Bzzlletin. Jaargang 10

[p. 15]

Kawabata Yasunari
De danseres van Izoe

Op het weggetje, dat omhoog in de richting van de pas kronkelde, sloeg een regenbui me tegemoet. Hij kwam van de voet van de berg en legde een witte waas over de cederbossen. Ik was 19 jaar en reisde alleen over het Izoe schiereiland. Ik had het soort kleren aan, dat studenten gewoonlijk dragen: een zwarte kimono, hoge houten sandalen, een schoolpet en een boekentas over . mijn schouders. Ik had drie dagen doorgebracht bij warme bronnen, ergens in het centrum van het schiereiland. Nu, op de vierde dag sinds mijn vertrek uit Tokio, klom ik omhoog naar de Amagi pas, in zuidelijke richting van Izoe. Op zich was het herfstlandschap heel aangenaam - bergen, die achter elkaar oprezen, uitgestrekte wouden, diepe dalen -, maar ik was minder door dit tafereel opgewonden dan door onbestemde gevoelens van hoop. Er begonnen dikke regendruppels te vallen. Ik holde omhoog, over het weggetje dat nu steil en kronkelig werd. Waar de pas begon kwam ik bij een theehuis. Ik bleef staan in de deurpost. Het was bijna te mooi om waar te zijn: de dansers waren binnen.

Het danseresje draaide het kussen, waar ze op gezeten had, om en schoof het beleefd in mijn richting. ‘Ja,’ mompelde ik stompzinnig en ging zitten. Ik was verbaasd, buiten adem en kon op dat moment geen woorden bedenken, die op hun plaats waren. Ze zat vlak bij me. We keken elkaar aan. Wat onhandig zocht ik naar tabak. Voor een van de vrouwen langs overhandigde ze me de asbak. Nog steeds zei ik niets.

Ze was misschien 16 jaar. Haar haar was volgens een oude mode, waarvoor ik nauwelijks een benaming weet, in wrongen opgestoken. Haar plechtige en ovale gezicht leek daaronder heel klein. Maar toch pasten haar en gezicht heel goed bij elkaar, zo'n beetje als in de afbeeldingen van schoonheden van vroeger met hun overdreven krullende lokken. Bij haar waren twee andere jonge vrouwen en een man van vier- of vijfentwintig jaar. Een streng-kijkende vrouw van een jaar of veertig had de leiding in de groep.

Tevoren had ik het danseresje twee keer gezien. De eerste keer kwam ik haar met de twee vrouwen op een lange brug tegen, halverwege het eiland, in zuidelijke richting. Ze droeg een grote trommel. Ik keek om, keek nog een keertje om en feliciteerde mezelf ermee, dat ik eindelijk de smaak van het reizen te pakken had. Toen, in de derde nacht dat ik in de herberg verbleef, zag ik haar dansen. Ze danste bij de toegangsdeur, nog net in de herberg. Als betoverd zat ik op de trap. En vanavond, hier op de brug, had ik tegen mezelf gezegd, dat ik morgen de Yugano pas over zou trekken en dat ik ze dan zeker ergens op dat traject van 25 kilometer zou ontmoeten. Die hoop dreef me haastig de bergweg op. Ik was behoorlijk van mijn stuk.

Een paar minuten later bracht de oude vrouw, die het theehuis beheerde, me naar een andere kamer. Blijkbaar werd deze niet veel gebruikt. Hij gaf uitzicht op een vallei, die zó diep was dat je het diepste punt ervan niet kon zien. Mijn tanden klapperden en overal op mijn armen had ik kippevel. Toen de oude vrouw met thee terugkwam, zei ik haar, dat ik het een beetje koud had. ‘Maar u bent dan ook doorweekt. Kom hier binnen en droog u.’ Ze bracht me naar de zitkamer.

De hitte van de open haard sloeg me tegemoet, toen ze de deur opendeed. Ik ging naar binnen en nam plaats bij het vuur. Stoom sloeg uit mijn kimono; het vuur was zo heet, dat mijn hoofd er pijn van begon te doen.

De oude vrouw ging de kamer uit om met de dansers te praten. ‘Zo, zo, dat is dus het meisje waar u zoëven bijzat. Zo groot al. Waarom zeg ik dat eigenlijk, ze is al bijna een volwassen vrouw. Leuk is dat. En ze ziet er heel aardig uit, dat ook nog. Meisjes worden snel volwassen, hè?’

Het was misschien een uur later, toen ik hoorde dat zij zich klaarmaakten om weg te gaan. Mijn hart bonsde - een beklemd gevoel - en toch kon ik de moed niet opbrengen om op te staan en met hen mee te gaan. Piekerend bleef ik bij het vuur. Uiteindelijk waren het vrouwen, zelfs al waren ze eraan gewend om te lopen, dan kon het me nog geen moeite kosten om hen in te halen. Al had ik één of twee kilometer achterstand. Mijn gedachten dansten weg, achter hen aan; het leek alsof hun vertrek daar toestemming voor gegeven had.

‘Waar zullen zij vannacht blijven?’ vroeg ik de vrouw bij haar terugkeer.

‘Dat soort mensen... Hoe kun je dat nou zeggen, waar die zullen blijven? Als ze iemand vinden, die hen betaalt, dan zal dat daar zijn. Denkt u nou echt dat ze dat van tevoren weten?’

Haar onomwonden minachting prikkelde me. Als ze gelijk heeft - zo zei ik bij mezelf - dan zal het danseresje vannacht in mijn kamer blijven.

De regen bedaarde en ging over in zachte drupjes; de lucht aan de andere kant van de pas klaarde op. Ik voelde dat ik niet langer kon wachten, ook al verzekerde de vrouw me, dat de zon over tien minuten tevoorschijn zou komen.

