Bzzlletin. Jaargang 12

[p. 37]

Rob Molin
Nacht op Terschelling

Door de bomen tekende de strakke achtergevel van de kliniek zich vaag af. David schatte de afstand waarover het terrein en de bebouwing daarop zich uitstrekte. De lengte van de oprijlaan, tussen Schijndelseweg en de boogvormige ingang, bepaalde hij op 250 meter, de diepte van de kliniek op 100. Daarachter lag het voetbalveld, door de bomen zag hij het doel waarin hij afgelopen woensdag tijdens de sportbeoefening de bal langs de keeper had geschoten. Het kleine bos achter het veld was zeker 150 meter, de vijver dààrachter, die hij zoëven via het smalle bruggetje overgestoken was, bezat de afmeting van een zwembad. David keek naar de afrastering waarlangs koeien zich traag voortbewogen. Zou hij enkele stappen zetten, dan zou hij de dieren kunnen aanraken. Zou hij zich in het weiland begeven, dan lag de vrijheid voor hem. Tot aan de horizon velden. Kort na de opname wandelde hij er onwennig met een groep medebewoners naar een manege. Vanaf een tribune volgden zij hoe kinderen leerden paardrijden. Hij dacht eraan als aan een droom, hij hoorde de schrille stem van de lerares in het midden van de piste, af en toe zwaaide zij met een zweep. Er was nog iets die middag. In de velden bleef hij achter om de rijpe maïskolven te betasten, er enige korrels uit te halen, ze tussen zijn tanden fijn te malen. Hoeveel seizoenen was het niet geleden dat hij in oktober de stad achter zich had gelaten? Het leek erop dat de herfst hem gevangen had gehouden alsof de triestheid ervan geen keerzijde kende. Het spitse torentje van de kliniek was steeds dichterbij gekomen.

‘Er hebben ooit priesters gewoond,’ zei iemand uit het gezelschap, maar zeker wist hij het niet. Een groot seminarie, dacht David, of een jezuïetenklooster, de gebrandschilderde ramen tonen afbeeldingen van geleerden en dichters zoals Erasmus, Vondel en Catullus.

Het was nu omstreeks acht uur, de derde zondag hier lag voor hem. Nog twee weken, dan mocht hij, voor een weekend, naar huis. Ondanks de librium die hij 's ochtends innam, trilden zijn handen nog, was hij onrustig. Toch was zijn toestand verbeterd want het licht tussen de bladeren van de kastanjebomen bij de vijver viel niet meer martelend op zijn netvlies, hij zag geen vreemde beelden meer in de schaduwen buiten of in de schemerige ruimten binnen.

Dr. Liebergen was een man met rustige gebaren en met iets dwingends in zijn stem. Hij begeleidde de groep bewoners waarvan David deel uitmaakte. ‘Je zult terugkeren in deze wereld,’ had hij tegen David gezegd, de wereld waarvan hij toen slechts het geelbruine water van de vijver waarnam, de jonge voorns die zich aan de rand ophielden. Kringen vloeiden er uit in lichte golvingen en gingen verloren onderde laaghangende takken bij de oever aan de overkant.

Zoals elke zondag zou er nu in de bar ontbeten worden. Er zou rozijnenbrood zijn en wittebrood. Een verpleegster zou aan de korte zijde van de bar gesprekken gaande houden.

Nadat David het voetbalveld was overgestoken zag hij achter de ramen enige mannen, koffie drinkend. Links het lokaal waar op dinsdagmiddag getekend en geschilderd werd. Op de immense tafel stonden, omgekeerd, de in allerlei kleuren geverfde stoelen. Hij herinnerde zich zijn eerste dag in de kliniek, hij boog zich toen 's middags over tekenpapier en probeerde het gezicht van Yvonne te tekenen. Koerheuvel, een oudere collega, had hem hierheen gereden in Davids Peugeot 304, was teruggereisd met de trein. Een arts had hem onderzocht, vastgesteld dat zijn lever weinig geleden had. Hij schreef hem dyta urese, strychnine en librium voor. En ook een vloeistof die hij in de schaamstreek diende aan te brengen.

