Bzzlletin. Jaargang 12

[p. 54]

Kees Schoevers Jr.
Jazz en poetry

Of men werk ván of óver Jan Hanlo leest, bijna altijd komt men daarin iets tegen over diens grote voorliefde voor jazz. In ‘De Jazzwereld’, maart 1935, publiceerde hij reeds zijn ‘Harlem in London/Een onverwachte ontmoeting’, een publikatie die door Ser J.L. Prop te Terhorst in 1983 nog apart in boekvorm werd uitgegeven (zie bibliografie). De jazz bracht Jan Hanlo veel vreugde, dat blijkt uit alles wat er door hem en over hem in relatie tot deze ‘schaduwmuziek van de grootste uitingen van wat wij “klassiek” noemen’ geschreven is.

In dat verband is het wel aardig wat Drs. B. Stoppelmans schrijft in zijn artikeltje in:

Op blz. 5 van die jubileumuitgave staat één alinea die zeer toe-passelijk is:

Vrijwel altijd ontstaat met het verstrijken der jaren een perspectivische vertekening der herinnering. Was vroeger het gras niet groener, waren de zomers niet warmer, waren de meisjes niet mooier en de feestjes gezelliger? Onbewust ontkomt vrijwel niemand aan de romantische neiging tot idealisering van het verleden.

Feest in Haarlem! 10 jaar Haarlemse Jazz Club. Jan Hanlo was erbij en vierde het feest mee, en óók nog een ander feest dat er een vervolg op was:

Een half jaar later - op 16 maart 1960 - was dat ‘feest’ nog steeds niet afgelopen, getuige het volgende merkwaardige stuk ‘proza’ dat een typisch beeld van Jan Hanlo verschaft in al zijn ‘minutieusheid’.

Na een jarenlang verborgen bestaan wordt dit document humain eindelijk aan het licht gebracht, niet uit overwegingen van sensatie, maar om Jan Hanlo, na ongeveer 25 jaar, alsnog RECHT te doen. Zowel Jan als zijn nog levende familie worden dank zij dit stuk van alle SCHANDE vrijgepleit: er was gewoon een gezellig FEEST, en toen kwam OOM AGENT...

Enfin, lees zélf maar.

ARRONDISSEMENTS-RECHTBANK TE HAARLEM

Verhoor van verdachte

Heden, 16 maart 1960

is voor Mr J.D. Vink Rechter-Commissaris,

belast met de behandeling van Strafzaken in de Arrondissements-Rechtbank te Haarlem,

bijgestaan door J.B.G. de Graaf waarnemend-Griffier, verschenen de verdachte:

JOHANNES BERNARDUS MARIA RAPHAËL HANLO, geb. te Bandoeng, 29 mei 1912, leraar Engels, wonende te Valkenburg-Houthem, Broekhem 114; ten einde te worden gehoord op de te zijnen laste aanwezige bezwaren en die op de hem gestelde vragen geantwoord heeft zoals hieronder is opgenomen.

Bij het verhoor is tegenwoordig Mr M.A. Verdaasdonk (A'dam) raadsman van verdachte.

Verdachte verklaart: Ongeveer een week voor de 5e september 1959, ik kan de juiste dag op dit moment niet aangeven, bevond ik mij in de Vleeshal aan de Grote Markt te Haarlem, waar toen een jazz-tentoonstelling gehouden werd. Ik ben een liefhebber van jazz en ik verzamelde toen gegevens voor een lezing, welke ik wilde houden over dit onderwerp. Toen ik mij op die tentoonstelling bevond hoorde ik, dat een tuinfeest werd gegeven in het kader van het jazz-festijn. Ik heb toen op die tentoonstelling een kaartje voor dit feest gekocht. Op 5 september 1959, des avonds te ongeveer 11.30 uur, bevond ik mij op de Grote Markt te Haarlem. Ik dacht toen, dat dit feest eveneens in de Vleeshal zou plaats vinden. Dit bleek niet het geval te zijn. Mij werd daar verteld, door wie weet ik niet meer, dat dit feest echter in Bennebroek in de ‘Linnaeushof’ plaats vond. Ik ben toen pertaxi naar de ‘Linnaeushof’ te Benneborek gegaan. Ik kwam daar om ongeveer 12.00 uur aan. In een huisje bij het toegangshek bevond zich een controleur, aan wie ik toen mijn kaartje heb laten zien. Deze scheurde toen het controlestrookje er af. Daarna heb ik mij begeven naar het ‘Theehuis’ over een pad met stallantaarns verlicht. Toen ik dat ‘Theehuis’ binnentrad zag ik, dat het jazz-feest in volle gang was. Verschillende bands speelde daar na elkaar, terwijl op de muziek gedanst werd. Vlak voordat ik het ‘Theehuis’ binnenging zag ik 2 politiemannen zitten. Toen ik binnen gekomen was heb ik eerst een koffertje, hetwelk ik bij mij had, aan het buffet in bewaring gegeven en daarna heb ik een plaatsje gezocht. Ik ben toen gaan zitten recht tegenover de ingang bij de toiletten. Ik heb toen naar de muziek geluisterd en naar het dansen gekeken. Onderwijl dronk ik naar schatting 7 à 8 glazen oude klare en 2 glazen bier. Ook heb ik nog een slaatje genuttigd. Gedurende mijn verblijf aldaar in dat ‘Theehuis’, heb ik genoemde consumpties gebruikt.