‘Tjonge, tjonge.’ De vrouw rende de weg op, achter me aan. ‘Dit gaat te ver, dit kan ik niet nemen.’ Ze greep zich vast aan mijn boekentas, hield me tegen en probeerde me het geld terug te geven, dat ik haar betaald had. Omdat ik weigerde strompelde ze achter me aan. Ze drong erop aan, dat ze me op zijn minst tot aan de weg uitgeleide deed. ‘Het gaat ècht te ver. Ik heb niets voor u gedaan, maar ik zal het onthouden. Als u weer eens deze richting opkomt heb ik iets voor u. U komt toch nog eens hier? Ik zal het niet vergeten.’

Zoveel dankbaarheid voor een muntje van 50 yen was vrij ontroerend. Maar ik was erop gebrand om het danseresje in te halen en haar gehink achter me hield alleen maar op. Bij de tunnel gekomen wist ik haar uiteindelijk kwijt te raken.

II

Vanaf de ingang van de tunnel kronkelde de weg naar beneden. Omdat hij aan een kant met een witte schutting was afgezet, leek het net een lichtstreepje. Aan het uiteinde van dat puntige beeld bevonden zich de danseres en haar metgezellen. Nog een kilometer en ik zou ze ingehaald hebben.

Omdat het me nauwelijks gepast leek me plotseling aan hun tempo aan te passen, liep ik de vrouw zogenaamd onverschillig voorbij. De man, die een meter of tien voor hen uit liep, draai-

[p. 16]

de zich om, toen hij me hoorde aankomen. ‘Jij kan ook lopen, zeg ... Fijn, hè, dat de regen opgehouden is.’

Hiermee stak hij me een hart onder de riem en aan zijn zijde liep ik door. Hij begon me vragen te stellen. De vrouwen zagen, dat we een gesprek begonnen waren en kwamen achter ons aan lopen. De man droeg een grote gevlochten koffer, die op zijn rug bevestigd was. De oudere vrouw had een jong hondje in haar armen, de twee jongere vrouwen droegen pakjes en het meisje haar trommel met standaard. De oudere vrouw mengde zich nu in het gesprek.

‘Hij is een schooljongen,’ fluisterde één van de jonge vrouwen tot het danseresje. Ik keek om en zag haar giechelen.

‘Ja, dat weet ik ook wel,’ antwoordde het meisje. ‘Er komen vaak studenten naar dit eiland.’

De man vertelde me, dat ze uit Oshima kwamen, van de Ieu eilanden. In de lente waren ze vertrokken om over het schiereiland te zwerven, maar nu werd het kouder en ze hadden geen winterkleren bij zich. Na een dag of tien in Shimoda in het zuiden zouden ze naar hun eilanden terugzeilen. Ik keek nog eens naar die weelderige haarwrongen, naar het kleine persoontje, dat alleen maar romantischer werd, omdat ze van Oshima kwam. Ik stelde hen vragen over de eilanden.

‘Weet je dat er studenten naar Oshima komen om te zwemmen,’ vertelde het meisje aan de jonge vrouw naast haar.

‘Dat zal dan wel 's zomers zijn.’ Ik keek achterom.

Dat bracht haar in verwarring. ‘Ook in de winter,’ antwoordde ze met een bijna onhoorbaar stemmetje.

‘Ook 's winters?’

Ze keek naar de andere vrouw en lachte een beetje onzeker. ‘Zwemmen ze daar zelfs in de winter?’ vroeg ik opnieuw.

Ze bloosde en knikte onopvallend met een serieuze uitdrukking op haar gezicht.

‘Het kind is gek,’ lachte de oudere vrouw.

Vanaf een kilometer of tien boven Yugano volgde de weg een rivier. Zodra we ná de pas gingen afdalen, begonnen de bergen er zuidelijk uit te zien. De man en ik werden dikke vrienden. Toen de rieten daken van Yugano, daar in de diepte, in zicht kwamen, kondigde ik de man aan, dat ik graag met hen naar Shimoda zou gaan. Hij leek dat leuk te vinden.

Voor een vervallen oude herberg keek de oudere vrouw me aarzelend aan. Ze vroeg zich blijkbaar af of ik haar daar zou verlaten.

‘Maar deze mijnheer zou graag met ons meegaan,’ zei de man. ‘Oh, nou ja...,’ antwoordde ze eenvoudig en warm. ‘Een gezel langs de straat, in het leven een kameraad, zegt men. Ik neem aan, dat zelfs arme figuren als wij een tocht kunnen verlevendigen. Kom maar binnen... We gaan een kop thee drinken en een beetje uitrusten.’

We gingen naar de tweede verdieping en legden onze bagage neer. De strooien mat en de deuren waren versleten en vies. Het danseresje bracht thee, die ze beneden gehaald had. Toen ze bij mij kwam, rinkelde het kopje in het schoteltje. Met een ruk zette ze het neer en poogde zó haar gezicht te redden. Het enige effect was, dat ze de thee vermorste. Op zo'n grote verwarring was ik nauwelijks voorbereid.

‘Och, och. Het kind is op een gevaarlijke leeftijd gekomen,’ zei de oudere vrouw, terwijl ze haar wenkbrauwen optrok en een lap over de thee gooide. Ingespannen veegde het kind het spul op. Op een of andere manier voelde ik me onaangenaam geprikkeld door die opmerking. Ik bespeurde, dat de opwinding, die de oude vrouw in het theehuis had opgewekt, sterkere vormen begon aan te nemen.

Ongeveer een uur later nam de man me naar een andere herberg mee. Tot dat moment had ik gedacht, dat ik bij hen zou blijven. Over rotsen en stenen trappen klommen we zo'n honderd meter naar beneden, van de weg af. Er was daar een openbare warme bron in de rivierbedding en vlak daarachter begon een brug, die naar de trein van de herberg leidde.

