Bzzlletin. Jaargang 12

[p. 56]

Jan Schurgers
Jan Hanlo's Ierse reis

Een aantal jaren geleden kreeg ik een boekje in handen uit de nalatenschap van Jan Hanlo, getiteld: No rebel word, poems by John Hewitt.

Het boekje werd in 1948 uitgegeven bij Frederick Muller in Londen.

In zijn inleiding spreekt Geoffrey Taylor over een van de meest vooraanstaande Ierse dichters, die al in verschillende tijdschriften en bloemlezingen zoals Irish poems of today, Poems from Ireland, Irish Harvest, Northern Harvest en Lagan, gepubliceerd had.

De bundel bevat 35 geselecteerde gedichten, die Taylor opmerkelijke, individuele poezie noemt ‘with a tough intellectual element that puts them outside the purely pastoral’.

Meer nog dan de gedichten trok echter de opdracht voorin het boek mijn aandacht:

For Jan Hanlo. With affection, from Roberta and John. Belfast, 25. VIII. 54.

Hieruit bleek dat Jan Hanlo in augustus 1954 in Belfast was en een bezoek bracht aan de Hewitts.

Ik begon een speurtocht naar deze John Hewitt om meer over dat bezoek aan de weet te komen. Uiteindelijk gelukte het me om in september 1981 contact te krijgen met de inmiddels 74 jaar oude John Hewitt.

Via The Belfast Museum and Art Gallery werd hij tot directeur benoemd van The Herbert Art Gallery and Museum in Coventry (Engeland). Na zijn pensionering in 1971 keerde hij naar Belfast terug.

Hij herinnerde zich het bezoek van Jan Hanlo in 1954 nog heel goed. Hij was echter niet op de hoogte van Hanlo's dodelijke ongeval in 1969 en betreurde het dan ook zeer van de dood van deze vriendelijke en aardige man te moeten vernemen, die bij hem plezierige herinneringen had achtergelaten. Aan de hand van die herinneringen is het nu mogelijk te achterhalen hoe het tot Jan Hanlo's reis door Ierland is gekomen. Tevens kunnen we met behulp van brieven en briefkaarten, die Jan Hanlo vanuit Ierland schreef een groot deel van zijn reis reconstrueren.

In juni 1954 wordt Jan Hanlo door Adriaan Morriën in Amsterdam voorgesteld aan John Hewitt en zijn vrouw Roberta. Hewitt bezocht de PEN-conferentie in de hoofdstad als afgevaardigde van zijn land. Het zou een kennismaking met verstrekkende gevolgen worden.

Tijdens een aantal bezoeken aan Amsterdamse bars leert men elkaar beter kennen. Hanlo blijkt zoveel interesse voor Ierland aan de dag te leggen, dat er een uitnodiging volgt voor een verblijf bij de Hewitts. Jan Hanlo bedenkt zich niet lang en begint meteen voorbereidingen te treffen. Reeds twee maanden later maakt hij zijn opwachting in Belfast. Op woensdag 18 augustus bereikt hij via Dover Londen.

In de nacht van donderdag 19 op vrijdag 20 augustus, maakt hij de oversteek over de Ierse Zee, van Liverpool naar Belfast. Het verhaal ‘Victor’^1. is een verslag van deze overtocht, evenals een gedeelte van Hanlo's brief die hij op 21 en 22 augustus aan zijn moeder schrijft^2..

Op die vrijdagmorgen stapt hij het kantoor van John Hewitt binnen in The Belfast Museum and Art Gallery.

Ze brengen de nacht door in Hewitts flat dicht bij het Museum. De volgende dag, zaterdag 21 augustus, vertrekken ze per bus naar het cottage van Hewitt, gelegen bij Cushendall in de Glens of Antrim, tachtig kilometer van Belfast. Hier ontmoet Hanlo ook Hewitts echtgenote Roberta.

De woning is het oude poorthuisje van een katholieke kloosterschool voor meisjes en de ligging tussen de glooiende heuvels doet hem aan het Limburgse landschap rondom Valkenburg denken. Diezelfde dag maken ze samen een urenlange wandeling door de regen, waarbij Jan veel foto's neemt. Grote aandacht trekken de wilde fuchsiastruiken die in de bermen van de wegen in bloei staan en die Jan slechts kent uit Botanische tuinen.

Tekening: Shaw Cross, 1974.

Hij blijft bij de Hewitts te gast tot woensdag 25 augustus. Bij zijn vertrek schrijft hij in het gastenboek:

Jan Hanlo august 54, more or less astonished at the hospitality.

Dan begint zijn voorgenomen rondreis door Ierland.

De twee volgende dagen brengt hij door in New Castle, een badplaatsje gelegen aan de oostkust ten zuiden van Belfast. Hij beklimt er de 852 m. hoge Slieve Donard in de Mourne Mountains.

