Bunker Hill. Jaargang 2 (nrs. 4-8)

[p. 26]

Jari Tervo
De fiets reed alleen verder
Finland = 5,94573

vertaling: marja-leena hellings

Toen ik het verzoek van Bunker Hill kreeg een Fins verhaal uit te zoeken en te vertalen voor dit Euronummer, ben ik in de Letterenbibliotheek van onze universiteit wanhopig op zoek gegaan naar iets geschikts; het mocht niet saai zijn en niet al te exotisch, maar toch wel typisch Fins. Uiteindelijk heb ik de schrijfster Leena Lander gevraagd of zij iets wist. Zij kwam met Jari Tervo, van wie ik nog nooit iets had gelezen. Zij vroeg aan hem of hij mij iets op wilde sturen. Hij heeft mij toen dit maffe verhaal met die fiets gefaxt.

Ik had vier uur lang tegen de schoorsteen aan gezeten toen mijn schouders pijn begonnen te doen. De tranen stroomden over mijn wangen van het getuur door de verrekijker, mijn beha knelde. Ik was al een keer in slaap gevallen en wakker geworden doordat ik bijna van het hellende dak af rolde. Ik was zo geschrokken dat ik me niet meer door de slaap liet verrassen. Ik voelde de hete avondzon in mijn haarwortels. Ik kan het niet anders zeggen.

Die zak van een buurman ging zijn keffer laten kakken en kreeg mij natuurlijk in de smiezen. Hij zwaaide naar me en riep iets over het weer. Op de terugweg begon het rotbeest tegen me te blaffen. De buurman negeerde dat en bracht zijn hand naar zijn pet ter begroeting. Hij wist hoe je iemand op de kast kon krijgen. Afgelopen zomer kwam hij naast me staan toen ik op mijn knieën de stenen fundering van het huis aan het verven was. M'n vent lag uitgeteld op het gras. De buurman vroeg of ik ook vond dat Halvari een man van olympische klasse was, in de krant werd het tegendeel beweerd. Hij wist hoe je iemand op de kast kon krijgen. In zijn zwembroek, met de waterslang in zijn hand, is hij een etalagepop, totaal geslachtloos.

[p. 27]

Ik besloot tot honderd te tellen. Als die vent van mij dan nog niet was verschenen, zou ik van het dak af klimmen. Mijn beha knelde, ik was te voluptueus voor die maat, dd, bijna e. Mijn slipje was doornat van het zweet. Het voelde alsof twee slijmerige knuisten me in mijn billen hadden geknepen. Alsof ik de verloofde van een visser was. Ik telde tot honderd. Zuchtend telde ik nog eens tot honderd. Toen ik op de helft van het derde honderdtal was, kwam die vent van mij ratelend de hoek om en reed de Koiraskatu in. Hij maakte achter elkaar vijf meter lange s-vormige slingers, ook al was de weg over een afstand van vele honderden meters kaarsrecht. Halverwege stopte hij. Ik zag dat zijn spijkerbroek tussen de ketting was gekomen. Die moest ik dus ook weer wassen, nou ja, de wasmachine dan.

Toen hij zijn broekspijp uit de ketting had gewurmd, klom ik naar beneden. Mijn ledematen waren stijf en mijn gewrichten zaten op slot. De goot was gloeiend heet en de aan de muur vastgeklonken ijzeren ladder zwaaide heen en weer. De vliegen dansten. Ik had zo'n dorst dat ik op mijn droge lippen begon te zuigen.

Ik rende naar de bovenverdieping en ging gehurkt bij het raam aan de straatkant zitten. M'n vent fietste tot het begin van ons tuinpad, sprong van het zadel, zijn knieën knikten. De fiets reed tien meter alleen verder voordat deze kletterend tegen de muur van ons huis tot stilstand kwam. Ik hoopte niet weer tegen het kelderraam. Toen m'n vent nog jong en sappig was, had hij me met dat trucje in vervoering gebracht en plat gekregen. Hij schudde met zijn hoofd en gluurde als een uil om zich heen. Z'n nek was zo soepel door de yoga. Hij draaide zich plotsklaps om en gaf een brul. De keffer van de buren rende jankend zijn hok in. Hij stak bangig zijn droge snuit naar buiten. ‘Schoothondje!’ schreeuwde m'n vent.