Samen namen we een bad. Hj vertelde me dat hij 23 jaar was en dat zijn vrouw twee miskramen gehad had. Hij maakte niet de indruk dom te zijn. Ik nam aan, dat hij zomaar meegewandeld was, misschien wel om net als ik in de buurt van de danseres te zijn.

Scène uit een Noh-spel

Bij zonsondergang kwam een zware regenbui opzetten. Het berglandschap verloor zijn diepte en werd twee-dimensionaal; de rivier werd geler en met de minuut modderiger. Ik was ervan overtuigd, dat de dansers er in een nacht als deze niet op uit zouden trekken; toch kon ik niet rustig blijven zitten. Twee, drie keer ging ik naar het bad en keerde rusteloos terug naar mijn kamer.

Toen hoorde ik, ver daar in de regen, het langzame slaan van een trommel. Ik rukte de luiken met zo'n geweld open, dat ik ze uit hun sponningen leek te trekken en leunde uit het raam. De trommelslagen leken dichterbij te komen. De regen, voortgedreven door een krachtige wind, zweepte me in het gezicht. Ik sloot mijn ogen en probeerde me te concentreren op het getrommel; waar zou het vandaan komen, zou het deze richting opkomen? Meteen daarop hoorde ik een samisen en af en toe een vrouwenstem, die iemand riep; een luide lachuitbarsting. De dansers waren op een feestje uitgenodigd in het restaurant, dat tegenover hun herberg stond. Tenminste, zo leek het. Ik kon twee of drie vrouwen- en drie of vier mannenstemmen onderscheiden. Ze zullen daar wel snel klaar zijn, zo zei ik bij mezelf en dan zullen ze hierheen komen. Het leek alsof het feestje de grens van onschuld en vrolijkheid overschreed en baldadig werd. Als een zweepslag sneed een schrille vrouwenstem door de duisternis. Stokstijf stond ik daar, staarde door de open luiken en werd alsmaar ongeduriger. Bij iedere trommelslag slaakte ik een zucht van verlichting. ‘Hèè, ze is er nog ... nog steeds en slaat nog altijd de trommel.’ De stilte leek ondragelijk, iedere keer dat de trom verstomde. Alsof ik onderging in de voortzwiepende regen.

Een tijdje was er het verward geluid van voeten, die stampten. Speelden ze krijgertje, dansten ze? Daarna doodse stilte. Ik

[p. 17]

tuurde in de duisternis. Wat zou ze doen, wie zou er het resterend deel van de nacht bij haar zijn?

Ik sloot de luiken en ging met een pijnlijk en beklemd gevoel naar bed. Opnieuw ging ik naar het bad en spetterde heftig in het rond. De regen hield op, de maan kwam tevoorschijn; de herfstlucht was door de regen schoongeveegd en schitterde als een kristal in de verte. Even dacht ik eraan om op mijn blote voeten weg te rennen om naar haar te kijken. Het was na tweeën.

III

De volgende dag om 9 uur kwam de man naar mijn herberg. Ik was net opgestaan en nodigde hem uit om een bad met me te nemen. Onder het badhuis stroomde de rivier in de herfstzon van Zuid Izoe. Hij stond hoog door de regen. De pijnlijke angst van afgelopen nacht leek niet langer echt. Ik wilde zelfs precies weten wat er gebeurd was.

‘Dat was ook een levendig feestje dat jullie afgelopen nacht hadden.’

‘Kon je ons horen?’

‘Nou, en of.’

‘Mensen van hier. Ze maken een boel herrie, maar daar is dan ook zo'n beetje alles mee gezegd.’

Hij beschouwde de gebeurtenis blijkbaar als een routinekwestie en ik zei er maar niets meer over.

‘Kijk, daar aan de andere kant van de rivier. Ze zijn gekomen om een bad te nemen. Ik zweer je dat ze ons gezien hebben. Zie ze eens lachen.’ Hij wees naar het openbare bad, waar zich zes of zeven personen in het stoom aftekenden.

Een klein figuurtje maakte zich daaruit los en rende het zonlicht in. Een tijdje stond ze op de rand van de verhoging en riep ons iets toe, de armen omhoog alsof ze een duik in de rivier zou nemen. Het was het danseresje. Ik keek naar haar, de jonge benen, het gebeeldhouwde witte lichaam. Plots leek het alsof een plens koud water over mijn hart stroomde. Ik lachte, gelukkig. Ze was een kind, niets anders dan een kind; een kind, dat naakt in de zon kon rennen en dat daar uitzinnig van vreugde kon staan, omdat ze een vriend gezien had. Ik bleef lachen, een zachte vrolijke lach. Alsof mijn hoofd gereinigd was van een stofnest. Ik lachte en lachte. Het kwam door het overdadige haar, dat ze er ouder uitgezien had en ook wel, omdat ze als een meisje van 15 of 16 gekleed ging. Ik had wel een uitzonderlijke fout gemaakt.

We waren al terug in mijn kamer, toen de oudste van de twee jonge vrouwen de tuin inkwam om de bloemen te bekijken. Het danseresje volgde haar tot halverwege de brug. De oude vrouw kwam nors uit het bad. De danseres haalde haar schouders op en rende terug. Ze lachte alsof ze wilde beduiden, dat ze op haar donder kreeg als ze verder ging. De oudere vrouw liep tot de brug.

‘Kom hierheen,’ riep ze me toe.

‘Kom hierheen,’ echode de jongere vrouw. Beiden keerden naar hun herberg terug.

De man bleef tot 's avonds in mijn kamer.

