Bzzlletin. Jaargang 10

Brieven en commentaren

Rectificatie

Bij het artikel ‘Trollen’ van Amy van Marken in BZZLLETIN 92 zijn op blz. 45 en 48 illustraties afgebeeld van John Bauer uit De Sprookjeswereld van John Bauer (uitgeverij Lemniscaat) en niet uit Noorse volkssprookjes van Theodor Kittelsen zoals vermeld werd.

Rectificatie

In BZZLLETIN 92 zijn bij het artikel van Ed de Moor over de 1001-nacht noten en bibliografie komen te vervallen.

Deze omissie wordt hierbij goedgemaakt.

1. Kitab al-Fihrist mit Anmerkungen herausgegeben von Gustav Flügel, 2 vols, Leipzig 1871-2, p. 304

Een uitgebreider citaat is opgenomen en becommentarieerd in M.J. de Goeie: ‘De Arabische Nachtvertellingen’ - De Gids, september 1886, p. 385-413. In dit artikel suggereert Prof. de Goeie dat het Sheherazademotief voortkomt uit het Esthermotief in de Bijbel. Een visie die bij latere onderzoekers geen gehoor heeft gevonden.

2. Een traditie in engere zin was een kort bericht over Mohammed, gestaafd door een reeks van getuigen, dat als richtsnoer diende voor de moslims. Voor zover deze tradities een verhalend karakter hadden gaven ze aanleiding tot het ontstaan van Profetenbiografieën. Zie bijvoorbeeld: Ibn Ishaq, Het leven van Mohammed. De vroegste Arabische verhalen. Vertaald en toegelicht door Wim Raven, Meulenhoff, Amsterdam 1980 (Oosterse Bibliotheek). Smakelijke vertaling, deskundige wat frivole toelichting, een selectie van het bekendste Arabische werk in dit genre.

3. Over de ontwikkeling van het adab-begrip, zie: C.A. Nallino, La littérature arabe des origines à l'époque de la dynastie omayyade, Paris 1950, p. 7-26

4. Hoofdstuk 7, 8, 9, en 10 van Kalila wa Dimna komen grotendeels overeen met de vijf hoofdstukken van de Indische bron, de Pancatantra. Zie H.G. van der Waal, Pancatantra. Arische levenswijsheid uit het oude Indië, 3 dln 1895-1897 Leiden Ibn al Muqaffa, Le livre de Kalila et Dimna, traduit de l'arabe par André Miquel, Paris 1957.

5. Mia I. Gerhardt, The Art of Story-telling, Leiden 1963.

6. Nikita Elisséeff, Thèmes et Motifs des Mille et Une Nuits, Beyrouth 1949

7. Enno Littmann, Die Erzählungen aus den Tausendundein Nächten, vollständige Deutsche Ausgabe in Zwölf Bänden. Zum ersten Mal nach dem Arabischen Urtext des Calcuttaer Ausgabe aus dem Jahre 1839 übertragen von -. Insel Taschenbuch 224, 1976 (1953) 12 dln (verbeterde editie van de oorspronkelijke in 6 delen, Leipzig 1921-1928), herdruk 1981, prijs 88 DM

8. voor meer informatie over de westerse houding ten opzichte van Islam, Turken en Arabieren, zie: Maxime Rodinson, La Fascination de l'Islam, Maspéro (Paris) 1980, en MOI-publikatie 1, Wij en het Midden-Oosten, Nijmegen 1978 (Postbus 9103,6500 HD Nijmegen MOI-TCMO)

9. E.W. Lane, The Manners and Customs of the Modern Egyptians, London 1860, reprint: Every Mans Library 315, Londen 1966, p. 420.

10. Antar. Voor-islamitisch dichter, een van de zeven mu'allaqa-dichters, gewaardeerd om zijn fraaie beschrijving van het paard. Rond zijn leven vol ontberingen hebben zich vele legendes gevormd, verenigd in de Sirat Antar b. Shaddád. Een Nederlandse bewerking van deze Antarverhalen is te vinden in: L.M.C. van der Hoeven Leonhard, Antar, een

[p. 96]

oud-Arabisch epos, Deventer 1950

11. Legendarische held van de Bani Hilál die zijn stam leidde van Arabië naar de Maghreb. Hoofdpersoon van de gelijknamige ridderroman. Zijn tegenspeler is de verraderlijke Diyáb. Deze doodt hem, maar ondergaat vervolgens zijn gerecht straf.