Ik keek m'n vent net zo lang na als ik door het raam aan de straatkant kon. Toen hij verdween, rende ik naar het raam aan de tuinkant. Het was moeilijk om goed te kunnen focussen omdat mijn ogen nog steeds traanden van het getuur door de verrekijker. Hij maakte zo'n dronken indruk dat ik me afvroeg of hij nog wist wat hij van plan was. Dat overkwam hem niet vaak. Ik keek naar zijn handen. Ik registreerde zijn manier van lopen en de gezichtsuitdrukkingen die er niet waren. Hij boog zich voorover om uit de ton onder de regenpijp regenwater van een paar dagen oud te scheppen. Daarin zat voor hem het geheim van zijn mannelijkheid, hij bottelde het in de herfst en bewaarde het in de kel-

[p. 28]

der. Ik rende naar het raam dat uitkeek over het terrrein.

Ik zag hem wankelend de hoek om komen, van zijn stoppelbaard droop water. Het leek alsof er goud uit zijn mond stroomde. In zijn broekspijp zat een enorme scheur en de mouw van zijn jack was tot aan de elleboog nat van het opscheppen van zijn mannelijkheidswater.

Toen hij achter de uitbouw van de veranda was verdwenen, stormde ik naar beneden. Het was moeilijk om de trap snel en toch zachtjes af te rennen. Ik verdraaide mijn voet op de trap. Dat deed pijn maar ik bereikte de benedenverdieping zonder lawaai. Ik deed net de binnendeur van de veranda open toen hij de trap op kwam en zijn hoofd voor het raam verscheen. Hij trok met zijn duim en wijsvinger aan zijn nekvel, maakte een namaakzuigvlek. Altijd hetzelfde.

M'n vent opende de deur zodat het glas rammelde. ‘Ben bij de vrouwtjes geweest,’ riep hij.

‘Dat had je gedroomd,’ zei ik.

Hij danste een beetje rond als een haan, zodat de plek in zijn nek goed te zien was. Hij trok het smoel van iemand die seks had gehad.

‘Mafkees,’ zei ik.

‘Die gordijnen van de bovenverdieping laten wel op zich wachten,’ giechelde hij en hij wankelde naar de woonkamer, de muren aftastend voor steun. Ik hoorde de bank kreunen onder zijn dronken last.

‘Naai ze zelf,’ schreeuwde ik hem achterna.

Ik ging naar de keuken. Ik gooide de kastdeuren hard dicht, wat klonk als geweerschoten. Ik luisterde of ik hem al hoorde snurken. Ik pakte uit de koelkast een pan en fleurde het bodempje soep op met stukjes knakworst. Ik zette het op een zacht vuur. Ik maakte twee boterhammen, paprika erbovenop. Uit de woonkamer was gesnurk te horen, gesmak, een enorm gekreun, toen een dieper gesnurk. ‘Je zal je moeder bedoelen,’ schreeuwde m'n vent tegen de plaaggeest in zijn droom. Hij maakte me kwaad. Wat had die hufter met de gordijnen te maken? Door de kale ramen kon ik beter zien wat hij allemaal in de tuin uitspookte. Als hij me had zien gluren, misschien. In zijn toestand was het een wonder als hij dingen zag die kleiner waren dan de zon, of zelfs maar de hemel.

Toen het gesnurk gelijkmatiger werd, ging ik naar de woonkamer en ik kleedde m'n vent uit. Hij werd niet wakker, bewoog zelfs geen ooglid. Drie dagen zuipen had hem doen opzwellen. Toen ik zijn broek uitdeed, zag ik dat dat over zijn hele lichaam zo was. Ik inspecteerde zijn zakken.

[p. 29]

Zijn portemonnee deed troosteloos aan, zo plat als wat. Zonder erin te kijken deed ik hem terug in zijn kontzak. Uit een broekzak die nog heel was vielen drie muntstukken van een mark en een van vijftig penni. In de zak van zijn jack zat een hoekje van een krant waarop met rood stond geschreven san josé sharks. Het was hem dus toch gelukt. Ik gaf hem een klopje op zijn achterwerk, zo verbaasd was ik.

Ik pakte hem bij zijn oor en gaf er een draai aan. Zonder zijn ogen te openen schoot hij overeind. Het snurken ging gewoon door. Ik troonde m'n bewusteloze vent mee naar de slaapkamer en stopte hem in bed. Ik legde mijn kussen aan het voeteneinde zodat ik het gesnurk niet vlak bij mijn oor zou horen. Ik ging naar de keuken en at de soep en de boterhammen. Ik begon vervolgens in de kelder, ook al leek het onmogelijk dat hij daar nog snel even naar toe had kunnen gaan.

