Bzzlletin. Jaargang 15-16

[p. 14]

Marguerite Duras
Blauwe ogen zwarte haren
Een fragment

Kern van het verhaal, zegt de acteur, zou een zomeravond moeten zijn.

Geen zuchtje wind. En reeds, zich trots tonend aan de stad, deuren en ramen open, tussen de rode avondhemel en het halfduistere park, de grote zaal van hotel des Roches.

Binnen, vrouwen met kinderen, ze hebben het over de zomerse avond, zoiets komt zo zelden voor, misschien maar drie of vier keer per seizoen, en dan nog niet eens elk jaar, dat je ervan moet genieten voordat je doodgaat, je weet immers niet of God je nog meer van zulke mooie avonden zal gunnen.

Buiten, of het hotelterras, de mannen. Je hoort ze net zo duidelijk als de vrouwen in de grote zaal. Ook zij hebben het over zomers doorgebracht op de stranden in het noorden. Overal klinken de stemmen die spreken over de uitzonderlijke schoonheid van deze zomeravond even licht en nietszeggend.

Uit de mensen die vanaf de weg achter het hotel naar het gebeuren in de grote zaal kijken, maakt zich een man los. Hij loopt het park door en gaat naar een open raam. Heel even voordat hij de weg oversteekt, het scheelt maar een paar seconden, betreedt zij, de vrouw van het verhaal, de grote zaal. Zij is naar binnen gegaan door de deur die op het park uitkomt.

Als de man het raam bereikt, is zij daar al, een paar meter van hem af te midden van de andere vrouwen.

Van waar hij staat kan de man, ook al had hij het gewild, onmogelijk haar gezicht zien. Omdat ze naar de deur in de grote zaal gekeerd staat die op het strand uitkomt.

Zij is jong. Ze draagt witte tennisschoenen. Je ziet haar lange en soepele lichaam, de blankheid van haar huid, al is het een zonnige zomer, haar zwarte haren. Je zou haar gezicht alleen kunnen zien tegen het licht in, via een raam dat uitkeek op de zee. Ze heeft een korte witte broek aan. Rond haar heupen, losjes vastgeknoopt, een zwarte zijden sjaal. In het haar een donkerblauwe haarband die waarschijnlijk op blauwe ogen wijst die je echter niet kunt zien.

Opeens klinkt er in het hotel geschreeuw. Niemand weet wie er schreeuwt.

Men schreeuwt een naam met een ongewone, opwindende klank, bestaande uit een droeve en langgerekte klinker, een soort oosterse a, die vibreert tussen de glasachtige wanden van onherkenbare medeklinkers, een t bij voorbeeld of een l.

De stem die schreeuwt klinkt zo duidelijk en zo hard dat de mensen ophouden met praten en op zoiets als een verklaring wachten die niet komt.

Kort na de schreeuw komt er door de deur waar de vrouw naar kijkt, die welke toegang geeft tot het trappehuis van het hotel, een jonge vreemdeling de grote zaal binnen. Een jonge vreemdeling met blauwe ogen en zwarte haren. De jonge vreemdeling voegt zich bij de jonge vrouw. Net als zij is hij jong. Hij is groot, net als zij, en net als zij in het wit gekleed. Hij blijft staan. Hij was haar kwijtgeraakt. Het licht dat van het terras terugkaatst, geeft zijn ogen iets schrikwekkends, zo blauw zijn ze. Terwijl hij op haar toeloopt, zie je hoe ontzettend blij hij is haar teruggevonden te hebben, en hoe wanhopig bang hij is haar opnieuw kwijt te zullen raken. Hij heeft de bleke gelaatskleur van geliefden. Zwarte haren. Hij huilt.

Niemand weet wie dat woord geschreeuwd heeft dat men niet kon thuisbrengen behalve in die zin dat men meende gehoord te hebben dat het uit de duisternis van het hotel, uit de gangen, uit de kamers kwam.