De Banu Hilál overstroomde vanuit Egypte in de 11de eeuw Noord-Afrika en was gevreesd om zijn plunderingen.

12. Baibars, een van de bekendste ‘slaven’ vorsten die Egypte bestuurden na de val van Barghad in 1258 en tot de komst van Ottomanen in 1517

13. E.W. Lane, The Thousand and one Nights, etc. A New Edition from a copy annotated by the translator, edited by his nephew Edward Stanley Poole. London, 1859. Reprint: East-West Publications London 1979. P. IX

14. M.J. de Goeie o.c. p. 412-413

15. Sir R.F. Burton, Plain and literal translation of the Arabian Nights' Entertainments, now entituled the book of the Thousand Nights and a Night, Benares (- Stoke Newington), 1885, 10 vols. Deze uitgave werd aangevuld met:

R.F. Burton, Supplemental Nights to the Book of Thousand Nights and a Night. Benares (- Stoke Newington), 1886-1888, 6 vols.

16. John Payne, The Book of Thousand Nights and One Night; now first completely done into English prose and verse, from the original Arabic. London, 1882-1884, 9 vols.

Over de Payne-vertaling zie Gerhardt, o.c. p. 77 vv.

17. Een selectie van de Burton-vertaling is onlangs uitgegeven als Tales from the Arabian Nights, selected from the book of the Thousand Nights and a Night. Translated and annotated Richard F. Burton. Edited by David Shumaker from the edition privately printed by the Burton Club. Avenal Books, New York

18. Elisséef, o.c., p. 81

19. Gerhardt, o.c. p. 93

20. (M. Lehuby), Les Mille et Une Nuits. Contes Arabes, traduits par Galland. Nouvelle Edition, corrigée et revètue de l'Approbation de M. L'Abbé Lejeune. Paris, 1843.

21. J.-C. Mardrus, Le livre des Mille Nuits et Une Nuit; traduction littérale et complète du texte arabe. Paris, 1900-1904, 16 vols

22. Spitta Bey, Contes Arabes, Leiden 1883

23. Artin Pasha, Contes populaires inédites de la vallée du Nil Paris 1895

24. Gerhardt, o.c., p. 103

25. Paul Rodenko, Vrijmoedige liefdesverhalen. Den Haag (Bert B / Daamen N.V.) 1964. 4 dln. Deel 1 en 2 bevatten ‘hervertellingen van en nieuwe variaties op aan de Duizend-en-één-Nacht ontleende oosterse verhalen’ (cit. deel 2 p. 7). Met rake illustraties van Peter Vos.

26. Gerhardt, o.c., p. 399 n

De volgende aanduiding van verschillende kaders is hoofdzakelijk ontleend aan Gerhardt's boek p. 377-416

Recentelijk verschenen een aantal deelstudies die eveneens in gaan op de structuur van verhalen uit de Duizend-en-één-Nacht o.a.:

Mia I. Gerhardt, ‘La technique du récit à cadre dans les 1001 Nuit’ in: Arabica 8 (1961), p. 137-157

B.E. Bencheikh, ‘Premières propositions pour une théorie d'un schéma générateur: essai d'analyse du texte narratif d'un conte des Mille et une nuits' in Analyses/Théorie, Paris 1980, p. 136-190

Hamori, ‘Notes on two love stories from the Thousand and one nights’ in Studia Islamica XLIII (1976), p. 65-80

A. Hamori, On the Art of Medieval Arabic Literature, Princeton 1974, p. 145-180

James M.B. Keyser, ‘1001 Nights: A Famous Etiquette Book’ in: Edebiyât, III (1978) n. 1, p. 11-22

A. Miquel, C. Brémond en J.E. Bencheikh, ‘Dossier d'un conte des Mille et une nuits’ in Critique 36 (1980) n. 394, p. 247-277

A. Miquel, ‘Mille nuits, plus une’ in Critique o.c. p. 240-246

A. Miquel, Un conte des Mille et une nuits: Ajib et Gharib Paris 1977, 335 pp

Peter D. Molan, ‘Ma'rûf the Cobbler. The Mythic Structure of an Arabian Nights tale’ in Edebiyât III (1978) 2, 121-135