Om 6.00 uur 's avonds daarvoor had ik gegeten en daarbij 1 of 2 glazen bier gedronken. De kellner, welke mij bediende, genaamd van Poeteren, vroeg aan mij of ik ook niet wilde dansen.

Hierop zei ik, dat ik daarvoor al te oud was. Ik ben namelijk 47 jaar. De kellner zei daarop: ‘dan bent U even oud als ik, dus nog niet zo oud’.

Ik ben toen naar een meisje toegegaan en ik heb haar gevraagd of zij met mij wilde dansen. Dit wilde zij niet. Zij zei tegen mij, dat zij vermoeid was; zij kwam namelijk net van de dansvloer af. Daarna ben ik weer op mijn oude plaats gaan zitten.

Enige tijd later heb ik plaats genomen op een plaats dichter bij de band. Daarop heb ik weer verzocht aan een meisje met mij te dansen. Deze wilde dat niet. Toen zei ik tegen haar, dat ik dan alleen zou gaan dansen. Dit heb ik daarna heel kort gedaan. Dit dansen van mij alleen kon geen aanstoot geven. Ik heb gehoord, dat er wel om gelachen werd. Het was ook mijn bedoeling, dat er om gelachen werd. Daarna heb ik nog één keer alleen gedanst, ook zonder aanstoot te geven. Nadat ik dit had gedaan ben ik weer gaan zitten. Daarna kwam van opzij naar mij toegelopen een wachtmeester van de politie. Deze stond voor mij zonder dat ik hem had zien aankomen. Of de wachtmeester toen wat tegen mij heeft gezegd weet ik niet. Ik begreep echter wel, dat het de bedoeling van die wachtmeester was, dat ik mij verwijderde. Ik wilde hierop weggaan en ik zei hem daarbij: ‘wat jammer hè, alles is nu zo goed verlopen en nu dit’. Ik zei dit op ironische wijze. Er was namelijk niets bijzonders gebeurd. De wachtmeester heeft mij toen vastgepakt,

[p. 55]

waar weet ik niet meer. Het is mogelijk, dat ik toen getracht heb mij loste rukken. Vervolgens draaide de wachtmeester mij een halve slag om, sloeg zijn beide armen met kracht om mijn lichaam heen en droeg mij de zaal uit. Toen hij met mij buiten was gekomen zei hij niets tegen mij, dit kan ik mij tenminste niet herinneren. Toen ik mij bevond op weg naar het hek aan de straatweg, dus nog in het park, voelde ik op mijn rechter schouder harde slagen en ook enige op mijn linker schouder, waarschijnlijk toegebracht met een stok.

De wachtmeester zei daarbij: ‘lopen moet je, hard lopen’. Ik ging toen hardlopen in de richting van het hek. Ik heb mij toen niet verzet; ik herinner mij tenminste niet, dat ik nog achteruit heb getrapt tegen het scheenbeen van de wachtmeester. Ik zal waarschijnlijk wel een afweer beweging gemaakt hebben. Toen ik enige meters was voortgelopen in de richting van het hek keek ik om, waarna ik onverhoeds een harde stomp kreeg schuin tegen mijn neuswortel aan. Ik heb gelezen, dat ik door deze klap knock-out ging. Na deze stomp liep ik weer in de richting van het hek voort, waarbij ik steeds nog werd geslagen. Toen ik midden op het pad was, en wel op het donkerste gedeelte daarvan, vreesde ik voor mijn hagje [sic.!]. Zo ging de wachtmeester tegen mij te keer. Toen ik echter dicht bij het hek kwam zag ik nog een andere wachtmeester staan, hetgeen mij gerust stelde. Toen deze wachtmeester in het zicht kwam was het slaan afgelopen. Buiten het hek gekomen, dus op de straatweg, zei de wachtmeester, die mij geslagen had, tegen mij: ‘nu ga je rechts, anders neem ik je mee naar het bureau’. Hierop antwoordde ik, dat ik zou gaan, maar alleen dan, wanneer ik mijn koffertje had. Mij werd toen gezegd, dat het koffertje zou worden gehaald. Korte tijd daarna werd mij verteld, dat het koffertje in het ‘Theehuis’ niet aanwezig was. Gedurende de tijd, dat naar de koffer werd gezocht, sprak ik nog met de wachtmeester, welke ik bij het hek had aangetroffen; deze is genaamd K., zoals ik later heb gehoord. Deze vroeg nog aan mij waar ik vandaan kwam. Ik ben vervolgens een klein eindje naar rechts over deze weg gelopen in de richting Overveen, waarna ik aan de kant van de weg ben gaan zitten om wat bij te komen. Een auto stopte toen bij mij waarin waren gezeten bezoekers en medewerkers van het ‘tuinfeest’. Op hun verzoek heb ik in deze auto plaats genomen, waarna ik gebracht ben naar het ‘Marine-Hospitaal’ in Overveen. Een dokter aldaar heeft mijn neus behandeld, waarna ik dit hospitaal kon verlaten. Ik ben toen op eigen gelegenheid gelopen van dat hospitaal naar Haarlem. Vandaar ben ik per trein naar Valkenburg teruggekeerd.