Ik was die avond aan het schaken met een rondreizende vertegenwoordiger, toen ik de trommel in de tuin hoorde. Ik stond op om naar de veranda te lopen.

‘Wat dacht je van nog een spelletje,’ vroeg de vertegenwoordiger. ‘Laten we er nog een spelen.’ Ik lachte ontwijkend; na een tijdje gaf hij het op en ging de kamer uit.

Vlak daarna kwamen de jonge vrouw en de man binnen.

‘Moeten jullie vannacht nergens anders heen?’ vroeg ik.

‘We zouden geen klanten kunnen vinden, ook al zouden we het proberen.’

Ze bleven tot na twaalven; we damden wat.

Toen ze weggegaan waren voelde ik me helder en vief. Ik wist dat ik niet in slaap zou kunnen komen en riep de vertegenwoordiger vanuit de hal naar binnen.

‘Prima, prima.’ Hij haastte zich, klaar voor de strijd.

‘Vannacht zullen we eens een potje spelen, dat heel de nacht duurt. We spelen de hele nacht.’ Ik voelde me onoverwinnelijk. De volgende dag om acht uur zouden we Yugano verlaten. Ik stouwde mijn schoolmuts in mijn boekentas, zette een jachtpet op, die ik in een winkeltje vlakbij het openbare bad gekocht had, en liep in de richting van de herberg aan de hoofdweg. Vol goede moed liep ik de trap op; de luiken op de tweede verdieping waren geopend... In de gang bleef ik stokstijf staan. Ze lagen nog in bed.

Het dansmeisje lag bijna tegen mijn voeten aan, naast de jongste van de twee vrouwen. Ze bloosde diep, trilde heel even en drukte haar handen tegen haar gezicht. Er waren nog sporen te zien van de make-up van de vorige avond, van lippenstift en dotten rouge aan de uiteindes van haar ogen. Een door en door aanlokkelijk persoontje. Ik voelde iets heerlijks en gelukkigs opborrelen, terwijl ik zo naar haar keek. Opeens - ze verborg nog altijd haar gezicht - woelde ze zich op haar andere zij, schoot het bed uit en maakte een diepe buiging voor me in de gang. Verloren stond ik er bij en vroeg me af wat te doen.

De man en de oudste van de twee jonge vrouwen sliepen bij elkaar. Ze zouden wel getrouwd zijn ... daar had ik nog niet aan gedacht.

‘U zult ons moeten vergeven,’ zei de oudere vrouw rechtop in bed. ‘We waren van plan om vandaag weg te trekken, maar blijkbaar is er vanavond een feestje en we dachten, dat we maar eens moesten kijken wat daar gedaan kon worden. Als u echt moet vertrekken, dan kunt u ons misschien in Shimoda ontmoeten. We verblijven altijd in de Koshuya herberg ... zonder moeite zult u die kunnen vinden.’

Ik voelde me verlaten.

‘Misschien kan je wel tot morgen wachten,’ opperde de man.

‘Zij zegt, dat we vandaag nog moeten blijven ... maar het is fijn als er iemand bij is om onderweg mee te praten. Laten we morgen gezamenlijk gaan.’

‘Uitstekend idee,’ stemde de vrouw in. Het doet schandalig aan ... nu we u hebben leren kennen ... en morgen vertrekken we, wat er ook gebeurt. Overmorgen zal het 49 dagen geleden zijn, dat de baby stierf. We zijn alsmaar van plan geweest om in Shimoda een dienst op te dragen om te tonen, dat we het ons in ieder geval herinneren. We hebben ons gehaast om daar op tijd te zijn. Het zou echt erg vriendelijk van u zijn ... ik kan niet anders dan denken, dat er voor dit alles een reden is, ik bedoel, dat we op deze manier vrienden zijn geworden.’

Ik stemde ermee in om nog een dag te wachten en liep naar mijn herberg terug. Terwijl ik erop wachtte, dat zij zich aankleedden, zat ik in het vieze kantoortje en sprak met de manager van de herberg. Al spoedig kwam de man aanzetten en we wandelden naar een leuke brug, niet ver van het stadje. Hij leunde tegen de reling en vertelde over zichzelf. Hij had lange tijd behoord tot een theatergezelschap in Tokio. Ook nu acteerde hij soms nog in stukken op Oshima. Bij feestjes langs de weg kon hij desgewenst acteurs nadoen. Het vreemde uitsteeksel met de vorm van een been in een van de bundels was een toneelzwaard, legde hij me uit, en de rieten koffer bevatte zowel spullen van huishoudelijke aard als kostuums. ‘Ik heb een fout gemaakt en mezelf in de ondergang gestort. Mijn broer heeft de zorg voor de familie in Kofu op zich genomen en ik ben daar echt niet van veel nut.’

‘Ik dacht dat je van de herberg in Nagaoka kwam.’

‘Jammer genoeg niet. Mijn vrouw wel, de oudste van de twee vrouwen. Ze is een jaar jonger dan jij. Deze zomer heeft ze haar tweede kind onderweg verloren. Het leefde maar een week en zij is nog niet helemaal hersteld. De oude vrouw is haar moeder en het meisje is mijn zuster.’

‘Je zei dat je een zusje van 13 had.’

‘Dat is die. Ik heb op mogelijkheden gezonnen om haar uit deze business te houden, maar om allerlei redenen was dat niet te voorkomen.’

Hij zei, dat zijn naam Eikichi was, die van zijn vrouw Chiyoko

[p. 18]

en dat de danseres, zijn zusje, Kaoru heette. Het andere meisje, Yuriko, was een soort hulpje. Ze was 16 en de enige onder hen, die ook werkelijk uit Oshima kwam. Eikichi werd erg sentimenteel. Hij staarde naar beneden, de rivier in; een tijdje dacht ik dat hij op punt stond in tranen uit te barsten.

