Bunker Hill. Jaargang 6 (nrs. 19-22)

[p. 19]

L.H. Wiener
Crootboek

Een balans maakt men op, een grootboek houdt men bij.

Een balans is een eindrekening en toont een saldo, een grootboek is een overzicht van lopende zaken, zonder sluitpost en zonder eindkapitaal. De linkerzijde van het grootboek is bestemd voor de ontvangsten, de rechterzijde voor de uitgaven.

Als ik op dit moment in mijn schrijversleven de balans zou moeten opmaken van mijn grootboek dan zou mijn literaire bankroet in bloedrode inkt uit het met weerzin dichtgeslagen register druipen. Laat inkt maar weg. Rode ook.

Als ik voor roem en financieel gewin zou schrijven dan was ik reeds lang morsdood.

Als men de linker- en rechterkolom van mijn grootboek in meer metaforische zin beschouwt, dan toont de rechterzijde elf uitgaven en de linkerzijde niets.

Als ik niet met een diepe buiging van nederige erkentelijkheid mijn hand mocht ophouden bij het Fonds voor de Letteren, om mij middels een zogeheten literaire werkbeurs voor een gedeelte vrij te kopen uit mijn maatschappelijke positie, dan zou ik gedwongen zijn fulltime bij het Onderwijs te werken, waardoor ik regelrecht zou ophouden te bestaan.

Mijn schrijverschap enerzijds en mijn maatschappelijke positie anderzijds: the devil en the deep blue sea.

[p. 20]

Eens, heel lang geleden nu, het was in het najaar van 1967, zat ik op een avond laat in het café van Jans de Kraai aan de Buureweg te Zandvoort. Ik was tweeëntwintig en al een eind op weg om heel beroemd te worden. Ik had dat jaar twee boeken gepubliceerd. Een verhalenbundel en een roman, maar liefst. Eén van mijn verhalen zou worden verfilmd en ik werd gevraagd voor interviews. Het was eigenlijk een benijdenswaardig debuut, zoals tegenwoordig alleen nog aan jonge schrijfsters ten deel valt. Twee boeken in één jaar en het ging me eigenlijk nog niet hard genoeg. Ik was àl tweeëntwintig. Ik had een goudader aangeboord en niets of niemand kon mijn pad naar faam nog kruisen. Ik was in oorlog met de wereld en de wereld stond op achterstand. Zou ik de Nobelprijs weigeren?

Het besef dat alles voor niets is breekt voor het eerst op papier uiteen in hoofdstuk vier van mijn novelle De langste adem (1993): ‘Ik staar in een afgrond van tijd die ik met woorden moet zien te vullen. Woorden, woorden, woorden. Maar meer nog dan dat. Woorden die zinnen vormen en verbanden leggen. Een vangnet weven. Zinnen die een verhaal vertellen: het verhaal van mijn leven. Maar waarom in die niet-aflatende zenuwenoorlog tegen het falen, de pen maar blijven opnemen om iets te maken van literaire waarde, als het toch allemaal voor niets is? Waarom maar doorbeitelen aan een beeld dat niemand wil zien? Waarom verhalen schrijven die niemand wil lezen? Waarom doorgaan? Waarom trachten de langste adem te hebben in een vacuüm? Waarom niet alles loslaten, het de rug toekeren en weglopen?’

Iedere echte schrijver behoort de grootste schrijver van de hele wereld te zijn, anders moet hij stoppen.

Het verhaal over Lotte Harmse begint zo: ‘Dit is een geboden verhaal, want het hoort bij mijn leven, zoals mijn dagdromen en mijn nachtmerries, mijn vallen en mijn opstaan, mijn leugens en mijn bedrog. De meeste schrijvers houden dit soort verhalen achter. Als hun vuile was. Dat zij stelen uit winkels, schrijven zij nooit op en geen lezer mag weten dat zij in videotheken gewoon gemiddelde huurders zijn van pornofilms. Hun schaamte wordt verheven tot trots en hun wankelmoedigheid tot moed. De meeste schrijvers zijn te laf voor woorden.’

[p. 21]

In augustus 2002 verschijnt mijn twaalfde boek: Nestor, waarin ik mezelf de oervraag stel: Waarom schrijft u eigenlijk? Het enige antwoord dat ik op deze bijna als een beschuldiging klinkende vraag heb weten te verzinnen is: Ik schrijf omdat ik schrijver ben, een antwoord dat zorgvuldig geformuleerd dient te worden en niet mag worden verward met het antwoord: Ik ben schrijver omdat ik schrijf, een uitspraak die weliswaar opgaat voor het gros van het schrijversvolk, maar die in essentie ongeldig is. De meeste schrijvers zijn helemaal geen schrijvers, het zijn praatjesmakers die boeken bedenken.

Schrijver zijn is geen keuze, zoals vaak abusievelijk wordt verondersteld, het is een gedoemdheid, die het leven vergalt. Tegen het besef schrijver te zijn is geen gebed, geen gebod en geen kruid gewassen, het is te vergelijken met een min of meer ernstige, grotendeels aangeboren, maar in ieder geval ongeneeslijke aandoening van neurotische aard, zoals melancholie, schizofrenie of dipsomanie. Niet zelden openbaren bovengenoemde drie condities zich gezamenlijk in het brein van een schrijver en men kan er dan gevoeglijk van uitgaan met een hele ‘grote’ van doen te hebben.

Schrijven is zinloos, niet schrijven nog zinlozer.

Wat heeft de literatuur mij anders gebracht dan niet-ingeloste verwachtingen en ergernis? Voor de beginnende schrijver: doe het niet! Zoals de kettingrokende vader tot zijn zoon: begin er nooit aan!