Brieven & commentaren
In Barber van de Pol's overigens uitstekend en boeiend artikel over Herman Melville en zijn Moby Dick citeert zij enkele voorbeelden uit de vertaling van S. Westerdijk, die zijn hang naar perifrase en archaïsering aantonen, met het Engels ernaast. Daarna schrijft zij, dat zij in deze bladzijden maar één betekenisfout tegenkwam. Maar... helaas... er zijn reeds twee in het oogspringende fouten van interpretatie in de door haar geciteerde vertalingen.
‘the Commodore was pleased to be sceptical...’ is vertaald met ‘vermaakte de kapitein er zich mee enz.’ In het Engels echter heeft ‘was pleased to’ hier een heel andere betekenis dan ‘zich vermaakte’. Dit gebruik van ‘to be pleased’ geeft hier neerbuigendheid aan en heeft niets met ‘zich vermaken’ van doen. Men zegt, bij voorbeeld, in het Engels: ‘The Queen was pleased to receive the wretched, penniless translator’ en dat betekent niet, dat de Koningin zich vermaakte, of dat zij het zelfs prettig vond, maar eenvoudig, dat zij beminnelijk bereid gevonden was, hem te ontvangen... het behaagde haar enz., enz. De ironie van Melville is verloren gegaan.
‘He peremptorily denied...’ is met ‘wees... nadrukkelijk van de hand’ vertaald, maar ‘peremptorily’ betekent niet ‘nadrukkelijk’, maar ‘stellig’, zonder iemand enige kans te geven, om hem tegen te spreken, ‘beslissend’.
Het ligt niet in mijn bedoeling, met deze opmerkingen de prestatie van de vertaler (noch van Barber van de Pol met haar artikel) af te breken: iemand, die bereid is, Moby Dick te vertalen, moet immers een held zijn. Ik wil wel echter onderstrepen, dat de lezer van een vertaling lang niet hetzelfde boek leest als de lezer van de oorspronkelijke versie; en ook, dat wat in een vertaling vaak verloren gaat, zijn de kleine, ogenschijnlijk onbelangrijke maar niettemin heel subtiele dingen, die zowel de aard van het boek bepalen als de persoonlijkheid van de auteur weerspiegelen. En dat zijn voor de gevoelige lezer juist de allerbelangrijkste dingen, die niet over het hoofd mogen worden gezien.
James Brockway
Dat ‘vermaken’ van die kapitein heeft ook in het Nederlands iets gedistantieerds of minzaams en betekent niet dat hij nu zo'n plezier had. Ook Brockway's suggestie als zou ‘peremptorily’ met ‘nadrukkelijk’ fout vertaald zijn komt te stellig op me over. Natuurlijk, we moeten op de kleintjes letten maar ‘fout’ is zo'n groot woord. De voorbeelden zijn uit hun verband gerukt, binnen hun context bezitten ze wel degelijk de door Melville bedoelde lading, gedragen door de algehele toon.
Barber van de Pol
Auteursrechtelijk beschermd