Shamisen speler

IV

Op de terugtocht zagen we het danseresje aan de kant van de weg een hondje knuffelen. Ze had haar make-up weggewassen. ‘Kom mee naar de herberg,’ riep ik toen we langskwamen.

‘Dat kan ik eigenlijk niet doen.’

‘Neem je broer dan mee.’

‘Goed idee, ik ben er zo.’

Eventjes daarna verscheen Eikichi.

‘Waar zijn de anderen?’

‘Ze konden niet bij moeder wegkomen.’

Stommelend kwamen ze alle drie over de brug, de trappen op. Wij zaten te dammen. Na uitvoerige buigingen wachtten ze aarzelend in de gang. Chiyoko kwam als eerste binnen. Vrolijk riep ze de anderen toe: ‘Kom nou alsjeblieft. In mijn kamer moet je niet op ceremonieel aandringen.’

Een uur of zo later gingen ze allen naar beneden om een bad te nemen. Ze drongen erop aan, dat ik meekwam. Maar de gedachte aan een bad met drie jonge vrouwen vond ik enigszins overdonderend en ik zei, dat ik er later wel in zou gaan. Vlak daarna kwam het danseresje opnieuw de trap op.

‘Chiyoko zegt, dat ze je rug zal wassen als je nu naar beneden komt.’

In plaats daarvan bleef ze bij me en samen damden we. Ze was er verbazingwekkend goed in. Ik kan het beter dan de meesten en had nauwelijks moeite met Eikichi en de anderen, maar zij versloeg me bijna. Het was een opluchting, dat ik niet opzettelijk slecht hoefde te spelen. In het begin was ze een toonbeeld van fatsoen, zat kaarsrecht en strekte alleen haar hand om een zet te doen; spoedig vergat ze zichzelf en leunde gespannen over het bord. Haar haar, zo weelderig dat het onecht leek, beroerde bijna mijn borst. Opeens werd ze vuurrood.

‘Vergeef me, ik zal hiervoor op mijn kop krijgen.’ Ze schreeuwde het uit, rende naar buiten en liet het spelletje onafgemaakt staan. De oudere vrouw stond aan de overkant van de rivier aan de rand van het bad. Chiyoko en Yuriko krabbelden er tegelijkertijd uit, gingen de trappen af en verdwenen over de brug zonder er aan te denken om afscheid te nemen.

Opnieuw bracht Eikichi de dag in mijn herberg door, hoewel de vrouw van de manager - zo'n zorgzaam vrouwspersoon - me duidelijk had gemaakt, dat het zonde van het goede voedsel was om dergelijke mensen voor het eten uit te nodigen.

Toen ik 's avonds naar de herberg bij de hoofdweg liep, oefende het danseresje op de samisen. Ze zag me en legde hem neer. Maar op bevel van de oudere vrouw pakte ze hem weer op.

Eikichi droeg blijkbaar wat voor op de tweede verdieping van het restaurant aan de andere kant van de straat. We konden zien dat daar een feestje aan de gang was.

‘Wat is dat in vredesnaam?’

‘Dat? Hij leest een noh-spel.’

‘Vreemd om zoiets te doen.’

‘Hij heeft net zoveel spullen als in een snuisterijenwinkeltje. Je weet nooit wat het volgende is, dat hij zal doen.’

Het meisje vroeg me verlegen of ik haar een stuk uit een verhalenbundel wilde voorlezen. Blij en met een bepaalde verwachting in mijn achterhoofd pakte ik het boek op. Toen ik begon te lezen, raakte haar hoofd bijna mijn schouder. Ze keek me met een serieuze en opmerkzame blik aan, haar ogen helder en dof tegelijk. Haar grote, bijna zwarte ogen waren verreweg het mooiste aan haar. De lijn van haar zware oogleden was onbeschrijflijk gracieus. En haar lach ... als de lach van een bloem. Een bloemenlach, die uitdrukking lijkt niet gezocht nu ik aan haar denk.

Ik was nog maar een paar minuten aan het lezen, toen het hulpje van het restaurant aan de overkant haar kwam halen. ‘Ik ben zo terug,’ zei ze en streek haar kleren in de plooi. ‘Niet weggaan, ik wil de rest nog horen.’

Ze knielde in de gang om formeel afscheid te nemen.

We konden het meisje zo goed zien, dat het leek alsof ze in de kamer naast ons was. Ze knielde naast de trommel, haar rug naar ons toe. Het langzame ritme vervulde me van een zuiver soort opwinding.

‘Een feestje krijgt altijd vaart als de trommel begint,’ zei de vrouw.

Even daarna staken Chiyoko en Yuriko naar het restaurant over; ongeveer een uur daarna kwamen ze alle vier terug.

‘Dat is alles wat ze ons gegeven hebben.’ Het danseresje liet nonchalant vijftig sen uit haar gebalde vuist in de hand van de oudere vrouw vallen. Ik las verder in het verhaal; zij spraken over de baby, die gestorven was.

Ik voelde me niet door nieuwsgierigheid tot hen aangetrokken; evenmin had ik minzame gevoelens. Ik was me er echt niet langer van bewust, dat ze tot een lagere klasse behoorden, tot die van de reizende artiesten. Het leek alsof ze dat gemerkt hadden en er ontroerd door waren. Weldra beslisten ze, dat ik hen in Oshima op moest zoeken.

‘We kunnen hem in het huis van de oude man onderbrengen.’ Ze bereidden alles voor. ‘Dat moet groot genoeg zijn en als we de oude man weghalen, dan zal het zolang hij blijft rustig genoeg zijn om te studeren.’