Peter D. Molan, ‘Sindbad the Sailor. A commentary on the ethics of violence’ in JAOS 98, 237-247

T. Todorov, ‘Les Hommes-Récits’ in Tel Quel 29-31, 64-73

27. Littmann, o.c. deel 12, p. 667

28. Littmann, o.c. deel 1, 32-48

29. Gerhardt, o.c., p. 402

Bibliografie

Bibliografische gegevens voor zover niet vermeld in bovenstaande noten, vindt men voor een groot deel verwerkt in Littmann's artikel ‘Alf layla wa-layla’ in de Encyclopaedia of Islam, New Edition, Col. I Leiden/London 1960, p. 358-364 Het is ondoenlijk hier alle artikelen op te sommen die sinds 1960 verschenen. Ik beperk me hier tot de meest bereikbare:

M.J. Ali, ‘The Arabian Nights in eighteenth-century English ‘criticism’ in: Moslim World 1977) 12-32

R. Bencheneb, ‘Les Mille et une Nuits et les origines du ‘Théâtre arabe’ in: Studia Islámica 40 (1974), 133-160

J. Bodine, ‘Magic carpet to Islam. Duncan Black Mac Donald and the Arabian Nights’ in: Moslim World 67 (1977), 1-11

D. Brockway, ‘The Mac Donald Collection of Arabian Nights: a Bibliography’ in: Moslim World 61 (1971) 256-266 en 64 (1974) 16-32, 63 (1973) 185-205 en

F.R. Farag, ‘The Arabian Nights: A mirror of Islamic culture in the Middle Ages’ in Arabica, XXIII (1976) 2, 197-211

C. Hagège, ‘Traitement du sens et fidélité dans l'adaptation classique; sur le texte arabe des Mille et Une Nuits et la traduction de Galland’ In Arabica XXVII (1980) 2, 114-139

R. Hawari, ‘Antoine Galland's translation of the Arabian Nights’ in: Revue de Littérature Comparée 54 (1980) (150-164)

P. Heine, ‘Wein und Weinkonsum in 1001 Nacht’ in: XIX Deutscher Orientalistentag 1975, 452-462

C. Knipp, ‘The Arabian Nights in England’ in Journal of Arabic Literature 5 (1974) 44-54

S. Segert, ‘Zu den altorientalischen Motiven in “Tausend und einer Nacht”’: Archiva Orientalia 31 (1963) 630-634

A.F. Wright, ‘The oldest documentation evidence for the title “Alf layla wa-layla”’ in JAOS 78 (1958) 301-303

N.J. Dawood, Tales from the Thousand and One Nights, Translated with an introduction by - Penguin Books, 1973

Nederlandse vertalingen

Een Nederlandse vertaling uit het Arabisch heeft tot op heden niet plaats gevonden voor zover ik weet.

De eerste Nederlandse vertaling verscheen in 1732 te Amsterdam in 12 delen onder de titel Duizend en één Nacht anoniem op basis van de Gallandversie. Een vlaamse versie volgde in 1788 te Gent van de hand van J.B. Rommel: De duyzind en eenen Nagt.

Gerard Keller bezorgde in 1889 een zeer fraaie uitgave op basis van een bewerking van de vertaling van Lane: Duizend en één Nacht. Verschenen bij de gebroeders E. en M. Cohen te Nijmegen en Arnhem’ met meer dan 3000 illustratiën van Gust. Doré en anderen’.

Na de tweede wereldoorlog verschenen tegelijkertijd bij Veen in Amsterdam en bij Parnassus aldaar fraaie kado-uitgaven van de 1001 Nacht. De Parnassus-uitgave was gebaseerd op Mardrus en verscheen al vanaf 1943 onder redaktie van Albert Helman met illustraties van Anton Pieck, de Veen-uitgave startte in 1947 op basis van Galland's tekst onder bewerking van Jan Vercammen en Cyriel M. Verleyen, een belse uitgave feitelijk en waarschijnlijk bedoeld om rooms tegengif te bieden tegen de scabreuze tekst van Helman c.s.

In 1975 verscheen bij A. Manteau te Brussel en Den Haag een paperback - editie van de Parnassusuitgave. Deze is nog in de boekhandel verkrijgbaar.

Met dank aan Greetje Heemskerk en Arie Schippers voor het aan mij verstrekte bibliografisch materiaal.