Bunker Hill. Jaargang 2 (nrs. 4-8)

[p. 51]

Paulo van Vliet
Perec

Billy en Sam zaten vaak bij elkaar om het wel en wee van de dag door te nemen, tijd stuk te slaan met obscure plaatjes draaien, sigaretjes te paffen en thee of wijn te drinken. Meestal rookten ze wiet. Het was voorgekomen dat Billy zichzelf op het toilet terugvond en zich realiseerde dat hij al wel een halfuur naar de zwart-wit geblokte tegelvloer had zitten staren. Hij daalde op de tast het smalle trappetje naar het ruim af, deed het gordijn opzij en liep naar de tafel. Toen hij plaatsnam, keek Sam geërgerd op, alsof hij nu pas bemerkte dat Billy er ook was. Daarna viel er een lange stilte, omdat ze zich met geen mogelijkheid het gesprek van daarstraks voor de geest konden halen. Die stiltes waren nooit pijnlijk. Ze waren zich nauwelijks van elkaars aanwezigheid bewust, ieder had zijn eigen, rudimentaire gedachten, waarin de stripboeken, muziek, favoriete romans of kunstwerken waarover ze het hadden gehad voordat de vergetelheid toesloeg, als droombeelden figureerden. Het ene binnenpretje verdrong het andere en ze zaten soms minutenlang te grijnzen voor ze het zelf doorhadden. Billy dacht vaak aan zijn warme bedje in de muurkast van een schoollokaal aan de andere kant van de stad, met de eerste schemerlamp van zijn ouders ernaast, en een vol stripboekenrek, en hij wenste dat hij alleen maar ‘floep’ hoefde te zeggen om erin terecht te komen. Maar het was een halfuur fietsen en de regen striemde de ruiten boven hun hoofden en hij voelde zich niet fit genoeg om de terugtocht aan te vangen. Na verloop van tijd vergat hij dat hij bezig was om moed te verzamelen, bleef willoos zitten en koesterde zich als een pantoffeldiertje in de behaaglijke warmte van de houtkachel, die toen nog niet kapot was gestookt.

In het algemeen speelde Sam liever gitaar dan dat hij sprak. Vaak pakte hij midden in een gesprek zijn instrument, een akoestische Gibson uit 1957 met een kleine klankkast, die een eigenaardig hoog geluid had, en

[p. 52]

begon als in een trance een bepaald riffje eindeloos te herhalen. Billy laste vragen in zijn betoog in om te controleren of Sam nog luisterde. Hij bleef Sam net zolang aankijken totdat die er niet onderuit kwam repliek te geven.

Sam hield op met spelen en verklaarde: ‘O, dat weet ik niet,’ om daarna met hernieuwd enthousiasme in te zetten. Hij musiceerde vaak door cd's heen, waar Billy bloednerveus van werd omdat hij dan niet wist waarop hij zich moest concentreren. Billy zette de muziek uit, pakte zelf een gitaar en begon te improviseren op Sams thema: een poging door de muur van Sams tijdelijk autisme heen te dringen. Net als de twee partijen begonnen te sporen legde Sam zijn gitaar weg en zette de muziek weer aan.

Dit keer lag er een boek van Luif op tafel. Luif was doordeweeks in Gent, waar hij kinderfilmpjes maakte, maar in de weekends sliep hij in de kapiteinshut op de achtersteven. Het leven een gebruiksaanwijzing van Georges Perec. Billy pakte het op, sloeg het open en begon voor te lezen uit de preambule. Sam speelde op dat moment een progressie van zelf uitgevogelde jazz-akkoorden. De zinnen klonken er mooi bij. Billy zag dat Sam zijn oren spitste en ging door met lezen. Sam stelde voor het stuk te hernemen, na drie of vier keer kregen ze het ritme kloppend; alle zinnen pasten binnen de gehanteerde maateenheid en als de muziek een afronding naderde was Billy toe aan de conclusie van de lange, eerste alinea.

Sam begon in een kartonnen doos te rommelen en kwam na een klein kwartier op de proppen met een halfleeg bandje waarop ze het experiment konden tapen.

Ze varieerden met een countrydeuntje en een blues in open stemming, gespeeld met een slide. Naarmate Sam meer opging in de muziek speelde hij luider. Billy kreeg moeite erbovenuit te komen en las dwingender, teneinde Sam te bewegen hem in zijn dynamiek en tempowisselingen te volgen. Maar Sam zakte steeds dieper over zijn gitaar, terwijl zijn hoofd vervaarlijk heen en weer wiegde, als de kop van een ratelslang. Er sloop een geërgerde toon in Billy's voordracht die niets te maken had met de inhoud van het verhaal. Billy liep rood aan en was er verbaasd over dat hij de ingewikkelde zinnen nog feilloos uit zijn mond kreeg. Het was alsof de tekst de teugels overnam, alsof hij gestuurd werd. Hij was zich er niet van bewust dat hij onderhand klonk als een doorgedraaide kistjespredikant; dat hoorde hij later op het bandje. Het werd een shoot-out tussen aan elkaar gewaagde tegenstanders, met zo nu en dan een kleine verrassing,

[p. 53]

als ze allebei op hetzelfde moment herlaadden, en precies gelijktijdig weer vuur braakten. De ruiten besloegen, de kachel ging uit, Camels brandden op tot aan het filter, maar Billy en Sam merkten het niet, ze zaten in een open rode Mustang die over een snelweg door Death Valley richting Vegas denderde, op weg naar een optreden in Caesar's Palace...

Een zinsnede luidde: ‘... voor de enorme verwarring die aan deze samenvoeging voorafging en die in het Engels zo goed door het woord “puzzle” - raadsel - wordt aangeduid...’. Het woord ‘puzzle’ knalde het ruim in alsof het de hartgrondigste verwensing was, verliet het schip via een openstaande patrijspoort, doorkliefde de duisternis buiten, kaatste tegen de gevel van de ptt-laagbouw aan de overkant en kwam haarscherp terug als echo. Sam zakte eindelijk door zijn wolk, stond op, liep naar de patrijspoort, bleef daar met zijn hoofd een tikje schuin staan luisteren, de gitaar losjes in de hand, en vroeg: ‘Zou de rosé al koud zijn?’

Als ze het bandje draaien, krijgen ze nog altijd de slappe lach, vooral na die laatste regel. Sam en Billy spreken nu al van een legendarische opname.