‘We hebben twee huisjes en dat op de berg kunnen we aan jou geven.’

Ook werd beslist, dat ik met een toneelstuk moest helpen, dat ze met Nieuwjaar in Oshima zouden vertonen.

Ik begon te merken, dat het leven van rondreizende artiesten niet zo afstotend was, als ik me had voorgesteld. Integendeel, het was gemakkelijk, ontspannen en had een aura van weiden

[p. 19]

en bergen. Dat ook al omdat deze groep door nauwe familiebanden bijeen werd gehouden. Alleen Yuriko, het dienstmeisje, leek zich niet op haar gemak te voelen. Maar misschien was ze ook wel op een verlegen leeftijd.

Het was na middernacht, toen ik de herberg verliet. De meisjes deden me uitgeleide tot de deur en het danseresje hield mijn sandalen zó vast, dat ik er zonder wringen in kon stappen. Ze boog zich naar buiten en staarde naar de heldere lucht omhoog. ‘Ah, de maan schijnt. Morgen zullen we in Shimoda zijn. Ik ben gek op Shimoda. We zullen gebeden voor de baby zeggen en moeder zal de kam kopen, die ze me beloofd heeft. Daarna kunnen we van alles en nog wat doen. Zal je me mee naar de film nemen?’

Blijkbaar was er iets, dat van Shimoda een thuis onderweg had gemaakt voor artiesten, die door de streken van Izoe en de warme bronnen van Sagami zwierven.

V

De bagage was net zo verdeeld als op de dag, dat we over de Amagi pas kwamen. Het jonge hondje rustte met zijn voorpoten op de armen van de vrouw, onverschillig als een ervaren reiziger. Na Yagano gingen we opnieuw de bergen in. Over de zee keken we naar de ochtendzon, die onze vallei verwarmde. Aan de monding van de rivier tekende zich een strand af, wijds en wit.

‘Dat is Oshima.’

‘Zo groot! Je komt echt mee, hè,’ zei het danseresje.

Om de een of andere reden was de zee, waar de zon overheen gloorde, versluierd in een lente-achtige mist. Maar misschien leek dat ook alleen maar zo door de helderheid van de herfstlucht. Het was nog zo'n 15 kilometer naar Shimoda. Een tijdlang werd de zee door de bergen afgeschermd. Chiyoko humde een lied, langzaam, slepend. De weg splitste zich. De ene ging over een korte, maar steile helling en was zo'n twee kilometer korter dan de andere. Of ik de korte, steile of de lange, gemakkelijke weg wilde? Ik koos voor de kortste weg.

De weg slingerde door een bos en werd zo steil dat het bestijgen ervan als klimmen tegen een muur was, handje voor handje. Er lagen dode bladeren over, die de weg met een glad laagje bedekten. Mijn ademhaling werd pijnlijker en ik onderging een soort perverse roekeloosheid; sneller en sneller zette ik door, met mijn vuist drukte ik bij iedere stap mijn knie naar beneden. De anderen raakten achterop en weldra kon ik door de bomen alleen nog hun stemmen horen; maar het danseresje kwam achter me aan, haar rok opgeschort en met kleine stapjes. Ze bleef voortdurend een paar meter achter me en zorgde ervoor dat die afstand groter noch kleiner werd. Af en toe zei ik wat tegen haar; dan bleef ze staan en gaf me antwoord met een kort glimlachje, waaruit schrik bleek. Wanneer zij sprak ging ik stil staan in de hoop, dat ze naast me zou komen. Maar iedere keer wachtte ze tot ik verder ging en volgde op dezelfde afstand van twee passen. De weg werd alsmaar steiler en bochtiger. Sneller zette ik door en ernstig en gespannen klom zij twee passen verder achter me aan. De bergen waren stil. Het praten van de anderen kon ik niet langer horen.

‘Waar leef je in Tokio?’

‘In een kosthuis. Ik leef niet echt in Tokio.’

‘Ik ben ook eens in Tokio geweest. Een keer, om te dansen, toen de kersebomen bloeiden. Maar ik was heel klein, hoor, en herinner me er niets van.’

‘Leven je ouders nog?’ vroeg ze dan weer, of: ‘Ben je al eens in Kofu geweest?’ Ze sprak van de films in Shimoda en van de dode baby.

We kwamen op het hoogste puntje. Ze legde haar trommel op een bank tussen het dode herfstafval en wiste haar gezicht met een zakdoek. Daarna besteedde ze aandacht aan haar voeten, maar veranderde van gedachten en boog zich om het stof van de zoom van mijn kimono te slaan. Ik stapte verbaasd achteruit en zij viel op één knie. Ze stond pas op, toen ze me diepgebogen voor en achter had afgeschuierd en deed haar rok naar beneden, die nog steeds voor het wandelen opgeschort was. Ik ademde hevig. Ze vroeg me te gaan zitten. Naast de bank vlogen een paar vogeltjes op. Toen ze weer neerkwamen ritselden de bladeren, zo stil was de wind. Met mijn vinger maakte ik een paar keer trommelbewegingen; panisch vlogen de vogeltjes omhoog.

‘Ik heb dorst.’

‘Zal ik eens kijken of ik water voor je kan vinden?’ Enkele minuten later keerde ze met lege handen van tussen de gelige bomen terug.

‘Wat doe je zoal in Oshima?’

Ze noemde de namen van twee of drie meisjes - wat me niets zei - en riep keuvelend een stroom herinneringen op. Blijkbaar sprak ze niet over Oshima, maar over Kofu en het gymnasium, waar ze de eerste twee klassen doorlopen had. De herinneringen aan haar vrienden kwamen naar boven en ongedwongen sprak ze daarover. Ongeveer tien minuten later daagden de twee jonge vrouwen en Eikichi op; de oudere vrouw kwam nog eens tien minuten na hen. Bewust bleef ik achter op de weg naar beneden en sprak ik met Eikichi; maar na zo'n tweehonderd meter kwam het danseresje terug rennen, naar ons toe. ‘Er is een bron beneden. Ze wachten op jullie om te drinken.’

