Bzzlletin. Jaargang 15-16

[p. 57]

Hans D. Baumann en Arman Sahihi
‘William van Baskerville is een grote intellectuele snob’
In gesprek met Sean Connery

Het interview vond plaats tijdens een autorit van Connery's appartement naar Century City, dat aan het strand van Malibu ligt. Connery's vrouw, Micheline zat aan het stuur en vroeg af en toe hoe ze moest rijden. Het was zo'n typisch Californische lentedag: zon, palmen en smog.

Meneer Connery, wat was voor u van doorslaggevende betekenis (de rol, de regisseur en/of de producent) om in De naam van de roos William van Baskerville te gaan spelen?

Nou, ik had gehoord dat er iemand met een uitstekend draaiboek rondliep. Dus toen heb ik er mijn agent naar gevraagd. Ik had het boek niet gelezen, maar ik had Am Anfang war das Feuer gezien en dat vond ik een erg goede film. Daarna kreeg ik het draaiboek in handen, las het en dacht: ja, dat is de moeite waard.

Wat precies beviel u aan het draaiboek?

Ik vond het doordacht, boeiend, uitdagend en zeer onderhoudend. Vandaar.

De figuur William van Baskerville heeft naar onze mening positieve kanten, zoals zijn tolerantie en zijn vergaande intelligentie, alsook negatieve, gelet op zijn soms wat berustende, ja zelfs afwijzende houding. Hoe ziet u William? Welke karaktertrekken hebt u als belangrijk ervaren bij het spelen van deze man?

Mij bevalt het idee van een monnik die de last van zijn verleden met zich draagt, de tijd waarin hij leeft kan relativeren en gevoel heeft voor de toekomst. Dat maakt hem tot iemand die anders is dan anderen. De scènes waarin hij zich tot Adson richt en hem over zijn verleden vertelt, vormen voor mij dan ook de ruggegraat van de film.

Had u een speciale voorkeur voor deze scènes?

Jammer genoeg stond het draaiboek het niet toe deze scènes chronologisch en in een keer achter elkaar op te nemen, zodat het tamelijk moeilijk was iedere keer weer opnieuw in je ritme te komen. Moet u nagaan, de eerste scène werd het laatst opgenomen en de laatste het eerst. Nou ja, zo ongeveer.

Wat bevalt u nog meer aan de persoon/persoonlijkheid van William?

Dat hij een grote intellectuele snob is. Hij weet dat hij meer weet dan de anderen. Hij weet hoe het leven in elkaar zit en hoe de dingen werken. En ik denk dat zoiets vreselijk frustrerend moet zijn. Ik bewonder hem er ook om dat hij zijn intellectualisme opzij kan zetten wanneer hij met Adson of met Umbertin spreekt. We hebben geprobeerd ook de menselijkere kant van William aan bod te laten komen.

Naar wat wij hebben kunnen zien streeft Annaud ernaar zo naturalistisch mogelijk te filmen, hoewel de wereld van de cinema eigenlijk het toppunt van kunstmatigheid is. In hoeverre is dat voor u acceptabel en wat zijn voor u de uiterste grenzen van deze benadering?

Welnu, Jean-Jacques heeft werkelijk een onwankelbaar geloof in realisme. In dat grote klooster van Eberbach liet hij ons bijvoorbeeld op sandalen rondlopen. Het was zo koud dat je bij het spreken je eigen adem kon zien, en daar ging het hem ook juist om. Ik vind het onzinnig om op deze manier de gezondheid van mensen op het spel te zetten. Niet alleen uit consideratie, maar het is gewoon belachelijk om op zo'n manier een film te maken.

Hoe had het volgens u gemoeten?

Ik vind dat men één grote opname blootsvoets had moeten maken en de rest bij het monteren met allerlei trucjes had moeten maskeren. Nee, ik geloof niet dat dit soort realisme absoluut nodig is en daar trek ik dan ook mijn grens.

U hebt in het verleden al de nodige ervaring opgedaan met het spelen van historische personen; de meest in het oog springende vergelijkbare rol is misschien wel die in Robin en Marian. Wat is voor u het onderscheid tussen de middeleeuwse Robin en de middeleeuwse William?

