Moeder Ierland is geen hoer
Clara Eggink
Wat is het doel geweest van deze schrijver uit wiens naam ik moet opmaken dat hij werkelijk een Ier of althans van Ierse afkomst is, toen hij in zijn roman The whoremother zijn landgenoten zo op de mestvaalt gooide?
Ten eerste zal Herron wel bedoeld hebben te laten zien hoe weerzinwekkend een burgeroorlog anno 1970 is. Daar is hij dan goed in geslaagd. Het grootste deel van de tekst (270 blz.) bestaat uit tot in de puntjes uitgewerkte beschrijvingen van redeloze moorden, mishandelingen, martelingen op het peil van die van de jaren '33-'45.
Wie er plezier in heeft en voldoende gebrek aan fantasie om er tegen te kunnen, kan zijn hart ophalen aan ingeslagen smoelen, uitgerukte haren, misvormde geslachtsdelen, murw getrapte lichamen, met kogels doorboorde armen en benen en panden vol door bommen verpletterde lijken en voorts nog aan talloze misbruikte vrouwen en gewonde kinderen..
De uitgever noemt dit boek ‘een meeslepende thriller en Man-Hunt-story’. Meegesleept moeten dan de lezers worden die de bloederigheid en de valsaardigheid bij voorkeur aangegeven wensen te krijgen. Een mensenjacht is juist; een ‘thriller’ zou ik het niet graag noemen daar dit woord nu eenmaal is uitgevonden om er een soort griezelvermaak mee aan te duiden dat je in detectives pleegt aan te treffen.
Maar dit verhaal is geen fiction, het is naar alle waarschijnlijkheid gebaseerd op barre realiteit, een realiteit nog indringender weergegeven dan de realiteit ooit is, want de auteur gebruikt zijn talent op volle kracht. Knap werk ongetwijfeld. Mij bekruipt echter bij een op een dergelijke wijze presenteren van een werkelijkheid een gevoel van wantrouwen. Wantrouwen tegen de geaardheid van de schrijver. Zijn afschuw van deze bloederigste aller burgeroorlogen zal hem zeker tot schrijven gedreven hebben. Maar ik vrees dat hij, zijns ondanks mogelijk, zijn doel voorbij geschoten heeft en via de hartstocht die het creëren nu eenmaal met zich brengt, overgegaan is op lust. Lustgevoelens bij het zich vereenzelvigen met de daders van al dit walgelijks. Hij is gaan speculeren op de rode konen, het opwekken van lust bij zijn lezers, godweet op masturberen in welke vorm ook. En met deze overtreding van de macht van een schrijver zitten wij op de grens van het opwekken van onmenselijkheid. Had deze schrijver zich bepaald tot het schrijven van fiction, vooruit, dan moet iedere lezer voor zich weten waar hij zijn genoegen aan wil beleven. Maar in De Moederhoer gaat het om historie, recente historie, om dingen die vandaag gebeuren onder mensen die enige honderden kilometers van ons af leven. En dan vind ik dat niemand een dergelijk drama mag gebruiken tot het opwekken van lust, iets dat toch in wezen een vorm van vermaak is.
De Moederhoer - de titel zal wel duiden op wat de ware ondergrond van dit boek had moeten zijn; de verwording en verzieking teweeg gebracht door een verkeerd begrepen nationalisme. In een korte passage (blz. 39-44) tikt de schrijver even aan de achtergronden van de Ierse burgeroorlog die zich heden afspeelt. Maar hij doet dat zeer beperkt en bepaalt zich tot een emotie, die zeker ook zijn rol heeft gespeeld tot wat Ierland nu is, maar die zeker niet het zwaartepunt vormt. Hij beschrijft namelijk de invloed van een geschiedenisleraar, die de hoofdfiguur van het verhaal ertoe heeft gebracht zich na zijn promotie te voegen bij de bloeddorstige vleugel van de IRA. Deze leraar behoort tot het ras van de dromers over de eer en de grootheid van het oude Ierse volk, romantisch opgebouwd op een legendarisch verleden, op de daden van de vrijheidshelden van vóór 1916 en op de poging tot het laten herleven van de oude Ierse cultuur. Dit nu is een te oppervlakkige verklaring voor de rampen van nu. Iemand die deze werkelijk uit de doeken zou willen doen zou ten eerste veel verder terug moeten gaan en zich moeten verdiepen in de feitelijke geschiedenis van dit ongelukkige land. Je zou je moeten verdiepen in de verkrachting van Ierland van Cromwell (eerste helft 17e eeuw) af, in de bespotting en de vertrapping van de cultuur waar de bewoners twee eeuwen onder geleden hebben en die het land een gevoel van inferioriteit gegeven hebben die weer tot gevolg heeft gehad een snakken naar zelfrechtvaardiging. Je zou in aanmerking moeten nemen de Engelse uitbuiting die in de helft van de vorige eeuw een hongersnood tot gevolg heeft gehad waarbij meer dan een miljoen mensen stierven en er bijna evenveel emigreerden naar Amerika en Canada in de z.g. doodkistschepen. Men verdronk of men kwam berooid en doodziek (typhus) aan.
Wie zich zelfs maar even met deze feiten bezig houdt en daarover nadenkt met de kennis van de menselijke psyche waar wij in deze eeuw over beschikken, zal gaan begrijpen wat deze voor invloed op een heel volk hebben gehad en tenminste gaan inzien waar de Ierse strijdlustigheid uit voortkomt; uit wanhoop. En nu heb ik nog niet eens gesproken over de beknelling en verdrukking door de beide kerken.
Om deze twee redenen - het misbruiken van een talent om sensatie op te wekken met iets dat diep dramatisch is en het onvoldoende aangeven van achtergronden, vrees ik dit boek van Shaun Herron af te moeten wijzen ondanks de technisch grote kwaliteiten ervan.
Voor wie er zich toe aangetrokken voelt volgt hier een korte inhoud overgenomen van de flap-
Auteursrechtelijk beschermd