Onmiddellijk na het verschijnen van de jonge vreemdeling, is de man in het park onwillekeurig dichter bij het raam van de grote zaal gaan staan. Zijn handen klampen zich vast aan de omlijsting van dat raam alsof het leven eruit verdwenen is, verwrongen door de inspanning van het kijken, door de aandoening die wat hij ziet teweegbrengt.

De jonge vrouw maakt een gebaar om de jonge vreemdeling te wijzen waar het strand ligt, zij nodigt hem uit met haar mee te gaan, zij pakt zijn hand, hij verzet zich nauwelijks, zij wenden zich allebei van het raam in de grote zaal af en lopen in de richting die zij aangegeven heeft, de ondergaande zon tegemoet.

Zij gaan naar buiten door de deur die naar de zee voert.

De man blijft voor het open raam staan. Hij wacht. Lang blijft hij daar staan, tot de mensen vertrekken, tot het nacht is geworden.

Vervolgens verlaat hij het park en begeeft zich naar het strand, hij waggelt als een dronkeman, hij schreeuwt, hij huilt als wanhopige mensen in een treurige bioscoop.

Het is een elegante man, mager en groot. Bij de ramp die zich op dit moment in hem voltrekt, blijft de blik verscholen achter de eenvoud van de tranen en het bijzon-

[p. 15]

dere uiterlijk van te dure, te mooie kleren.

De aanwezigheid van die eenzame man in dat halfduistere park heeft het landschap opeens iets sombers gegeven en de stemmen van de vrouwen in de grote zaal in kracht doen afnemen om ten slotte helemaal te verstommen.

Laat in de nacht die op deze avond volgt, nadat de schoonheid van de dag eenmaal net zo abrupt is verdwenen als door een klap van het lot, ontmoeten zij elkaar.

Wanneer hij het aan zee gelegen café binnengaat, is zij daar al met andere mensen.

Hij herkent haar niet. Hij zou haar alleen herkend hebben als zij dat café was binnengekomen in het gezelschap van die jonge vreemdeling met zijn blauwe ogen en zijn zwarte haren. Zijn afwezigheid zorgt ervoor dat zij hem onbekend blijft.

Hij gaat aan een tafel zitten. Meer dan voor hem geldt voor haar dat ze hem nog nooit gezien heeft.

Ze kijkt naar hem. Zoiets gebeurt onwillekeurig. Hij is alleen en mooi en uitgeput van het alleen zijn, even alleen en mooi als het geeft niet wie op het moment dat hij sterft. Hij huilt.

Voor haar is hij even onbekend als wanneer hij niet geboren was.

Zij verlaat de mensen die haar gezelschap vormen. Zij gaat naar de tafel toe van degene die zojuist is binnengekomen en zit te huilen. Ze gaat tegenover hem zitten. Ze kijkt naar hem.

Hij ziet haar totaal niet. Ook niet dat haar handen roerloos op de tafel liggen. Ook niet de verwarrende glimlach. Ook niet dat zij beeft. Dat zij het koud heeft.

Zij heeft hem nog nooit in de straten van de stad gezien. Zij vraagt hem wat er is. Hij zegt dat er niets is. Niets. Dat ze zich niet ongerust hoeft te maken. De lieflijkheid van de stem die opeens door de ziel vlijmt en die zou doen geloven dat.

Hij kan zich er niet van weerhouden te huilen.

Ze zegt: Ik zou u willen beletten te huilen. Zij huilt. Hij wil werkelijk niets. Hij hoort haar niet.

Zij vraagt hem of hij wil sterven, of dat het is, het verlangen te sterven, misschien kon ze hem helpen. Zij zou willen dat hij verder praatte. Hij zegt nee, niets, dat ze er maar niet op moest letten. Er zit niets anders op dan tegen hem te praten.

- U bent hier om niet terug naar huis te hoeven.

- Dat is zo.

- Thuis bent u alleen.