Ik doorzocht ieder spleetje in de stapel houtblokken. Die had ik de afgelopen twee dagen ook al doorzocht, maar je kunt maar beter grondig zijn. Ik vond tussen de spleten wat ik moest vinden: leegte. In de sauna tilde ik de stenen van de kachel: niets. In de bijkeuken kamde ik de vuile was uit en doorzocht alle zakken. Even vruchteloos snuffelde ik in de wastrommel en het bakje voor het wasmiddel. Ik liep de tuin in en ging met een sigaret op de trap zitten nadenken. De sigaret ging in de lucht op.

Ik spuugde op de stoep en doofde de peuk in de spuug. Ik liep naar de waterput, tilde het putdeksel op. Aan de onderkant ervan was soms een draad vastgemaakt met aan het uiteinde een plastic houdertje. Nu niet. Ik keek onder de natuurstenen tegels van het pad, maar daaronder bevond zich alleen vastgestampte aarde. Ik duwde mijn hand in de regenpijp zover ik kon. Ik haalde het zandschepje dat Erkka had laten liggen en duwde dat de regenpijp in, maar het kwam alleen maar tegen kletterend metaal aan. Ik schudde aan de rozenstruiken. Een paar bloemblaadjes dwarrelden naar beneden, bevlekten de aarde als na een moord. Ik begon te zweten. Ik werd moe.

Ik liep om ons huis heen en zocht de rand van de fundering af. Ik gloeide van woede en vermoeidheid. En daar gaf ik de zon de schuld niet van. Ik kon het nog opbrengen om de fiets op zijn plek te zetten en die te onderzoeken, tot aan de binnenkant van de spatborden toe. Toen ik moeizaam de trap op liep, zag ik dat de trapleuning glom. Ik stopte en zag dat er met een plakbandje een muntstuk van een mark aan vastgeplakt zat. De gluiperd. Hoe doet-ie het, hoe verzint-ie het. Naait de boel nog

[p. 30]

steeds. Ik nam een douche om het zweet en de modder van de spatborden weg te wassen. Zonder me af te drogen ging ik naar bed. ‘Mijn schatje,’ kwaakte m'n vent in zijn slaap. Ik viel in slaap nog voordat ik mafkees tegen hem kon zeggen.

‘Ik hoorde een auto,’ fluisterde m'n vent, en hij maakte me wakker.

Ik herinnerde me dat ik Jooseppi en de jongens een ontbijt had beloofd voordat ze de stad uit zouden gaan.

‘Zeg dat ze weg moeten gaan,’ fluisterde m'n vent terwijl hij zijn stinkende adem de kamer in wasemde.

‘Je zoon komt en je kleinkinderen,’ zei ik.

‘Ik kom niet opzitten en pootjes geven,’ zei hij.

‘Ze zullen je niet missen,’ zei ik.

‘Ik kom in ieder geval niet,’ zei hij.

Ik stond op en deed mijn ochtendjas aan. Ik had melk opgezet en eieren in de koker gedaan, toen Jooseppi binnenkwam en riep of we al op waren. Erkka en Pirkka kwamen snel even gedag zeggen. Ze hadden haast om te gaan spelen. De vrouw van Jooseppi piepte vanuit de deuropening dat we toch niet storen, hè. ‘Kom maar binnen,’ zei ik. Jooseppi vroeg ik op te letten dat de melk niet overkookte. Ik haalde twee munten van vijf mark uit mijn portemonnee. Ik kon nog net voorkomen dat Erkka en Pirkka de tuinschommel omverwierpen. Ik beloofde elk van hen vijf mark als ze de omgeving rond het huis aan een nauwkeurig onderzoek zouden onderwerpen en mij de gevonden voorwerpen zouden brengen.

‘Onze jongens krijgen heus wel zakgeld,’ zei Jooseppi's vrouw geschrokken toen ik terugkwam. Ze had haar stoel verder van de tafel af gezet, omdat ik haar niet officieel had gevraagd te gaan zitten. Daarvandaan kon je de schommel zien.

‘Waar is die ouwe?’ vroeg Jooseppi.

