niet. Ligt hier niet een schone taak voor specifiek op jeugdliteratuur gerichte tijdschriften als Leestekens en En nu? Moeten zij hun redactiebeleid niet wijzigen?’

Nu Leestekens inmiddels dus verdwenen is en En nu zich als Leesgoed presenteert mag die vraag met des te meer klem worden gesteld. Herman Verschuren is in zijn reactie op Bekkering tweeslachtig: jawel, het had allemaal zeker beter gekund, maar nee, het moet wel luchtig blijven... Voor wat betreft het gewraakte themanummer heeft Bekkering, zo lijkt me, volop gelijk. Het is inderdaad een al te haastig in elkaar gezet boeltje geworden met hier en daar gênante demonstraties van een in jeugdliteraire kringen wel vaker gedemonstreerd babbelziek toontje, maar, en daar ben ik toch wat positiever dan Bekkering, ik acht deze misser niet representatief voor het redactiebeleid, al ligt het gevaar dat Leestekens heeft genekt, makkelijk te consumeren bladvulling, zeker op de loer. Misschien zou een bijstelling van het beleid voor wat betreft voorbereiding en uitwerking van themanummers nog niet zo slecht zijn, met daarbij minder koudwatervrees voor af en toe wat diepgravender analyses. Dat moet in Leesgoed toch kunnen? Wat dat betreft zijn de bijdragen van redactielid Piet Mooren doorgaans een voorbeeldige uitzondering. Net als Documentatieblad moet Leesgoed vooral blijven bestaan - en dus gelezen worden door meer abonnees - maar dat kan alleen als de kwaliteit steeds beter wordt. Zoals de jeugdliteratuur zelf.^2.

2. Leesgoed, tijdschrift over kinderboeken, kost f 45,90, en is een uitgave van het N.B.L.C., Postbus 93054, 2509 AB Den Haag, tel: [phone].