Ik rende met haar omlaag. Uit de rotsen in de schaduw borrelde schoon en helder water. De vrouwen stonden er omheen. ‘Drink wat, we hebben op jullie gewacht. We dachten, dat jullie niet zouden willen drinken als wij er in geroerd hadden.’ De vormde mijn handen tot een kommetje en dronk. Het duurde lang voor de vrouwen verder gingen. Ze maakten hun zakdoeken nat en wasten zich het zweet van het voorhoofd.

Aan de voet van de berg kwamen we op de hoofdweg naar Shimoda uit. Langs de weg brandden de vuren van houtskoolmakers; op sommige plaatsen stegen hieruit rookpluimen op. We hielden stil en rustten uit op een stapel hout. Meteen zachtrode kam begon het danseresje de warrige vacht van het hondje te borstelen.

‘Je breekt de tanden,’ waarschuwde de oudere vrouw.

‘Geeft niks. Ik krijg een nieuwe in Shimoda.’ Het was de kam, die ze in haar haar droeg. In Yugano had ik al besloten erom te vragen als we in Shimoda waren. Te zien dat zij de hond ermee kamde maakte me enigszins van streek.

‘Het enige dat hij zou moeten doen is zorgen voor een gouden tand. Dan zou het niet opvallen,’ hoorde ik opeens de stem van het danseresje zeggen. Ik keek om.

Het was duidelijk. Ze spraken over mijn afgebroken tand. Chiyoko moest dit naar voren hebben gebracht en het danseresje suggereerde een gouden tand voor me. Het gesprek bedaarde een poosje.

‘Hij is aardig, hè.’ Opnieuw de stem van het meisje.

‘Het lijkt er wel op.’

‘Hij is ècht aardig. Ik zou graag zo'n aardig persoon om me heen hebben.’ Ze sprak op een joviale manier. Een jeugdige en eerlijke wijze om precies te zeggen wat in haar opkwam. Daardoor ook kon ik dat rondborstige woord ‘aardig’ met mezelf in verband brengen. Ik keek nog eens op naar de bergen, die zo helder waren dat mijn ogen er een beetje pijn van gingen doen. Op mijn negentiende was ik over mezelf als over een mensenhater gaan denken, een eenzame mislukkeling. De depressie, die ik onder die gedachte had doorgemaakt, was de aanleiding geweest voor mijn tocht over Izoe. En nu kon ik mezelf zien als een ‘aardige persoon’ in alle betekenissen van het woord. Ik weet niet hoe ik zou moeten beschrijven wat dat voor me betekent. De bergen werden helderder; we naderden Shimoda en de zee.

Nu en dan konden we aan de rand van een dorp een plakkaat zien: ‘Zwervende artiesten niet gewenst.’

De Koshuya was een goedkope herberg in het noordelijkste puntje van Shimoda. Achter de anderen liep ik omhoog naar

[p. 20]

een kamertje, dat op een vliering leek en op de tweede verdieping lag. Er was geen plafond en het dak liep zo schuin, dat je bij het raam dat uitzicht op de straat gaf, niet comfortabel rechtop kon zitten.

‘Zijn je schouders niet stijf?’ De oudere vrouw maakte zich zorgen over het meisje. ‘Schrijnen je handen niet?’

Met bevallige bewegingen ging het meisje door met het slaan van de trom. ‘Ze doen geen pijn. Ik wil geen toestanden. Ze doen helemaal geen pijn.’

‘Goed dan, ik maakte me ongerust.’

Ik tilde de trom op. ‘Zwaar?’

‘Zwaarder dan je zou denken,’ lachte ze. ‘Zwaarder dan dat pak van jou.’

Ze wisselden begroetingen met andere gasten. Het hotel was vol marskramers en reizende artiesten. Shimoda leek een zwerversnest. Het danseresje deelde aan de kinderen in de herberg muntjes uit. Ze dartelden in en uit. Toen ik me klaar maakte om weg te gaan rende ze me achterna. In de deurpost hield ze mijn sandalen klaar.

‘Je neemt me mee naar de bioscoop, hè,’ fluisterde ze bijna binnensmonds.

Eikichi en ik werden een eindje begeleid door een louche uitziende man uit de Koshuya. We gingen naar een herberg, waarvan men zei dat de gewezen burgemeester er eigenaar van was. Samen namen we een bad en een lunch met verse zeevis. Bij zijn vertrek gaf ik hem wat geld. ‘Koop enkele bloemen voor de dienst van morgen.’ Ik had hem uitgelegd, dat ik met de ochtendboot naar Tokio terug moest gaan. Ik was - daar ging het eigenlijk om - platzak, maar had gezegd, dat ik weer naar school moest.

‘Nou ja, we zien je in ieder geval deze winter,’ had de oudere vrouw gezegd. ‘We zullen allemaal naar de boot komen om je te begroeten. Je moet ons dan wel laten weten wanneer je komt. Je blijft dan bij ons, we denken er niet over om je naar een hotel te laten gaan. Denk erom, we verwachten je en zullen allemaal bij de boot zijn.’

Toen de anderen de kamer uit waren vroeg ik Chiyoko en Yuriko om met me naar de film te gaan. Chiyoko lag bleek en moe en met haar handen tegen haar buik gedrukt. ‘Ik kan het niet opbrengen. Dank je. Ik ben eenvoudigweg niet tot zo'n wandeling in staat.’

