Bunker Hill. Jaargang 7 (nrs. 23-28)

[p. 64]

Boris Vian
De loodgieter

vertaling: martin de haan

Jasmijn kon het niet zijn die aanbelde, want zij was met haar minnaar boodschappen aan het doen in een louche tent. Het was ook niet mijn oom, want die was twee jaar geleden net gestorven. De hond belde twee keer en zelf had ik de sleutel. Iets anders zien te vinden dus. Het was een typische manier van bellen: zwaar... log, misschien... nee, eerder geconcentreerd... een trage, dure manier van bellen.

De loodgieter, derhalve. Hij kwam binnen met schuin over zijn borst een halfbakken schoudertas van ex-herbivorenleder boordevol rinkelend schroot.

‘De badkamer, is daar,’ zei hij met een indexicaal gebaar.

Hij vroeg het niet. Hij onthulde me eindelijk waar zich in dit appartement de badkamer bevond, die ik zonder zijn opmerking misschien nog wel heel lang niet had kunnen lokaliseren met de precisie die al direct in zijn korte zin besloten lag.

Omdat Jasmijn er niet was, mijn oom net was gestorven en de hond twee keer belde (meestal), waren op dat uur van de dag alleen mijn elf neefjes en nichtjes thuis, die in de keuken met de gasketel speelden, en het was muisstil.

Toen de loodgieter na een lange omweg in de woonkamer uitkwam, krampachtig vasthoudend aan zijn gebaar, zette ik hem weer op het juiste spoor en bracht hem dus naar de badkamer. Ik wilde met hem mee naar binnen gaan maar hij stuurde me weg, zonder grofheid maar met de vastberadenheid die alleen specialisten bezitten.

‘Ik heb u niet nodig,’ zei hij, ‘en verder zou uw mooie nieuwe kostuum vies kunnen worden.’

Hij legde de nadruk op nieuwe.

Ik zei niets, want hij grijnsde bovendien achterbaks, en ik ging het la-

[p. 65]

bel lostornen dat nog aan mijn kostuum hing.

De zoveelste slordigheid van Jasmijn. Maar alles welbeschouwd kun je van een vrouw die jou niet kent, die je naam nog nooit heeft gehoord, die niet eens weet dat je bestaat, die zélf misschien maar gedeeltelijk of zelfs helemaal niet bestaat, niet verwachten dat ze de taken verricht van een Engelse huishoudster, Alice Marshall, geboren te Bridgeport in Wilshire; en ik berispte Alice voor haar chronische verstrooidheid. Ze wierp tegen dat je niet tegelijk de neefjes kunt verwaarlozen en labels kunt verwijderen, en ik moest het hoofd buigen, want ik liep op dat moment door de deur van de voorkamer naar de eetkamer, die overduidelijk te laag is, zoals ik al verschillende keren kenbaar heb gemaakt aan de dove architect die voor mijn huisbaas werkt.

Toen mijn kleding zodoende in orde was gebracht begaf ik me op de tast, om niet op te vallen, naar de slaapkamer van Jasmijns moeder, een van de mooiste van het appartement, die uitzicht geeft op de straat en het weer terugpikt aan de andere kant als niemand kijkt, enkel en alleen om zijn evenwicht te bewaren.

Het wordt misschien tijd dat ik u Jasmijns portret teken; maar dan wel in het donker, want we doen de ramen nooit open, omdat Jasmijn niet bestaat en derhalve geen moeder kan hebben (wat te betwisten valt, zoals zal blijken uit het vervolg van dit verhaal), in het donker, dus de beschrijving zal niet accuraat zijn.

Ik liep de slaapkamer van Jasmijns moeder door en deed voorzichtig de deur naar de biljartzaal open, waarvan één muur aan de badkamer grenst. Met het oog op de komst van de loodgieter had ik in die muur lang van tevoren een vierkant gat laten maken, hetgeen verklaart hoe ik vanuit dat oogpunt op mijn gemak het doen en laten van de man heb kunnen gadeslaan terwijl hij met zijn leidingen in de weer was. Toen hij opkeek zag hij me en gebaarde me naar hem toe te komen.