Ik wees met mijn hoofd naar de slaapkamer.

‘Nog steeds dezelfde geintjes,’ lachte Jooseppi.

‘Is hij moe?’ vroeg zijn vrouw.

‘Ja, nou,’ lachte Jooseppi.

‘Ik dacht dat het werk van een betonvlechter zwaar was,’ zei zijn vrouw.

‘Z'n vrije tijd wel,’ zei ik.

Ik zette borden en glazen, gereedschap en beleg op tafel. Ik zei Jooseppi's vrouw te gaan zitten omdat ze me wilde helpen. Terwijl de pap

[p. 31]

gaar kookte, schreeuwde ik vanuit de deuropening met kwade stem naar Erkka en Pirkka dat ze moesten komen eten. Ze kwamen eraan, fluisterden in de gang dat ze niets anders dan gras, zand en mierenpoep hadden gevonden. Ze vroegen of ze allebei nog vijf mark konden krijgen. ‘Dan krijgen we er echt zin in,’ beweerden de jongens. Ik moest zo lachen om hun argumentatie dat ik ze meer beloofde als de klus was geklaard.

De jongens aten pap omdat ik beweerde dat hun piemel ervan zou groeien.

‘Hoezo, vrije tijd?’ vroeg Jooseppi's vrouw. Ik kende haar. Ze vond dat er dingen waren waarover je niet kon praten aan de ontbijttafel met de kinderen erbij.

‘Die ouwe zuipt,’ zei Jooseppi.

‘Nee toch,’ zei zijn vrouw.

‘Zeker weten,’ zei ik.

Jooseppi smeerde zijn boterham en belegde die vervolgens met cervelaatworst. Zijn vrouw zat met haar mond enigszins geopend naar hem te kijken. Er glom een vulling. Jooseppi moest uit het raam kijken toen hij vroeg hoe die ouwe het zich kon veroorloven om zo lang achter elkaar te zuipen. Ik vroeg wat daar zo grappig aan was. Mijn stem klonk nogal schor, hard ook misschien, want de jongens hielden op met pap eten en keken naar mij en toen naar hun moeder.

‘Ach moeke, maak je niet dik,’ zei Jooseppi.

‘Hoezo, moeke?’ zei ik.

‘Lekkere pap,’ zei Jooseppi.

‘Zit me niet te moeken,’ zei ik.

‘Jongens, ga nu maar spelen, en niks kapotmaken,’ zei Jooseppi's vrouw.

Ik smeerde nog wat boterhammen voor de jongens om mee te nemen naar buiten. Jooseppi's vrouw zei dat ze zich niet kon voorstellen dat ze haar moeder ooit moeke zou noemen.

‘Die zijn gelovig,’ zei Jooseppi.

‘In Finland is geloofsvrijheid,’ zei zijn vrouw. Ze hijgde een beetje.

‘Verdomde goed dat dat zo is,’ zei Jooseppi.

‘Die ouwe heeft een klus gedaan voor een hoge piet in de provincie,’ zei ik.

Er viel een enigszins pijnlijke stilte. ‘Zwart,’ zei ik.

‘O,’ zei Jooseppi en hij keek even naar zijn vrouw.

‘Dat moet wel als het huishoudgeld opgaat aan drank,’ zei Jooseppi's

[p. 32]

vrouw en ze likte haar lepel aan de bolle kant schoon. Ze had misschien niet gehoord wat ik zei of het niet begrepen.

‘Dat is niet zo,’ zei Jooseppi.

‘Wat weet jij van onze geldzaken?’ zei ik.

‘Ga toch weg, jullie hebben helemaal geen schulden,’ zei Jooseppi.

‘Hè, hadden wij die ook maar niet,’ zei zijn vrouw. Ze vond dat ze goed zouden uitkomen met hun geld als de belasting wat lager was, maar belasting moet iedereen betalen.

Ik stond op van tafel, ruimde af en zette de koffiespullen klaar. Ik ontdooide koffiebrood. Jooseppi strekte zijn ledematen, zei dat hij zijn spieren aan het opwarmen was voor de lange autorit. Hij beloofde de vloer van de sauna te betegelen, als ze een keer vakantie mochten houden in ons zomerhuisje. Ik zei dat die ouwe daar dan vast wel kritiek op zou hebben, in ieder geval op het voegsel. Jooseppi fleurde op, ze zouden dan tot ver in de herfst iets hebben om over te praten. We dronken koffie.