Alleen ja. Hij probeert iets te zeggen. Hij vraagt waar zij woont. Zij verblijft in een hotel dat in een van die straten ligt die op het strand uitkomen.

Hij hoort het niet. Hij heeft het niet gehoord. Hij houdt op met huilen. Hij zegt dat hij wordt gekweld door een groot verdriet omdat hij het spoor is kwijtgeraakt van iemand die hij graag terug had willen zien. Hij voegt eraan toe dat hij vaak onder dit soort dingen, onder dit hevige verdriet gebukt gaat. Hij zegt: Blijf bij me.

Marguerite Duras

Zij blijft. De stilte lijkt hem een beetje verlegen te maken. Hij vraagt haar, hij voelt zich verplicht iets te zeggen, of zij van opera houdt. Ze zegt dat ze niet erg van opera houdt maar wel van Callas, ja, veel. Hoe kun je niet van haar houden? Ze praat zo langzaam dat het lijkt of ze haar geheugen kwijt was. Ze zegt dat ze er vergeet, dat

[p. 16]

je ook nog Verdi hebt en daarna ook nog Monteverdi. Is het u opgevallen, dat zijn de mensen waar je van houdt als je niet erg van opera houdt - voegt ze eraan toe - als je van niets meer houdt.

Hij heeft het gehoord. Hij begint weer te huilen. Zijn lippen trillen. Van de namen Verdi en Monteverdi moeten ze allebei huilen.

Ze zegt dat ook zij 's avonds in cafés rondhangt als de avonden zo lang en zo warm zijn. Wanneer de hele stad buiten is, houd je het gewoon niet uit in een kamer te blijven. Omdat zij ook alleen is? Ja.

Hij huilt. Het houdt maar niet op. Dat is goed, huilen. Hij praat over niets meer. Ze praten geen van beiden meer.

Tot het café sluit zitten ze daar.

Hij zit naar de zee toe en zij, aan de andere kant van de tafel, tegenover hem. Twee uur lang kijkt ze naar hem zonder hem te zien. Af en toe herinneren ze zich, glimlachen ze door hun tranen heen naar elkaar. Daarna vergeten ze weer.

Hij vraagt haar of zij een prostituée is. Ze verbaast zich niet, ze lacht ook niet. Ze zegt:

- In zekere zin, maar zonder betaling.

Hij dacht ook dat ze tot het personeel van het café behoorde. Nee.

Ze speelt met een sleutel om niet naar hem te hoeven kijken.

Ze zegt: Ik ben toneelspeelster, u kent me. Hij verontschuldigt zich niet dat hij haar niet kent, hij zegt niets. Het is een man die niets meer gelooft van wat men zegt. Waarschijnlijk denkt hij dat ze dat begint te ontdekken.

Het café ging dicht. Ze troffen elkaar buiten weer. Hij keek naar de hemel vlak boven de zee. Aan de horizon waren nog sporen van de ondergaande zon te zien. Hij had over de zomer, over deze uitzonderlijk zachte zomeravond gesproken. Zij wekte de indruk niet te weten waar het over ging. Ze had tegen hem gezegd: Ze sluiten omdat wij huilen.

Ze voert hem mee naar een bar verder landinwaarts gelegen, aan een rijksweg. En daar blijven ze tot het weer licht wordt. Daar vertelt hij haar dat hij een moeilijk moment doormaakt. Ze zegt: Op uw laatste uur. Ze glimlacht niet. Hij zegt ja, dat het dat is, dat hij dat inderdaad gedacht had, dat hij het nog steeds denkt. Hij glimlacht geforceerd. Hij vertelt haar nog eens dat hij in de stad naar iemand had gezocht die hij wilde weerzien, dat hij daarom huilde, iemand die hij niet kende, die hij diezelfde avond bij toeval had ontmoet en die degene was op wie hij al heel lang wachtte en die hij tot elke prijs wilde weerzien, al moest hij er met zijn leven voor betalen. Dat hij nu eenmaal zo was.