David opende het raam van de slaapkamer, het voetbalveld en het kleine bos strekten zich beneden uit. Hij zag dat Theo zijn bed verlaten had, deze avond zouden ze weer met z'n vieren zijn, dan zouden Jacob en Harrie terugkomen, hun gesar zou weer beginnen. Vorige week had Theo bijna zijn benen gebroken toen hij uitgleed over een stuk zeep.

Aan de wanden hingen raadselachtige tekeningen in kleurkrijt en een schildering van een kale tak waarop de kleinste details waren weergegeven. David las eronder de initialen P.C. en de datering 23-12-'81. Kort voor Kerstmis vorig jaar moest een vorige bewoner dit vervaardigd hebben. Zou hij erg triest geweest zijn toen? Zou hij verlangd hebben naar het schijnsel van kaarsen in de avond? David stak zijn eerste sigaret op, staarde naar buiten. Op het voetbalveld schaarden kraaien zich rond het brood dat uit het raam van de bar was gegooid. Deze vogels brachten hem een gevoel van rust, ze boeiden hem, méér nog dan wanneer hij ze waarnam achter het glas van het klaslokaal, terwijl zijn leerlingen in hun schrift een opdracht maakten. Tussen de bomen van het park dat aan de school grensde, ledigde de conciërge een mand met weggegooide boterhammen, dàn keken de leerlingen even op. David dacht aan de jeneverfles die hij achter in zijn lokaal had weggeborgen; de rector betrapte hem en stuurde hem weg op een dag dat een hittegolf een aanvang nam. Dat was in de tijd dat Yvonne hem al geruime tijd verlaten had. Hij kon zich niet voorstellen dat het zomer was geweest, hij herinnerde zich slechts de slapeloze nachten, zijn autotocht naar de Ardennen waar hij zijn intrek had genomen in de buurt van Bressoux in een klein hotel, zijn wandeling door de bossen en de middag dat hij ontwaakte in een ziekenhuis. Hij herstelde er van het syndroom van Korsakow, dagenlang had hij geleefd buiten tijd en plaats.

‘Over een half jaar ben je weer de oude,’ had Koerheuvel gezegd.

Het voetbalveld was leeg. In de bomen verderop vertoonden slechts enige fragmenten een geelbruine kleur, maar aan de stammen had hij deze ochtend zwammen gezien en aan boomstronken tientallen kleine paddestoelen.

David at het laatste brood. Hij keek de verpleegster zó lang aan tot zij haar ogen neersloeg. Zij deed hem denken aan de hoer die hij, kort na Yvonne's vertrek, bezocht had. Hij herinnerde zich het schaarse licht dat tussen de dichtgeschoven gordijnen viel en het moment dat hij met Yvonne wilde beleven.

Enige dagen na zijn opname ontving hij het bericht van de dood van Yvonne's vader. Dr. Liebergen verbood hem de begrafenis bij te wonen. David stelde zich voor dat zij in de nabijheid van haar moeder was, dat ze een zwarte jurk aantrok op de slaapkamer waar haar vader gestorven was. Ze reikte haar moeder een zwarte sluier aan, hielp haar met het draperen van het kledingstuk. Daarna deed ze een pas achteruit en nam haar moeder in ogenschouw. Beiden vonden het niet onprettig om bedroefd te zijn. In de kerk bewogen zij zich over het middenpad, het condoleren hadden zij zich bespaard. Zij voelden zich als hoofdrolspeelsters in een tragedie. Over de wangen van Yvonne liepen tranen, even boog zij zich naar haar moeder van wie het niet waarneembaar was of ze huilde.