Hun enige overeenkomst geldt hun kostuums. Robin was een held. Maar hij was niet al te slim. Ik heb geprobeerd een beetje naïeve persoon van hem te maken.

Waarom eigenlijk?

Het is iemand die lukraak dingen doet zonder er van tevoren over na te denken. Dat leidt dan ook tot een zeer tragisch einde met Marian. Dat is het verschil met William, die eerst bij zichzelf te rade gaat, maar op een gegeven moment inziet dat hij nog niet kan ingrijpen, hoewel dat eigenlijk geboden is. Ik heb geprobeerd Williams intelligentie nadrukkelijk naar voren te laten komen.

Wat uw rol als collega-acteur betreft: we hadden regelmatig de indruk dat u niet alleen als William Adsons leermeester was, maar ook als Sean Connery Christian Slater in het een en ander onderwees. Hebben we daarin gelijk?

O zeker, ja, we gingen ook buiten de film met elkaar om. Adson is de zoon van een baron. Hij is in zeer sterke mate

[p. 58]

het produkt van een adellijk geslacht en de daarbij behorende opvoeding. Christian Slater, die de rol van Adson speelt, is een zeer moderne Amerikaanse jongeman. Hij is verbazingwekkend. Hij heeft als acteur nog geen enkele professionele scholing achter de rug, maar hij is al tot een hele hoop in staat. Zo nu en dan gaf ik hem een advies.

Bijvoorbeeld?

Het belangrijkste dat ik hem heb bijgebracht, is het vermogen om zich langdurig te concentreren, wat voor een jongen van zestien jaar nu eenmaal moeilijk is.

Gelooft u dat hij toekomst heeft?

Ja! Dit was zijn eerste grote rol en ook de eerste keer dat hij alleen in Europa was. Hij heeft bewezen een groot verantwoordelijkheidsgevoel te bezitten en met allerlei zaken al goed uit de voeten te kunnen. Daarbij is het een aardige jongen en ik geloof zeker dat hij een grote toekomst voor zich heeft.

Hoewel de 007-serie slechts een zesde deel van al uw films uitmaakt, wordt u door de meeste mensen en door de massamedia nog altijd met James Bond geïdentificeerd. U was het ook die deze figuur zo bekend maakte. Het is geen leuke vraag, want hij zal u zeker al wel duizend keer gesteld zijn, maar we kunnen er niet omheen: hoe denkt u over het verschil tussen een filmheld als Bond die zijn gevallen door middel van actie en lichaamsinzet oplost, en William, die zijn problemen met het hoofd (en de daarin opgeslagen westerse kennis) te lijf gaat?

Tja, ik waardeer Bond omdat hij voor niets terugwijkt en altijd blijft handelen. Hij voelt zich altijd persoonlijk verantwoordelijk en handelt naar wat zijn gevoel hem ingeeft. Ik denk dat de meeste problemen die er op deze wereld zijn zouden verdwijnen, wanneer de mensen zelf eens iets gingen ondernemen ipv. een of andere idioot aan te stellen die de boel voor hen regelt. William is ook iemand die optreedt, maar totaal anders. Hij heeft in zijn leven al wel eens een keer verloren - Bond nooit. William heeft een verleden dat hem achtervolgt en niet meer loslaat - Bond niet. William is een voorzichtig mens, hij weet immers dat alles wat hij doet enorme consequenties kan hebben. Bond weet gewoon dat hij altijd wint, William is daar niet zo zeker van.

Vindt u het vervelend iemand uit het jaar 1327 te moeten spelen, terwijl aan de andere kant moderne filmcamera's, schijnwerpers etc. staan en er bovenal ook nog eens journalisten staan mee te kijken?