Zo snel mogelijk legde ik in omgekeerde richting nogmaals hetzelfde traject af. In het voorbijgaan zag ik dat mijn neefjes nog steeds druk in de weer waren bij de gasketel, en ik vatte (maar niet lang, want de loodgieter wachtte op me en ik wilde niet dat hij mijn vertraging aanzag voor laatdunkendheid, waaraan mijn serieuze manier van doen vaak wordt toegeschreven) een volledige, onberedeneerde minachting op jegens de onvolmaakte apparaten die gasketels toch eigenlijk zijn. Ik ging snel naar de bijkeuken en deed de tussendeur open, die uitkwam op een nauw portaal

[p. 66]

met vier uitgangen. Eén daarvan zou, als hij niet op slot zat, toegang geven tot de biljartzaal, een andere, eveneens op slot, tot de slaapkamer van Jasmijns moeder, en de vierde tot de badkamer. De derde deed ik achter mij dicht, en ten slotte ging ik naar binnen.

Gezeten op de rand van de badkuip staarde de loodgieter met een melancholieke blik naar de dikke panelen die de leidingen beschermden in de onvoltooid verleden tijd; want hij had ze zojuist losgewipt met de punt van zijn beitel.

‘Zo'n installatie heb ik nog nooit gezien,’ verzekerde hij me.

‘Al oud,’ zei ik.

‘Dat is te zien,’ zei hij.

‘Daarom zeg ik het juist,’ zei ik.

Want ik ben niet in staat de leeftijd van een installatie te bepalen als niet iedereen dat kan.

‘Je hebt mensen die uit hun nek kletsen,’ merkte hij op, ‘en wat hebben ze daaraan...? Maar degene die dit heeft aangelegd, dat was geen vakman.’

‘Uw firma heeft het gedaan,’ zei ik. ‘Ik herinner het me uitermate helder.’

‘Ik was toen niet bij ze in dienst,’ zei hij. ‘En anders zou ik zijn vertrokken.’

‘Dat komt dus op hetzelfde neer,’ zei ik, ‘als u toch zou zijn vertrokken. Alsof u er was omdat u er niet was.’

‘In elk geval,’ zei hij, ‘als ik hem te pakken kreeg, die ploert van een snollenzoon die met zijn vieze vette kangoeroeklotentengels deze godverdomde schijthoerenkast van een installatie op zo'n kleremanier in elkaar heeft geflanst... nou... ik zou hem er niet mee complimenteren, zoals dat heet.’

Vervolgens begon hij te vloeken en de aders van zijn hals zwollen op als touwen. Hij veranderde van houding en richtte zijn stem naar de bodem van de badkuip om een ernstige weergalm te verlenen aan zijn tirade, die hij zeker een uur volhield.

‘Goed,’ besloot hij buiten adem. ‘Oké, aan de slag dan maar.’

Ik zocht al naar een gemakkelijke houding om hem te zien werken, toen hij een grote soldeerlamp uit zijn leren hoes te voorschijn haalde. Hij pakte een flesje uit zijn zak en goot de inhoud ervan in de holte die de vindingrijke fabrikant aan de onderkant van de gastoevoerpijp had aangebracht. Een lucifer deed een grote vlam opspuiten richting plafond.

Verlicht door het blauwe schijnsel boog de loodgieter zich voorover en

[p. 67]

wierp een minachtende blik op de warmwater- en de koudwaterbuis, de gasbuis, de cv-leiding en nog een paar pijpen waarvan ik de functie niet kende.

‘Het beste is,’ zei hij, ‘om alles dicht bij de rand af te zagen en weer vanaf nul te beginnen. Maar u gaat het voelen in uw portemonnee.’

‘Wat moet, dat moet,’ zei ik.

Omdat ik geen zin had om bij de slachting aanwezig te zijn, vertrok ik op mijn tenen. Op het moment dat ik de deur achter me dichtdeed draaide hij de toevoer van zijn soldeerlamp open, en het geloei van de gasvormige benzine overstemde het lichte klikken van de veerkogel in zijn behuizing.

Ik ging Jasmijns slaapkamer binnen, die oorspronkelijk achter slot en grendel zat maar waarvan de straf net was kwijtgescholden, liep de woonkamer door en sloeg af naar de eetkamer, vanwaar het me lukte mijn eigen kamer te bereiken. Ik ben al een paar keer verdwaald in het appartement en Jasmijn wil het per se verruilen voor een ander, maar dat zal ze dan zelf moeten vinden, omdat ze maar blijft opduiken zonder dat ik haar daarom vraag.