Elke zomer bracht hij met Yvonne de vakantie in de Ardennen door. Was het daarom dat hij er onlangs heengereden was? Yvonne hield niet van de zee. Het weekend na haar vertrek begaf hij zich op weg naar Texel, het was april, op het eiland bevonden zich weinig toeristen. Vóór de Slufter betrad hij ondanks het verbod het duingebied, door een sterk geglooid terrein aanvaardde hij de terugtocht naar het pension in De Cocksdorp. De schelpen die hij had opgeraapt, wierp hij terug op het strand. De schimmen van schepen en de horizon op het eiland lagen onmetelijk ver uit elkaar. Hij gebruikte tofranil om zijn melancholie te onderdrukken, hij moest voorzichtig zijn met alcohol. Anti-depressiva misten nu hun uitwerking op hem. Het regende zachtjes evenals tijdens de korte overtocht over het Marsdiep en de rit over het westelijk deel van het eiland, af en toe liet hij de ruitenwissers in werking treden, hij speurde naar vogels die zich in het landschap moesten ophouden. - Hij stelde zich voor dat hij met Yvonne

[p. 38]

naar het strand zou gaan. Alleen zou hij wandelen tussen de vloedlijn en de duinen. Onwillig zou zij achtergebleven zijn in een duinpan, dulden dat hij langs de zee liep.

‘Waarom ben je zo lang weggebleven?’ zou zij vragen. En hij zou antwoorden dat hij in de Slufter naar de vogels had gekeken, de wind zou zijn adem voordurend ontdoen van geuren.

Dr. Liebergen had hem aangemoedigd de drang naar vrijheid niet af te sluiten. Het gezicht van Yvonne had hij niet meer getekend, wèl de golven van de zee en daarboven een kleine, okergele zon. Een ochtend vormden de groepsleden een hechte kring om David, met alle kracht die in zijn lichaam school, vocht hij voor zijn bevrijding. Hij was er trots op dat hij tussen de twee sterksten heengebroken was.

Theo nodigde hem uit om te biljarten. De bewoners lazen de zaterdagkranten. Onder de koperen lampekappen hing sigarettenrook. Buiten zag David de bomen, hij dacht aan de oppervlakte waartoe de wereld hier verengd was, de oppervlakte die hij deze ochtend had willen bepalen alsof hij daarmee greep had willen krijgen op die tot een verbanningsoord gereduceerde wereld. Ook dacht hij aan de klas, zijn plaats naast de lessenaar bij het raam, de kraaien in het park, soms meeuwen. Binnen kinderen, gebogen over een boek, wachtend op het tijdstip dat de les eindigde. - Hij wist niet of hij daarheen wilde terugkeren.

Uit de eetzaal klonk het geluid van porselein, Theo plaatste de biljartstok tegen de muur.

David passeerde de portiersloge en duwde de deur die aanstond, open, voelde de warmte van de oktoberzon. Ook hier was een vijver, maar kleiner, hij lag dichter bij het gebouw dan bij de Schijndelseweg. Op de bank bij het water hoorde hij het doordringende, storende geluid van eenden. Een bewoner maakte zijn visgerei in orde. In de conversatiezaal wachtte men nu op het bezoek dat zich er onwennig zou ophouden, het zou twijfelen aan het bestaansrecht van verslavingsklinieken. David zag over de oprijlaan een auto rijden, hij kwam tot stilstand naast zijn Peugeot waarvan de roestplekken groter waren geworden, de kleur ervan donkerder.

Deze zondag voltrok zich zonder dat hij er deel aan had zoals de zondagen dat hij, lang geleden, met zijn ouders over de dijk naar Heugem liep, een dorp op een steenworp afstand van Maastricht. Hij herinnerde zich de nieuwbouwwijk aan de rand van de stad die rond het vooroorlogse huis waar hij woonde, verrees. Er ontstond een nieuwe parochie, maar zijn ouders bleven de mis bijwonen in Heugem waar oom Mathias koster was. Achter de dijk lag een boomgaard die 's winters onder water stond en waar geschaatst werd, 's zomers droegen de bomen peren die de eigenaar nooit plukte. Elke zondag, op weg naar de kerk, schaatsten of voetbalden kinderen achter de dijk, maar hij durfde zich niet te verzetten tegen de komst van de uren waarin hij de avond afwachten moest. Na de mis troffen ze oom Mathias aan onder de console met een Mariabeeldje waarvoor in een rood glaasje een vlammetje flakkerde, uit de radio klonk de stem van Bing Crosby.