‘Heeft die ouwe nog nieuwe verstopplekken?’ vroeg Jooseppi.

‘Laat nou,’ zei ik.

‘Ja dus,’ zei Jooseppi.

‘Wat?’ vroeg zijn vrouw. Ze leek voor het eerst geïnteresseerd.

‘Hij bazuint het overal rond,’ zei ik kwaad.

‘Maikki is familie,’ zei Jooseppi.

‘Natuurlijk,’ zei ik.

‘Die ouwe verstopt geld,’ zei Jooseppi.

‘Waar?’ zei zijn vrouw, de lepel nog steeds aflikkend. Ze zag er hulpeloos uit.

‘Als we dat wisten, zou het geen verstopplek zijn,’ zei Jooseppi.

‘Maak er maar grappen over,’ zei ik.

‘En dan zou de zuipschuit zinken?’ zei Jooseppi.

‘Goh,’ zei zijn vrouw.

‘Zo gaat het al dertig jaar,’ zei Jooseppi.

‘Je liegt,’ zei ik.

‘Je hebt gelijk, achtentwintig jaar,’ zei Jooseppi.

De jongens renden de keuken in. Pirkka gaf mij een verroeste theelepel. Iets anders hadden ze niet gevonden. Ik gaf hun allebei vijf mark. Jooseppi kuchte luid; twintig jaar geleden zou hij daarvoor met de riem hebben gekregen.

Ik wuifde ze uit achter het raam. De jongens drukten hun neus plat

[p. 33]

tegen de autoruit en deden een aap na. Toen dacht ik pas aan het schepje van Erkka. Mijn maag draaide zich om toen ik bedacht hoe Jooseppi in de gang aan zijn vrouw had verteld dat zijn vader een paar keer per jaar door het lint ging, terwijl hij normaal niet eens een biertje na de sauna bliefde. ‘Och, och,’ jeremieerde ze. Dat was iets tussen mij en m'n vent.

Ik ging boodschappen doen en toen ik terugkwam, was die vent van mij verdwenen. Ik vloekte hardop toen ik op het dak klom. Vijf uur later schrok ik wakker van het geknerp van zand op het tuinpad. Ik keek vanaf het dak naar wat m'n vent aan het doen was. Voor zover ik kon zien, verborg hij niets. Ik wachtte tien minuten voor ik van het dak af ging. Ik wist niet wat voor vreselijks ik zou doen als m'n vent me van het dak af zou zien klauteren. Hij zat aan de keukentafel en dronk yoghurt zo uit het pak. ‘Waar ben jij geweest,’ snauwde de zatlap.

‘Bij de kerels,’ zei ik.

‘En Elvis leeft,’ zei m'n vent.

Ik zei dat hij direct in bed moest gaan liggen. Ik had geen zin om zo'n lamzak van honderd kilo door het huis te slepen. ‘Ik heb helemaal geen zin in zuipen,’ verzuchtte hij en hij keek me recht in de ogen terwijl hij zijn hoofd scheef hield. ‘Wie dwingt je er dan toe?’ vroeg ik verwonderd. ‘De volksaard,’ beweerde hij en hij slofte naar de slaapkamer. ‘Die gordijnen komen ook nooit af,’ hoorde ik hem nog zeggen voordat het gesnurk begon.

‘Naai ze zelf,’ zei ik.

's Avonds keek ik naar de televisie. Omstreeks middernacht deed ik de tv uit, nam een douche en ging daarna slapen. Ik droomde over gewelddadige dingen, werd in de ochtend badend in het zweet wakker. Ik slaapwandelde naar de keuken. Ik dronk bosbessensap met de koelkastdeur open. Die smaakte gegist. De koelkast werd verlicht door een lamp en door de zon die opkwam. Ik begon te trillen. Ik liet het pak op de grond vallen. Ik greep een keukenmes uit de la en rende naakt naar boven. Ik haalde de zoom van twee gordijnen los. Er dwarrelden briefjes van honderd mark op de grond, zelfs een paar van vijfhonderd. Ik onderzocht ook het gordijn dat ik de vorige week had genaaid maar nog niet had opgehangen. De zoom ervan was losgetornd. Ik gooide het mes op de grond en ging in de leunstoel zitten en vroeg me van alles af.

De zon rees en die vent van mij ook. Kon je maar kiezen van wie je wilde houden.