Op zaterdag 28 augustus bevindt hij zich in Dublin, de hoofdstad.

In zijn brieven vertelt hij vrijwel niets over deze stad, maar we komen toch iets meer te weten over zijn verblijf daar door middel van zijn verhaal ‘Natuurverschijnsel in Dublin’^3. dat hij in 1957 schreef en dat als volgt begint:

Van Noord-lerland afkomend had ik het plan een paar dagen in Dublin te zijn en dan door te reizen naar Killarney en de zuidkust.

Iets verder lezen we:

Nu had ik in Noord-lerland een dag of tien (het blijken in werkelijkheid slechts zes dagen te zijn geweest) buiten in het heuvelland gelogeerd bij gastvrije mensen (John en Roberta Hewitt) die me haast niets hadden laten uitgeven.

Het verhaal eindigt met de treinreis naar Killarney op maan-

1. In een gewoon rijtuig. Verzameld proza. blz. 51-54. Uitg. G.A. van Oorschot, Amsterdam 1966.

2. De brief is gedateerd op zaterdag 21.8.54, maar werd op zondag 22.8.54 afgemaakt en verstuurd vanuit het poorthuisje van de Hewitts in Cushen-dall.
De brief werd in 1982 als bibliofiel boekje uitgegeven bij deprivé-pers ‘Inde Bonnefant’ door Hans van Eijk in Banholt, met een nawoord van Ser Prop. Abusievelijk worden de Hewitts hier echter de Hervitts genoemd.

3. In een gewoon rijtuig. Verzameld proza. blz. 46-50. Uitg. G.A. van Oorschot, Amsterdam 1966.

[p. 57]

dagmorgen 30 augustus, nadat hij zich onder invloed van langdurige slaap een half etmaal eerder ook al tevergeefs in de richting van het Kingswaystation had begeven.

Op 30 augustus neemt hij zijn intrek in het Laune House hotel in Killarney met het doel de omgeving van de stad nader te verkennen.

Weer valt hem in de volgende dagen de mooie natuur op en de koeien in de weilanden met gele bloemen en biezen. Veel soppige grond met heldere watervalletjes. De bloeiende heide. Een heel weids landschap met daarin een man met een turfkar. Over het klimaat is hij echter minder te spreken. Het is hem te vochtig en te tochtig, ook al is het niet koud. Naar de mensen moet je goed luisteren, constateert hij, want ze vertellen graag, vooral over de geschiedenis van het land, over ruïnes en over elfen en betoverde hazen. Misschien geloven ze er zelf nog wel in ook.

Op dinsdag 31 augustus maakt hij een tocht met een toeristenbus door Kerry en neemt en passant even een duik in de Atlantische Oceaan bij Valentia aan de monding van de Dingle Bay.

In een brief aan zijn moeder^4. deelt hij mee over twee à drie dagen terug in Dublin te zijn, maar schijnbaar oefent de omgeving van Killarney toch meer aantrekkingskracht op hem uit dan hij zelf voor mogelijk heeft gehouden. Op zondag 5 september is hij er nog. De dag tevoren heeft hij met een gids de hoogste berg van Ierland beklommen, de meer dan duizend meter hoge Carrantuohill.

Hij belooft dan opnieuw vanuit Dublin aan zijn moeder te schrijven, maar of hij daar inderdaad naar toe is gereisd is niet bekend. Hier loopt het spoor dood. Er zijn geen brieven of kaarten meer voorhanden van de periode na zondag 5 september.

De eerstvolgende bekende brief is gedateerd op dinsdag 21 september en geschreven in Amsterdam. In de tussenliggende periode van zestien dagen heeft hij dus de terugreis naar Nederland gemaakt, maar wanneer precies is niet bekend.

Het contact met John en Roberta Hewitt houdt nog enige tijd stand door middel van brieven. Soms stuurt Jan Hanlo vertalingen van zijn gedichten op. Eén keer zelfs het tijdschrift Podium dat het gedicht ‘De Mus’ bevat en dat Hewitt steeds weer doet terugdenken aan Hanlo's vraag of hij (Hewitt) een experimentele dichter is. Ze hebben daar vaak om gelachen, want dat was Hewitt in het geheel niet.

Ook dat papieren contact blijft in de jaren daarna achterwege. Hewitt herinnert zich het zes dagen durende bezoek van Jan Hanlo echter als ‘a brief but deeply memorable encounter’.

4. Deze en andere Ierse brieven worden ook opgenomen in de ‘Brieven’ van Jan Hanlo, een tweedelige dundruk die zal gaan verschijnen bij Uitgeversmaatschappij G.A. van Oorschot in Amsterdam.