Zeer zeker. Moet je je eens voorstellen wat er allemaal bij komt kijken voordat je de juiste acteurs bij elkaar hebt, maskers hebt laten maken voor al die middeleeuwse gezichten, met exact de juiste wol en techniek genaaide kostuums hebt laten ontwerpen, en ondertussen loop je ook nog eens te blauwbekken van de kou omdat je alleen sandalen draagt, en ja hoor, daar staat dan een of andere gek uit de twintigste eeuw je vol ongeduld aan te staren, omdat hij zo nodig een paar vragen wil stellen en maar niet kan begrijpen waarom die scène niet snel kan worden afgemaakt, zodat meneer tenminste aan de slag kan. Zoiets is meer dan storend en werkt zeer op je humeur. En

[p. 59]

vanwege mijn ervaringen bij deze film ben ik van plan stappen te gaan ondernemen en ervoor te zorgen dat zoiets in de toekomst niet meer kan gebeuren. Er komt een moment waarop je een film moet promoten, maar dat is dus niet tijdens het opnemen.

U hebt gedurende de laatste dertig jaar zeer veel rollen gespeeld, als filmacteur en ook als toneelspeler. Bestaat er een historische of literaire persoon die u nog eens graag zou willen spelen?

Ik had graag de rol van Sir Richard Burton gehad, maar we hebben de rechten niet te pakken gekregen. Momenteel denk ik ook dat dat hele projekt onbetaalbaar zou zijn geworden.

Hoe denkt u op dit moment over Zardoz en uw bijzondere inzet voor deze film?

Ik had Boormans eerste film gezien en was zeer onder de indruk. Toen werd ik benaderd voor Zardoz wat eerder een vaag idee dan een uitgewerkt plan was. Ik heb Boorman toen ontmoet en een paar maanden lang met hem aan een draaiboek gesleuteld en geknutseld, net zo lang tot wij vonden dat het perfekt was.

Waarom hebt u zich zoveel moeite getroost en werk verricht dat een acteur anders nooit doet?

Ik heb er zoveel tijd en energie in gestoken omdat ik erin geloofde en het idee subliem vond. En ik vind nu nog steeds dat Zardoz een hele goede film is.

U hebt enkele jaren geleden de ‘International Education Trust’ gesticht, een instituut in Schotland dat minder bemiddelde studenten met beurzen ondersteunt. Wat heeft dit instituut bereikt en wat hebt u zelf tot het welslagen ervan bijgedragen?

Ja, de stichting bestaat nog steeds en functioneert goed. In al die jaren heeft geen enkele leerling geld moeten betalen voor het onderwijs dat hij genoten heeft. In ons fonds is nog altijd geld beschikbaar voor iedereen die op een bepaald gebied talent heeft - maar het moet wel een Schot zijn.

Hoe denkt u over Umberto Eco?

Je kunt niet anders dan hem bewonderen. Hij heeft een enorme kennis. Hij is een keer op de set geweest en leek erg onder de indruk. Hij is ook buitengewoon enthousiasmerend.

Eco heeft zich relatief weinig met de verfilming van zijn boek bemoeid.

Ja, en dat kan ik begrijpen. Het was erg verstandig van hem de verfilming aan de filmmakers over te laten. Hij heeft ingezien, dat dat zijn medium niet is en ook dat een boek nooit volledig tot zijn recht zal komen in een verfilming. Wij allemaal, dwz. Eichinger, Annaud, de acteurs hopen slechts dat we enigszins aan zijn verwachtingen zullen hebben voldaan.

Als u nu terugkijkt, hebt u dan het idee dat het allemaal de moeite waard is geweest?

Ja, stellig. Ik heb een hoop interessante dingen geleerd van iemand als William. Toendertijd was alles anders; ieder gebaar, iedere beweging, houding etc. had een eigen specifieke betekenis. En - om met William van Baskerville te spreken: dat is wat het publiek waarderen kan. Van Agatha Christie tot Sherlock Holmes - alles zit in deze geheimzinnige film. De naam van de roos is een sprookjesachtig vertelde ‘who-done-it’.

Sean Connery, 56, speelt de Franciscaner-monnik William van Baskerville. De naam van Connery is onlosmakelijk verbonden met zijn rol als James Bond; zijn 007-films zijn vanaf Dr. No (1962) ongehoorde kassuccessen. Maar hij heeft veel meer gedaan dan dat. Connery, die via het theater en later de televisie bij de film terecht is gekomen speelde vanaf 1956 in meer dan 40 bioscoopfilms.
In 1982 speelde hij na een langdurige afwezigheid in de 007-serie onder de veelzeggende titel Never say never again nog een keer de rol van James Bond.