Het portaal van de Heugemse kerk verscheen steeds in dromen. Hij wachtte er op het openen van de deur. Binnen deed het veelkleurig glas-in-lood het daglicht getemperd binnenvallen. Hier schemerde het eeuwig. Bij de biechtstoelen rook hij de geur van angst en pijn.

De parkeerplaats bood geen ruimte meer, door de boogvormige poort ging het bezoek binnen. Koerheuvel drukte hem de hand.

‘Zo'n lange reis ondernomen en dan nog wel op zondag,’ zei David. Even voelde hij zich schuldig.

‘Je ogen zijn helder,’ zei Koerheuvel, ‘man, wat heb jij er uit gezien.’ Hij informeerde naar de wijze waarop de therapie in haar werk ging.

‘In de groep moet je eerlijk zijn, zelfs een halve waarheid is een leugen.’

David dacht aan het bordeel dat hij in Den Helder bezocht had, de lucht boven de stad waarin hij de sterrenbeelden probeerde te benoemen, het verlangen in die eindeloze verte met Yvonne verenigd te worden. Een negerin leidde hem naar een schemerige ruimte, zij maakte hem angstig. ‘Tu n'as pas faire l'amour avec les noires?’ vroeg zij. Hij voelde de hitte van Mozambique op haar huid. ‘Ben jij al over de brug gekomen?’ vroeg Koerheuvel. David glimlachte en keek naar zijn handen die een plaats zochten op de houten bank.

‘Op school gaat alles zijn gewone gang, je lessen worden uitstekend gegeven, heb ik de indruk.’ De zekerheid waarmee deze oudere collega sprak, de strakke regelmaat die hij zichzelf oplegde, David benijdde hem erom. Op vrijdagavond bereidde hij de lessen voor de volgende week voor, handelde hij zijn correctie af. Elk uur van de dag ervoer hij de zekerheid van wat volgde.

Ze wandelden rond het gebouw waarin zich niemand leek op te houden. David zou het onaangenaam vinden als Koerheuvel straks zou wegrijden. ‘Dat eerste weekend,’ zei hij, ‘blijf dan niet alleen, mijn vrouw en ik rekenen op je.’ In de vijver achter de kliniek werd druk gevist, bezoekers slenterden langs het water, minder onwennig dan binnen gedroegen zij zich. Koerheuvel zoog zijn longen vol met boslucht.

‘De herfst,’ zei hij. De zondagmiddag gleed langs hen heen. Koerheuvel belde voor een taxi om zich naar het station te laten vervoeren. Sinds hij zijn vader bij een auto-ongeluk verloren had durfde hij niet meer alleen in een auto te rijden. Tussen de bomen was het al avond, in de conversatiezaal waren de lampen ontstoken.

De leegte verdween, de leegte van zondagmiddag. Jacob was naar het graf van zijn moeder geweest, had bijna naar de fles gegrepen, maar nu kon hem niets meer gebeuren. Toen Harrie zijn intrede deed waren de vier mannen verenigd, vijf jaar was hij verslaafd geweest aan heroïne, geld verschafte hij zich door brutale inbraken zoals met een auto de etalages van een juwelier binnenrijden.

De zondagochtend in het huis van Koerheuvel hoorde hij pianomuziek die van zolder leek te komen.

‘Laura bereidt een concert voor,’ zei mevrouw Koerheuvel. ‘Ze speelt wel zes uur per dag.’ Om elf uur was er koffie. De klanken boven hem stierven weg. Hij zag Laura, gaf haar een hand, zij zocht de blik van haar moeder.

‘U speelde Chopin,’ zei David, ‘ik herken hem uit duizenden.’ Laura glimlachte en bracht haar hoofd naar achteren alsof zij los wilde raken van de houding die zij aan de piano had ingenomen. David dacht aan een warme zomermiddag aan zee, de ondergaande zon, de kleuren aan de horizon.