Overigens blijf ik het zelf maar over Jasmijn hebben en dat komt domweg doordat ik van haar houd; ze speelt geen enkele rol in dit verhaal en zal er waarschijnlijk nooit een spelen, als ik tenminste niet van mening verander natuurlijk, maar dat kan niemand voorzien; omdat de afloop snel bekend zal zijn, heeft het weinig zin om lang stil te blijven staan bij zo'n oninteressant onderwerp; nog minder interessant dan welk ander onderwerp ook, waarbij ik in het bijzonder denk aan de teelt van de Tiroolse vliegop en het melken van woldragende bladluizen.

Eenmaal in mijn kamer aangekomen ging ik op mijn gemak bij het glanzende eikenhouten meubel zitten waarvan ik al heel lang geleden een grammofoon heb gemaakt, zonder overdrijven. En door de schakelaar om te zetten waarmee alle stroomcircuits worden onderbroken die, als ze gesloten zijn, het apparaat in staat stellen te functioneren, bracht ik de draaitafel in beweging, waarop een plaat kwam te liggen met het doel zich te lenen tot ontfutseling van de middels een scherpe punt geadsorbeerde melodie.

De zwartige accenten van Duke Ellingtons Deep South Suite dompelden me algauw onder in mijn favoriete verdoving, en de versnelling die uit de beweging van de slingers voortvloeide sleurde het zonnestelsel mee in een geïntensiveerde draaiing, die de levensduur van de wereld met bijna een

[p. 68]

dag verkortte; zodat het uiteindelijk halfnegen 's ochtends was en ik wakker werd in mijn bed, bezorgd omdat ik met mijn benen Jasmijns verleidelijke benen niet streelde; helaas wist Jasmijn niet van mijn bestaan. En ik wacht voordurend op haar; haar haren zijn als water onder de zon en ik zou mijn geharde armen om haar middel willen slaan en haar willen begraven onder geweldadige kussen; maar niet op de dagen dat ze het in haar hoofd haalt om op Claude Farrère te lijken.

‘Halfnegen,’ zei ik tegen mezelf. ‘Dan moet de loodgieter omkomen van de honger!’

Ik kleedde me zeer snel aan, oriënteerde me en vertrok richting badkamer. Daar leek de omgeving ingrijpend veranderd, alsof er in het wezen der dingen een grote ramp had plaatsgevonden; maar algauw besefte ik dat het enige verschil de afwezigheid van de vertrouwde leidingen was, en het wende.

De loodgieter lag languit naast de badkuip. Hij ademde nog. Ik diende hem bouillon toe door zijn neusgaten, want zijn tanden hadden zich vastgeklemd op een stuk sandwichpaneel. Zo gauw hij weer bij was gekomen, toog hij opnieuw aan de arbeid.

‘Het toeval wil dat ik het belangrijkste deel van het karwei achter de rug heb,’ zei hij. ‘Alles is langs de muur afgezaagd en ik begin met een schone lei. Zegt u het maar.’

‘Maak er iets moois van,’ zei ik. ‘Ik verlaat me op uw deskundigheid als specialist, en voor niets op de wereld zou ik willen dat ook maar de minste suggestie van mijn kant een belemmering zou vormen voor uw... voor de ondernemingsgeest die, zou ik moeten zeggen, exclusief aan het loodgietersgilde toebehoort.’

‘Niet overdrijven,’ ried hij me aan. ‘In principe begrijp ik het, maar het is lang geleden dat ik mijn lagereschooldiploma heb gehaald, en als u zo aan mijn kop blijft zeuren kan ik niet meer met u praten. Vreemd toch, hoe mensen die zichzelf ontwikkeld vinden iedereen maar menen te moeten vervelen.’

‘Ik verzeker u,’ zei ik, ‘dat ik de minste van uw handelingen zeer hoog inschat; en twijfelt u niet aan mijn nederigheid.’