Ze zegt: Wat een toeval. Ze voegt eraan toe: Daarom heb ik u ook aangesproken, denk ik, wegens die wanhoop. Ze glimlacht, verlegen over het gebruik van juist dit woord. Hij begrijpt het niet. En voor het eerst kijkt hij haar aan. Hij zegt: U huilt.

Hij bekijkt haar beter. Hij zegt:

Marguerite Duras

- Uw huid is zo wit, het lijkt wel of u nog maar net aan de kust bent aangekomen.

Ze zegt dat haar huid heel moeilijk bruin wordt, dat dat voorkomt - ze wil nog iets zeggen dat ze niet zegt.

Hij kijkt haar heel aandachtig aan, hij vergeet zelfs haar te zien om zich haar beter te herinneren. Hij zegt:

- Wat merkwaardig, het lijkt net of ik u al eens eerder had ontmoet.

Ze denkt na, ze kijkt hem op haar beurt aan, ze probeert na te gaan waar dat gebeurd had kunnen zijn. Ze zegt:

- Nee. Ik heb u voor deze avond nooit eerder gezien. Hij komt terug op de blanke huid en op zo'n manier dat de blanke huid een voorwendsel zou kunnen zijn om het waarom van de tranen te achterhalen. Maar nee. Hij zegt:

- Het is altijd een beetje... het maakt altijd een beetje bang, zulke blauwe ogen als uw ogen... maar misschien komt het ook omdat uw haren zo zwart zijn...

Zij is het waarschijnlijk gewend dat men het over haar ogen heeft. Ze antwoordt:

- Zwarte haren en blonde haren geven de ogen een andere kleur blauw, alsof het aan het haar lag, de kleur van de ogen. Zwarte haren geven de ogen een indigoblauwe kleur, iets tragisch ook, inderdaad, terwijl blonde haren blauwe ogen geler, grijzer doen lijken, zodat ze niet bang maken.

Waarschijnlijk zegt ze nu wat ze even tevoren had willen vermijden te zeggen:

- Ik heb eens iemand ontmoet die zo'n soort blauwe ogen had, onmogelijk uit te maken waar het centrum van de blik zich op richtte, waar die vandaan kwam, alsof het hele blauw je aankeek.

Opeens ziet hij haar. Ziet hij dat zij haar eigen ogen beschrijft.

Ze huilt, opeens is dat zo gekomen, zulke dikke tranen,

[p. 17]

die elkaar verdringen, dat ze de kracht niet heeft te huilen. Ze zegt:

- Neemt u mij niet kwalijk, het is alsof ik een misdaad had begaan, ik zou willen sterven.

Hij is bang dat ook zij hem zal verlaten, dat ze in de stad zal verdwijnen. Maar nee, ze huilt, daar tegenover hem, haar ontsluierde ogen vol tranen. Ogen die haar naakt doen lijken.

Hij pakt haar handen, hij drukt ze tegen zijn gezicht.

Hij vraagt haar of zij om die blauwe ogen moet huilen. Ze zegt dat is het, ja, het blijkt dat dat het is, dat je het zo kunt zeggen.

Zij laat hem zijn gang gaan met haar handen.

Hij vraagt haar wanneer dat was.

Vandaag.

Hij kust haar handen zoals hij haar gezicht, haar mond zou kussen.

Hij zegt dat ze heel licht en aangenaam naar rook ruikt. Zij biedt hem haar mond aan om die te laten kussen. Ze zegt dat hij haar kust, hij, die onbekende, ze zegt: U kust haar naakte lichaam, haar mond, haar hele huid, haar ogen.

Zij huilen tot de ochtend om het dodelijke verdriet van de zomernacht.

(Vertaling: Jan Versteeg)

De volledige vertaling van Les yeux bleus cheveux noirs door Jan Versteeg verschijnt in 1987 bij Uitgeverij Van Gennep te Amsterdam.