In zijn studeerkamer begon Koerheuvel over zijn plan de geschiedenis van de Arbeiders Jeugd Centrale te beschrijven.

‘Ik heb met mijn vrouw nog op de Paasheuvel gedanst,’ zei hij. In zijn jeugd had hij Slauerhoff gelezen. Dichterbij dan deze ochtend waren de pianoklanken, maar nu kon David de componist niet thuisbrengen.

Koerheuvel nam in de gang afscheid en drukte hem op het hart voorzichtig te rijden.

‘Ik verwacht je op het concert van onze dochter,’ zei hij, ‘ik schrijf je nog.’ Het regende, de gele straatverlichting weerspiegelde zonderling in het wegdek. De bomen demonstreerden de overgang van herfst naar winter.

Een ijzige kou, december. De winter had definitief zijn intrede gedaan. Nauwelijks kon vanwege de immens hoge vertrekken de kliniek verwarmd worden. Nog vóór Kerstmis overhandigde Dr. Liebergen aan David de ontslagbrief.

Het duurde zeker twee kilometer voor het torentje van het gebouw voorgoed achter hem wegzakte. Het was nu kerstvakantie, in januari zou hij zijn werkzaamheden hervatten.

De zaterdagmiddag vóór Kerstmis dwaalde hij door de stad. Hij keek er naar de talloze torens die hij als minder beklemmend ervoer dan voorheen. In De Tribune trof hij collega's aan in een staat van opgetogenheid zoals die leraren in vakanties beheersen, wetend dat er nog veel vrije dagen volgen. Bij de schouwburg zag hij de aankondiging van het concert, in de benedenzaal waren Koerheuvel en zijn vrouw. David zei dat hij zich goed voelde, dat hij naar school zou gaan, zou denken dat de leerlingen vermoedden dat hij gewoon ziek was geweest.

Na de lessen zou hij in het huis waar hij met Yvonne vier jaar geleefd had, een aanvaardbare leegte vinden, de achtertuin zou hem bewust maken van de schoonheid van de winter. - In de kliniek had hij nog een brief van Koerheuvel ontvangen waarin deze hem eraan herinnerde dat Laura de zaterdag vóór Kerstmis zou optreden, dat zij daarna naar Italië ging, naar Siena waar zij afgelopen zomer op het Piazza del Campo de paardenrennen had bijgewoond, een cursus had gevolgd aan

[p. 39]

de universiteit, voor het eerst een boek in het Italiaans had gelezen.

David vertrok, de dag na Kerstmis, naar Terschelling. Het zomerhuis ‘Zeewinde’ dat eigenlijk bestemd was voor acht personen, maakte deel uit van een vakantiekolonie waar, voor zover hij kon constateren, zich niemand ophield.

In de verte verrees de kerktoren van Midsland. Zover als zijn oog reikte strekte het duinlandschap zich uit. De smalle weg waarover sporadisch een auto zijn weg baande, verdeelde het landschap. Alles was er geordend, als in een kijkdoos. Hij opende het deurtje aan de zijkant van de gashaard en deed paarsrode vlammen omhoog kruipen. In het portaal van dit zomerhuis lag een matras die eigenlijk, boven, op een bed behoorde. Ook deze nacht zou hij slapen vóór de haard. De wijzers van de klok boven de schoorsteen wezen half vijf aan. Het leek lang geleden dat hij langs de zee wandelde en dat terwijl hij zich pas losgemaakt had van de wind die hem soms in zijn gezicht sneed. Het licht van de vuurtoren van West-Terschelling viel al vaag op de muur. De vuurtoren was het eerste bouwwerk dat hij waarnam vanaf de zee, op weg naar het eiland terwijl hij aan dek was. In zijn vingers die de railing omklemd hielden, drong de kou door. Boven het eiland hingen donkere wolken. Achter de boot lag de zee vredig alsof nooit een schip haar doorkliefd had. In de late middag waren de wolken weggedreven. David haastte zich naar de zee, hij betrad het duingebied met sterke hoogteverschillen, speurde naar schepen. De zee was onrustig.