‘Goed,’ zei hij. ‘Ik ben de kwaadste niet. Ik ga dus het volgende doen. Ik ga alles weer precies zo maken als ze het hadden geïnstalleerd. Omdat het tenslotte toch door een collega is gedaan, en een loodgieter heeft altijd zijn redenen. Vaak zeg je tegen jezelf: “Die buis loopt niet recht.” Je vraagt

[p. 69]

je af waarom, en natuurlijk zoek je de schuld dan bij de loodgieter; maar als je er het fijne van wilt weten blijkt het vaker om een reden te zijn die je niet kent, en je houdt maar liever vol dat de buis niet recht loopt. Maar het is de muur. Om terug te komen op onze situatie, ik herstel alles in de oorspronkelijke staat, en ik weet zeker dat het daarna zal werken.’

Ik slikte een opmerking in: voordat hij kwam werkte het ook. Maar misschien wist ik er eigenlijk wel niets van. De parabel van de rechte buis lag nog vers in mijn geheugen en ik deed er het zwijgen toe.

Ik slaagde erin mijn bed terug te vinden. Een verdieping hoger weerklonk het geluid van ongeduldige voeten. Mensen zijn vervelend; kunnen ze niet gewoon nerveus gaan slapen in plaats van nerveus te lopen ijsberen over de vloer van hun slaapkamer? Ik legde me bij de feiten neer: nee.

Het beeld van Jasmijn achtervolgde me tot ik niet meer om de waarheid heen kon, en met een volledig ongerechtvaardigd schuldbesef vervloekte ik haar moeder, die haar bij me weg hield. Jasmijn is negentien jaar oud en ik weet dat ze met andere mannen omgang gehad heeft: reden te meer om mij zonder aarzelen toe te laten tot haar intimiteit; het komt door haar moeder en door de jaloezie. Ik dwong mezelf aan iets geheel anders te denken, aan een gemene streek zonder aanleiding, en ik had zo'n moeite om de exacte vorm ervan voor me te zien, stoffelijk voorgesteld door middel van rode en witte katoenen touwtjes, dat ik op mijn beurt lange tijd in zwijm viel. In de badkamer kleurde het snorren van de soldeerlamp de rand van mijn droom blauw met onregelmatig geoxideerde franjes.

De loodgieter bleef negenenveertig uur aan een stuk bij me. Het werk was nog lang niet klaar en ik liep net door de hal om naar de keuken te gaan, toen ik op de deur hoorde bonzen.

‘Doe open!’ werd er geroepen. ‘Het is een noodgeval!’

Ik deed open en zag de bovenbuurvrouw in diepe rouw voor me staan. Haar gezicht vertoonde de tekenen van een recent verdriet en ze droop op mijn tapijt. Ze leek regelrecht uit de Seine te komen.

‘Bent u in het water gevallen?’ vroeg ik belangstellend.

‘Neemt u me niet kwalijk dat ik u stoor, meneer,’ zei ze, ‘maar ik heb thuis een lek. Ik had de loodgieter besteld en hij had drie dagen geleden moeten komen...’

[p. 70]

‘Ik heb er hier een,’ zei ik. ‘Misschien is het de uwe?’

‘Mijn zeven kinderen zijn verdronken,’ vertelde ze. ‘Alleen de twee oudsten ademen nog, omdat het water pas tot hun kin komt. Maar als de loodgieter nog werk bij u heeft, wil ik u niet lastig vallen...’

‘Ik neem aan dat hij zich heeft vergist,’ zei ik. ‘Om een rein geweten te hebben zal ik het hem meteen gaan vragen. Mijn badkamer werkte inderdaad naar behoren.’

Toen ik de badkamer binnen kwam, legde hij net de laatste hand aan een regenboogvormig soldeersel dat hij ter versiering op een leeg stuk muur had aangebracht.

‘Zo kan het er wel mee door,’ zei hij. ‘Ik heb alles weer precies zo gemaakt als het was, op een paar extra soldeersels na, want dat kan ik het beste, en ik lever graag goed werk af.’

‘Er vraagt een dame naar u,’ zei ik. ‘Moest u niet een verdieping hoger zijn?’

‘Is het hier de vierde?’

‘De derde,’ zei ik.

‘Dan heb ik me vergist,’ concludeerde hij. ‘Ik zal naar die dame gaan. De firma stuurt u de rekening wel. Maar u hoeft er geen spijt van te hebben... Er is voor een loodgieter altijd wel iets te doen in een badkamer.’

[p. 71]