De revers van mijn colbertjasje waren doordrenkt en stijf van het bloed. Tot zelfs in mijn onderbroek zat bloed. Mijn rug was bij mijn rechter schouderblad zwart. De zwarte plek was 8×20 centimeter groot. De daaropvolgende dinsdag is mijn neus rechtgezet in het St. Josephziekenhuis in Heerlen.

Dit deed erg veel pijn. Om mijn koffertje terug te krijgen belde ik de ‘Linnaeushof’ op. Men vertelde mij toen, dat een gezette, rossige man het koffertje gehaald had. Vervolgens heb ik van de Rijkspolitie te Bennebroek een schrijven gekregen, gedateerd 7 september 1959, waarin mij werd medegedeeld, dat op het bureau te Bennebroek een koffer was gedeponeerd, met daarop mijn naam en adres en dat ik dit kon komen afhalen of dat ik kon berichten, dat het aan mijn adres kon worden opgestuurd. Vóórdat ik op dit schrijven had gereageerd had ik al reeds het koffertje ontvangen. Daarna heb ik, in overleg met een advocaat uit Sittard, aan de Rijkspolitie te Bennebroek geschreven een brief d.d. 10 september 1959, waarin ik vermeldde aan de politie wat mij in de nacht van 5 op 6 september 1959 te Bennebroek was overkomen en waarin ik meedeelde, dat ik overwoog een klacht in te dienen tegen de betreffende wachtmeester. Daarna, en wel op 24 september 1959, meldde zich aan mijn woning een wachtmeester van de Rijkspolitie uit Houthem, welke mij hoorde naar aanleiding van 2 processen-verbaal. Het eerste verbaal betrof het aanwezig zijn na het sluitingsuur op het feest te Bennebroek, het tweede proces-verbaal betrof het mishandelen en beledigen van een wachtmeester van de Rijkspolitie. Nadat ik mijn verklaring had afgelegd aan deze wachtmeester vroeg deze aan mij of ik wenste te schikken. Dit vroeg hij naar aanleiding van het sluitingsverbaal. Ik heb hem geantwoord, dat ik niet wenste te schikken.

U, rechter-commissaris, houdt mij voor, dat de wachtmeester C., blijkens het proces-verbaal van de politie te Benne- broek d.d. 14 september 1959, beweert dat ik hem heb toegevoegd de woorden: ‘ik laat mij zo niet wegsturen, dit zijn S.S. manieren, denk je dat ik me door een ouwe lul buiten laat zetten, je lijkt wel een N.S.B.-er, barst kreng’. Hierop antwoord ik U, dat ik mij niet kan herinneren deze woorden tegen de wachtmeester te hebben gebezigd. Mogelijk is, dat ik deze woorden heb gezegd. Wanneer ik deze woorden heb gezegd, ofschoon ik mij dit meer [sic.!] kan herinneren, dan moet ik dit hebben gedaan toen ik werd voortgedreven op het pad.

Men heeft mij die nacht niet naar mijn personalia gevraagd. Dit is eerst geschied toen de wachtmeester in Valkenburg mij verhoorde.

Toen ik met de ‘Linnaeushof’ belde en daar sprak met de heer Heusner over mijn koffertje heb ik hem mijn adres genoemd, Houthemmerweg 184 (portiershuisje) Valkenburg.

U bent natuurlijk benieuwd hoe deze zaak is afgelopen en het is dan ook maar gelukkig dat u niet zo lang behoeft te wachten op de uitslag ervan als Jan Hanlo indertijd. Pas op de 16e december 1960, precies negen maanden na het verhoor, kwam de pijnlijke verlossing, in De Telegraaf gepubliceerd:

Schande over Jan en over de familie! Maar wij weten inmiddels dat die ‘schande’ heel wat minder groot is, dan men sindsdien altijd gemeend heeft. Dit document humain laat Jan precies zo zien als hij was.