De dagen leken sterk op elkaar, als de golven van de zee, als de dagen op het vasteland, maar hij wilde het leven niet verengen tot een schouwspel. - Hij ontstak een schemerlamp, het licht van de vuurtoren was nog waarneembaar. De duinen verloren langzaam hun contouren. Hij dacht aan de rietvelden die in de schemering zacht golvend bewogen, aan de vogels, hij ervoer de omslotenheid door de zee. Ook dacht hij aan Laura, hoe zij een glas met chianti zou vullen, het in de palm van haar hand zou houden.

De duisternis omsloot hem, al werd zij telkens opengescheurd door het licht van de vuurtoren. Hij liep naar het raam en legde zijn hand op het kozijn. Een heldere nacht die het heelal verkleinde tot een kamer. Hij kon zich niet voorstellen dat hij in deze wereld verlangd had naar dronkenschap. De stilte in dit zomerhuis deed hem denken aan die in het leslokaal wanneer hij er na het laatste lesuur achterbleef, aan de blijdschap over de vrije uren in het verschiet. Hij zorgde ervoor dat hij de conciërge ontliep die hier rond zou speuren, dat de lege jeneverfles spoedig in zijn tas verdween. In de binnenstad stelde David het moment dat hij de leegte in zijn huis moest ervaren zo lang mogelijk uit, het moment dat hij oog in oog kwam te staan met de foto van Yvonne wier lachende gezicht hij in de kliniek had geprobeerd te tekenen.

Hij drukte op de lichtschakelaar, zijn ogen deden pijn alsof hij wakker werd in fel zonlicht. Zijn handen reikten naar een cahier, hij las zijn naam erop, David Beekwilder. De recente aantekeningen erin leken beschrijvingen in een reisgids. Hij bladerde naar de eerste pagina en glimlachte. ‘Ik zal hier mijn tijd verspillen, mij niet aan bezinning overgeven, Bolsflessen tekenen en weigeren te spreken.’ Even voelde hij de vernedering die tijdens de eerste dagen in de kliniek hem gekweld had, nadat hij de groepsleden in kennis had gesteld van zijn levensloop. Liebergen verplichtte hem iedereen in de kring aan te zien.

‘Je bent een leugenaar,’ zei Liebergen, ‘hier worden geen mooie praatjes verkocht.’ David tastte met zijn vingers over zijn slapen.

‘Wat lees je af in die ogen?’ vroeg Liebergen. Hij durfde niet te antwoorden, hij kon onmogelijk zeggen dat men hem een gore zuiplap vond. Een cotherapeut die bij de voornaam werd genoemd, boog zich voorover en begon demonstratief met de hand op het voorhoofd te slaan. Men lachte. Van het ‘in de groep komen’ had David in het dagboek geschreven dat hij nooit zou kunnen wennen aan de tegenstelling tussen het omgaan met de medebewoners in de therapiekamer en dat daarbuiten. De eerste bladzijden bevatten onsamenhangende passages waarvan hij wist dat de gebeurtenissen erin niet werkelijk plaatsgevonden hadden. ‘Yvonne verheft zich in een duinpan. Ze bedekt haar borsten die licht gebruind zijn. Terwijl ik luister naar mijn bonzende hart volg ik de wolken. “Zullen we morgen naar de Slufter gaan?” Ze schudt haar hoofd. Minutenlang lig ik naast haar in de vreemde stilte temidden van het bewegende helmgras. Ik raak haar haren aan, zij wendt zich af. De tijd tussen nu en de nacht lijkt een eeuwigheid.’ Hij wist zich te herinneren dat hij deze woorden geschreven had na de avondmaaltijd op een donderdag, hij werd opgeschrikt door een oorverdovend lawaai beneden, gevolgd door snerpende, maar niet onsamenhangende tonen die uit een dwarsfluit leken te komen. Onderaan de trap had zich een groep bewoners gevormd. Op enige afstand van hen ontdekte David de musicus die hij avond aan avond triest en met ingehouden emoties aan de bar zag. Erwaren omgeschopte vuilnisemmers en een vernielde stofzuiger in de gang. Plotseling verschenen twee politiemannen, ze grepen de fluit en voerden hem weg.

