Bunker Hill. Jaargang 2 (nrs. 4-8)

[p. 16]

Theodor Kallifatides
Een deugniet

vertaling: margot rozendaal

Ik had niet verwacht hem te ontmoeten. In ieder geval niet daar, hoewel de ervaring mij geleerd heeft dat je Grieken overal kunt tegenkomen. Ik herinner mij de eerste keer dat ik naar IJsland ging, een land waarvan ik dacht dat het verstoken zou zijn van mijn landgenoten, maar ik had het mis. Ik stuitte direct op twee Grieken van middelbare leeftijd, die daar al sinds het einde van de Griekse burgeroorlog waren en hoewel ze zich daar niet van bewust leken te zijn, spraken ze kwaad van elkaar en konden ze elkaar niet uitstaan.

De ontmoeting met Giorgos in Kiruna, waar ik een lezing zou houden, was een verrassing, een aangename zelfs. Een eenzame avond in het Stora Hotel in Kiruna leek mij niet bijzonder aantrekkelijk en ik was al gebroken van de vliegreis. Het onweerde verschrikkelijk. Het vliegtuig kon niet landen. De piloten deden herhaalde pogingen om te landen, maar ze kregen steeds nieuwe orders. We cirkelden rond en ik was al begonnen met het schrijven van mijn testament. Uiteindelijk kwamen we met een dreun aan de grond. Ik was op weg naar de aankomsthal, toen ik een mooie, roodharige vrouw op mij af zag stormen. Zij gleed uit en viel, verloor haar pruik en verstuikte haar voet.

Het was de bibliothecaresse, die mij gevraagd had naar Kiruna te komen. Ik hielp haar overeind en rende vervolgens achter de pruik aan, die door de wind steeds verder weg gevoerd werd. Natuurlijk gleed ik ook uit. Ik brak geen ledematen, maar mijn bril werd wel verbrijzeld. Die pruik kreeg ik ook niet te pakken.

We moeten er vreemd uitgezien hebben toen we het Stora Hotel binnenstapten. De bibliothecaresse, strompelend en met haar haar in de war, leidde de halfblinde schrijver naar de receptiebalie, waarachter

[p. 17]

Giorgos stond die erg zijn best deed niet te lachen.

Een echte Griek vindt niets leuker dan de ongelukjes van een ander. Ik had eens een vriend die op strategische plaatsen bananenschillen neerlegde. Vervolgens ging hij zitten wachten tot iemand onderuit ging, waarop hij te voorschijn sprong en met gespeeld medelijden vroeg: ‘Wat is er gebeurd?’

De bibliothecaresse haastte zich op weg, naar ik vermoed om zowel een nieuwe pruik te kopen als mij tijd te geven wat te rusten voor de beproeving van vanavond. Ik ben niet op mijn kamer geweest. Ik had Giorgos al meer dan twintig jaar niet gezien. We waren bijna gelijktijdig in Zweden aangekomen, in het midden van de jaren zestig, toen men immigranten nog met open armen ontving, de schoonmaakemmer al in de hand...

Giorgos en ik hadden ook een tijdje samengewerkt. We deden schoonmaakwerk op een groot advocatenkantoor dat eigendom was van een succesvol en bekend juriste. We amuseerden ons kostelijk door in haar laatjes en die van haar medewerkers te rommelen. Die medewerkers waren trouwens allemaal vrouwen. We vonden van alles: van gedroogd fruit tot kanten ondergoed.

Op een dag was hij plotseling verdwenen. Het gerucht ging dat hij een meisje had ontmoet en achter haar aan was gegaan. Anderen beweerden dat hij naar Griekenland terug was gegaan, omdat hij zijn meisje daar niet kon vergeten. In alle versies was er in elk geval een meisje in het spel.

Ik had best zin naar dat vermaarde meisje te vragen, maar ik zag ervan af. We waren inmiddels naar de bar van het hotel verhuisd, alwaar een eenzame pianist een handjevol melodieën speelde dat iedereen herkende, maar dat zich op de een of andere manier vermengde met de sneeuwvlokken buiten en zo samensmolt tot een weemoedige brij.

Het kon bepaald niet gezegd worden dat het wemelde van de mensen in de bar. De bemanning van het vliegtuig was er. De captain las een boek over tuinieren, de tweede piloot zat verdiept in een schaakprobleem. De ene stewardess zat te breien en de andere probeerde met tussenpozen te bellen, zonder gehoor te krijgen. Zij raakte meer en meer geïrriteerd en wierp nijdige blikken op vier jonge Italianen, alsof zij er iets aan konden doen.

De Italianen droegen Fiat-overalls en Giorgos vertelde dat ze bezig waren een nieuw type auto en nieuwe winterbanden te testen. Het leek er in ieder geval op dat zij de enigen waren die wisten waarom ze hier in Kiruna beland waren.

