Bunker Hill. Jaargang 4 (nrs. 12a-15)

[p. 73]

Jo Govaerts
‘Ja, ja’, in honderd talen

Ze weten het niet, mijn familieleden en vrienden, maar eigenlijk kom ik hen overal tegen, hoe ver ik ook van hen wegreis. Eerst en vooral is er mijn grootvader. Mijn grootvader is al erg oud, en sluit zich meer en meer op in zijn huis, of nog liever in zijn stal bij de koeien. Misschien is het echt wel waar dat dieren op Kerstnacht om middernacht plots spreken kunnen, want als je hem je kerstwensen wil overmaken moet je daarvoor naar de koestal gaan, alsof het daar is dat die nacht een wonder geschiedt. Hij heeft het allemaal wel al gezien, al is hij nog nooit ergens geweest, behalve als krijgsgevangene in Duitsland, en in de hoofdstad een keer, met paard en kar, op huwelijksreis voor een dag. Hem kom ik tegen waar ik ook ga. Dat oude mannetje dat stevig doorbeent op een stoffige landweg, en dat je voorstel afslaat als je stilhoudt met de auto om hem een rit aan te bieden. Dat mannetje dat inderdaad al lang op een bankje zit voor zijn huis in het dorp dat je eindelijk bereikt, uren later, en dat als je helemaal bezweet uit de auto stapt eens op de grond spuwt en mompelt: ‘Ja,ja.’ ‘Ja, ja,’ in honderd talen.

Mijn zus is de zus van Wislawa Szymborska. Zij is mijn oudere zus die nooit een gedicht op papier zou zetten, maar heerlijke soep maakt, en in een huis woont met vier muren die opgebouwd zijn uit heel concrete en tastbare bakstenen die zij zelf heeft gevoegd. In Warschau heeft zij een flatje waar zij jarenlang voor heeft gespaard door heel hard te werken in het ongenadige zakenleven zonder zich te laten intimideren door al haar mannelijke collega's die beweren dat een vrouw de dingen toch kalmer aan moet doen en zich beter kan ledig houden met het schilderen van stillevens. Overlaatst trouwde ze dan toch eindelijk, een beetje onverwacht, en ik mocht naast haar zitten op mijn knieën voor het altaar, en in

[p. 74]

het grote boek van de parochie mijn handtekening zetten als getuige. Een kleine zus blijft altijd een kleine zus, hoe groot ook beide zussen geworden zijn.

In Kirgizstan ontmoette ik weer mijn oude bloedbroeder, mijn boezemvriendin, degene met wie ik mijn Grand Tour maakte langs Amsterdam, Parijs en Londen, en de wereld herschilderde in de tinten van Van Gogh, Matisse en Blue Notes. Nu trokken we samen de bergen in, om naar believen verloren te lopen en nadien terug tot onszelf te komen in het Issyk-Kulmeer. Al droeg zij lange rokken en sprak zij meer met haar ogen dan met haar mond, en ik ook, toch was onze reis dezelfde celebratie van vrijheid en onbezorgdheid, een korte, uitbundige tegenzang van al het gewoonlijke moeten.

En mijn moeder, hoe ver ik ook gereisd ben, komt mij altijd achterna, met de warme muts of de zonnecrème die ik thuis ben vergeten, en met allerlei nuttige levensraad waar ik geen oor naar heb. In Londen had zij een dikke snor en steeds een getaande huid van weer een of andere kuur. Mike heette hij, en met de zelfzekerheid van iemand die het einde van zijn leven in zicht heeft en met de relativering die komt na veel te veel verloren gevechten ried hij me aan toch maar te trouwen en kindjes te krijgen - het hele burgerlijke leven dat hij zelf nooit had gehad.

Net zoals mijn moeder kreeg hij zijn zin, en hier ben ik, terug vanwaar ik vandaan kwam, met een babietje in mijn buik. Maar net zoals ik niet kon reizen zonder bekenden van thuis tegen te komen, zo kan ik niet thuis zijn zonder vrienden van op reis te herkennen rondom mij, en zo zal ik mijn kindje niet kunnen zien opgroeien zonder te denken aan de kinderen die zij ergens anders zien opgroeien. Een Tadzjieks hemdje ligt al klaar, Russische schoentjes, en zegeningen in honderd talen.