‘Hij is stoned,’ merkte iemand op. De drugsverslaafden in het gebouw werden door Liebergen ondervraagd. Harrie viel door de mand want zijn vriendin had in het bezoekuur dope binnengebracht die hij aan de musicus had verhandeld.

‘Vandaag is Harrie weggegaan,’ las David, ‘onmiddellijke verwijdering uit de kliniek is de straf voor wie alcohol of drugs binnenbrengt of binnen laat brengen. Ik zal Harrie missen, al heb ik nooit iets met hem kunnen delen, metjunks heb ik nooit echt contact kunnen krijgen. Hij moet terug naar de gevangenis. Waarom heeft hij in godsnaam niet de therapie afgemaakt, dan had hij kunnen gaan en staan waar hij wilde.’ Weer stootte David op de beschrijving van een gebeurtenis op Texel waarvan hij zich eveneens niet herinneren kon haar ooit te hebben meegemaakt. ‘In een strandcafé, halverwege de westelijke kust van het eiland, zit ik aan tafel en ik kijk naar de zee. Er is een jonge vrouw bij de jukebox. Ik sta op en haal sigaretten uit de automaat, scheur het pakje open en bied haar er één aan. Zij glimlacht, maar weigert. “Hou je van dansen?” vraag ik. Ze knikt, aandachtig wrijft ze over haar kin. “Ik hield het niet uit in het hotel,” hoor ik haar zeggen, hier bij de zee voel ik me niet meer opgesloten. Ik nader haar dichter, ik neem haar geur waar, haar dijen zijn smal, ze is rank als een hinde. Als ik haar omklem op de dansvloer is er de warmte van haar lichaam. “Ik heb je bij de Slufter gezien,” zegt zij. “De zee was woelig vandaag, op de eilanden waait het harder dan op het vasteland.” De muziek stopt, de stem van Nancy Sinatra. We wandelen naar de vuurtoren, er is geen afkeer van de uren die volgen. De wind is kouder dan deze middag, maar onder haar kleren is de warmte van de zomer.’

David bladerde verder. Hij constateerde dat de aantekeningen steeds soberder werden, hij las geen passages meer die deel zouden kunnen uitmaken van een roman. Eén bevatte een soortgelijke inhoud als één van de brieven aan Koerheuvel: ‘Ik denk dat het met Yvonne niet meer goed zal komen. Als ik weer thuis ben zal ik voorlopig alleen blijven, me bezighouden met het lesgeven. Ik zal vergeten dat Yvonne plotseling naar haar ouders is gereden, dat ik van haar heb gehouden en dat ze mij jarenlang gevangen hield.’

Hij sloot het schrift na deze laatste woorden gelezen te hebben. Hij wist dat zich nog steeds buiten het huis een open lucht zou manifesteren, dat hij ondanks de koude en de uitgestrektheid er omsloten zou zijn. Deze zondag die nog luttele minuten zou duren, was de laatste dag geweest waarin hij aan een beproeving onderworpen was. Hij liep het licht hellende pad tussen ‘Zeewinde’ en de asfaltweg af en begaf zich in de richting van de zee. Er brandden lichten in huizen waarvan hij tot voor kort aangenomen had dat ze onbewoond waren, ook kerstbomen en de warme gloed erin nam hij waar. Onder zijn jas voerde hij het dagboek mee en tastte ernaar op het moment dat zijn voeten het rulle zand aanraakten. Een nacht aan zee, een nacht op Terschelling, dacht hij, terwijl hij de vloedlijn naderde. Hij wierp het cahier in de golven, bij het ochtendgloren zou de inkt weggespoeld zijn. Even meende hij de zon achter de zee te zien opkomen, maar hij was nog uren verwijderd van het licht dat zich traag, maar werkelijk zou vestigen.