[p. 18]

Het was, met andere woorden, een sombere avond. De sneeuw viel onafgebroken zachtjes neer en vormde een dik pak. Ik keek naar mijn oude vriend en probeerde de jongen terug te vinden die hij eens was geweest. Hij was veranderd. Hij was niet alleen ouder, maar ook echt een ander mens geworden. Zijn blik was rustig, zijn lach zacht en zijn gebaren bedachtzaam. Ik herinnerde mij hem als een deugniet die de sexy slipjes aantrok die we in het laatje van de advocate vonden.

Ik vroeg mij af of ik in zijn ogen ook veranderd was. Alsof hij wist wat ik dacht zei hij zonder verdriet: ‘We worden oud... en ik word oud in Kiruna,’ voegde hij eraan toe en ik bespeurde een soort bittere ironie in zijn stem.

Ik besefte dat hij bezig was zijn levensverhaal aan mij te vertellen - dat doen we immers allemaal na een aantal glaasjes - maar precies op dat moment dook de mooie bibliothecaresse op en, inderdaad, met een gloednieuwe pruik.

Ik had nog maar twintig minuten voor mijn lezing zou beginnen en ik was nog steeds niet op mijn kamer geweest. Ik vloog weg om me te scheren en om een ander overhemd aan te trekken. Ik vroeg hem of hij naar de bibliotheek kon komen, maar dat ging niet.

‘Maar mijn vrouw komt wel. Zij houdt van die rommel van jou!’ zei hij spottend.

‘En hoe weet ik wie zij is?’ vroeg ik.

‘Je zult je fantasie moeten gebruiken. Ben je nou schrijver of doodgraver?’

De lezing was een succes. De weinige helden die de weergoden hadden getrotseerd om te komen, hadden zich voorgenomen waar voor hun moeite te krijgen. Ik voelde mij gewaardeerd en lekker en ik was Giorgos' vrouw helemaal vergeten. Ik dacht er pas aan tijdens het dankwoord van de mooie bibliothecaresse. Ik probeerde de dames op de bijeenkomst stiekem te bestuderen - er waren trouwens vooral dames - en ik koos snel voor een jonge vrouw over wier gezicht af en toe een vluchtige glimlach gleed. Zij was beslist van Samische afkomst. Haar ogen stonden ongewoon scheef en de huid van haar hals straalde als een soort poollicht. Op de een of andere manier was het gemakkelijk om haar samen te zien met Giorgos.

Ik wilde juist op haar af slenteren, toen ze vertrok zonder een woord gezegd te hebben. Ze verdween zomaar, als een droombeeld.

[p. 19]

Toen ik de bibliotheek uit liep, was het opgehouden met sneeuwen. Tegelijkertijd was het ontzettend koud geworden. De bibliothecaresse vroeg tactvol of ze mij kon uitnodigen om een boterham te gaan eten, maar toen ik daarvoor bedankte, zag ze er opgelucht uit. Ze had kleine kinderen thuis.

Ik bleef alleen achter. Ik stond een ogenlik stil om me te oriënteren. De lucht was opgeklaard en een paar sterren flonkerden ver daarboven. Om me heen was het stil. De rook uit de schoorstenen ging niet omhoog, maar bleef boven de huizen hangen, als een soort aureool.

Toen zag ik ze. Een paar bomen op een heuveltje. Bedekt met sneeuw, als bruiden op weg naar de bruiloft, stonden ze tegen de lichte horizon, gracieus en sterk. Ik bleef lang staan. Zonder te weten waarom. Binnen in mij bewoog het vrachtwater van mijn verlangen en ik kreeg tranen in mijn ogen.

Toen ik in het hotel terugkwam, was Giorgos al naar huis gegaan. Hij had een briefje voor mij achtergelaten.

Ik weet dat je ze gezien hebt. Ik zag ze twintig jaar geleden voor de eerste keer. Ik ben nog steeds niet op ze uitgekeken. Hartelijke groeten.

ps Ik ben niet getrouwd, idioot. We zien elkaar morgen!

We hebben elkaar niet meer gezien. Mijn vliegtuig vertrok 's morgens vroeg. Ik had wel tijd om de drie bevroren schoonheden nogmaals te zien.

‘Wat zijn dat voor bomen?’ vroeg ik aan de tuinierende captain.

‘Dwergberken,’ antwoordde hij, zonder op te kijken.

Ik dacht aan Giorgos. Het zou mij niet verwonderen als hij met een dwergberk is gaan trouwen, schoot het door mijn hoofd. Hij is immers altijd al een deugniet geweest.

Met dank aan mevrouw A.A. Duits-Godschalk, universitair docente Zweeds aan de Universiteit van Amsterdam.