Yuriko staarde naar de grond.

Het danseresje liep de trap af om met de kinderen van de herberg te spelen. Ze zag me nog niet naar beneden komen of rende weg om de oudere vrouw om toestemming te smeken om naar de film te mogen gaan. Met afwezige blik en gebogen hoofd kwam ze terug.

‘Ik zie er niets verkeerds in. Waarom kan ze niet alleen met hem meegaan,’ betoogde Eikichi. Ik begreep het ook niet goed, maar de vrouw was niet te vermurwen. Toen ik de herberg verliet, zat het danseresje buiten in de gang en streelde een hond. Ik kon het niet opbrengen om met haar te gaan praten. Zó ijzig en formeel was het gedrag weer. Ook zij had blijkbaar niet de kracht om op te kijken. Ik ging alleen naar de film. Onder een kleine spot las een vrouw de dialoog. Bijna direct ging ik weg, naar mijn herberg terug. Lange tijd zat ik daar en keek naar buiten, mijn ellebogen op de vensterbank. De stad was donker. In de verte meende ik een trommel te horen. Ik merkte dat ik zonder duidelijk aanwijsbare reden huilde.

IV

Terwijl ik de volgende ochtend om zeven uur aan mijn ontbijt zat, riep Eikichi vanaf de straat. Hij droeg, blijkbaar ter ere van mij, een plechtige kimono. De vrouwen waren niet bij hem. Opeens was ik eenzaam. ‘Ze wilden je allemaal uitzwaaien,’ luidde zijn verklaring, toen hij bij mij in de kamer was. ‘Maar we zijn vannacht zo lang opgebleven, dat ze niet uit bed konden komen. Ze verzochten me excuses te vragen en te zeggen, dat ze je deze winter verwachten.’

Een koude herfstwind blies door de stad. Onderweg naar het schip kocht hij fruit, tabak en ook nog een fles cognac, die men Kaoru noemt, voor me. ‘Omdat haar naam Kaoru is.’ Hij lachte. ‘Sinaasappels zijn voor aan boord niet goed, maar dadels kan je wel eten. Helpen tegen zeeziekte.’

‘Waarom zou ik je dit niet geven?’ Ik zette mijn jachtpet op zijn hoofd, trok mijn schoolmuts uit mijn bundel en probeerde er een paar plooien in glad te strijken. We lachten allebei.

We kwamen bij de pier en eventjes begon mijn hart sneller te kloppen: ik zag het danseresje aan de rand van het water zitten. Ze bewoog zich niet, terwijl we op haar afliepen en knikte slechts een stille groet. Op haar gezicht waren sporen van de make-up, die ik zo verlokkelijk vond; het tamelijk woeste rood aan de hoeken van haar ogen gaf iets fris, jeugdigs en waardigs. ‘Komen de anderen ook?’ vroeg Eikichi.

Ze schudde het hoofd.

‘Liggen ze nog in bed?’

Ze knikte.

Eikichi ging kaartjes kopen voor schip en lichter. Ik probeerde een gesprek aan te knopen, maar zij bleef naar het punt staren waar het kanaal de haven instroomde. Nu en dan knikte ze snel iets ter bevestiging en dat altijd voor ik uitgesproken was. De lichter stampte heftig. De danseres staarde, de lippen stijf opeen, voor zich uit. Op het moment dat ik de touwladder opstapte keek nog even om. Ik wilde goeiedag zeggen, maar knikte op mijn beurt ook alleen maar. De lichter vertrok. Eikichi wuifde met de jachtpet; toen de stad in de verte vervaagde, ging het meisje met iets wits zwaaien.

Ik leunde tegen de reling en staarde naar Oshima tot het zuidelijkste puntje van Izoe uit het zicht was. Het leek al lang geleden, dat ik van het danseresje afscheid had genomen. Ik ging naar binnen naar mijn hut. De zee was zo wild, dat zelfs blijven zitten moeilijk was. Een matroos kwam langs om metalen bakjes voor zeeziekten uit te delen. Met mijn boekentas als kussen lag ik daar, mijn hoofd helder en leeg. Ik was me niet langer van tijd bewust. Stilletjes weende ik; op het moment dat mijn wangen koud begonnen aan te voelen draaide ik mijn boekentas om. Naast me lag een jongetje, de zoon van een fabrikant uit Izoe, zoals hij me verduidelijkte. Hij was op weg naar Tokio om zich voor te bereiden op de toelatingsexamens voor de middelbare school. Mijn schoolmuts had zijn aandacht getrokken.

‘Is er iets?’ vroeg hij na een tijdje.

‘Nee, ik heb net van iemand afscheid genomen.’ Het leek me niet nodig om de waarheid te verbergen en ik voelde nauwelijks schaamte voor mijn tranen. Ik dacht aan niets. Het was alsof ik sluimerde in een gelaten soort voldoening. Ik merkte niet dat de avond viel, maar toen we Atami passeerden waren er lichten ontstoken. Ik was hongerig en een beetje koud. De jongen begon aan zijn lunch en ik at ervan alsof die van mij was. Daarna dekte ik mezelf met een stukje van zijn jas toe. Ik dreef in een schitterende leegheid en het leek vanzelfsprekend dat ik van zijn vriendelijkheid gebruik maakte. Alles verzonk in een harmonieuze inkapseling. De lichten gingen uit, in het ruim begon het sterker naar zee en vis te ruiken. In de duisternis, in de warmte van de jongen naast me, gaf ik me over aan mijn tranen. Het was alsof mijn hoofd in helder water veranderde en (het was een plezierig gevoel) wegstroomde. Spoedig zou er niets overblijven.

Vertaling uit het Engels

door Joeri Lamprei