Is Brugge groot?

[p. 162]

Brugs nieuwjaar

geschreven door Anthonis de Roovere in het jaar 1480, twee jaar voor zijn dood (hij overleed namelijk op 16 mei 1482).

Het onderstaande is overgeschreven uit zijn eigen handschrift, dat ik nog in mijn bezit heb, en ik heb dit zeer zorgvuldig gedaan.

Omdat al mijn zintuigen verlangen goede en nuttige zaken te kennen, ging ik wandelen, zoals ik gewoon ben, om te zien of mijn gepeins me iets op zou leveren. Maar mijn zuster Kennis stond dit niet toe. Ze sprak tot mij: ‘U moet mij steeds met u meedragen.’ Ik moest dit wel doen en zodoende liepen we verder samen op. Kennis kan men immers niet verjagen. Zo nam ik Kennis met me mee, tot we bij een stromend watertje kwamen, in de omgeving waarvan vele heerlijke kruiden groeiden. We zetten ons er daarom te rusten. We waren er vrij in ons doen en laten, en ik zei daarom: ‘Mijn lieve zuster, sta me toe dat ik even ga slapen opdat mijn gemoed tot rust komt.’

Ze vond het goed en ik viel in slaap. Zij bleef waken: Kennis weet hoe zich te gedragen. In mijn slaap kreeg ik een wonderlijke en merkwaardige droom. Ik verbeeldde me dat ik aan de oever van de rivier lag en rechts van me een park zag liggen. Het was rijk en zeer kostbaar, maar leek er nu vervallen bij te liggen. De galerijen, hekken en balustrades, de lanen, heggen en rozenstruiken, de afrasteringen en priëlen, alles bevond zich in een verwaarloosde staat. Niemand leek zich nog te bekommeren om dit park: de fonteinen en sluizen waren bouwvallig, en op den duur raken alle stroompjes en grachtjes verstopt, terwijl de wijngaarden en heel de oogst zullen vergaan.

Terwijl ik dit in mijn droom aanschouwde, zag ik een vrouw aan komen lopen, volkomen reëel, met een droef voorkomen, als van iemand die weet dat ze niet lang meer te leven zal hebben. Naast haar stond een bed, waarop ze halfdood neerviel; de

[p. 163]

droefheid die ze daar uitte is met geen klacht te vergelijken.

Ze sprak: ‘Voor mij is er geen hoop. Mijn ziekte is niet te genezen, want al mijn vrienden hebben mij verlaten. Wat wit als zilver was, is nu zwart als git: ik ben volkomen bereid te sterven, ik ben voor niets anders geschikt. Vaarwel verwanten, vaarwel aanzienlijke burgers, Fortuna wil mij vernietigen. Ik zie dat mijn mooie park, dat eens zo goed onderhouden was, als meest genoeglijke van de wereld, nu vervallen is tot schandelijke laagte. Hierdoor word ik zozeer gekweld dat er een gezwel groeit in mijn hart, waardoor ik - kort en goed - moet sterven. Verdriet bevangt mij namelijk al te zeer. Ik durf mijn gezicht nergens te vertonen want aan iedereen heb ik schuld. Ik heb mijn krediet verspeeld: zij die macht hebben, zijn me niet goedgezind. Het voortdurend schreeuwen van de varkens berokkent mijn park leed en brengt het schade toe. Hierdoor moet ik in wanhoop sterven, tenzij de goede God mij genadig te hulp komt.’

Nadat de vrouw deze klacht had geuit, zag ik drie vrouwen bij haar komen die haar zo vriendelijk troostten dat het was alsof ze haar moeder of zus waren. Ze toonden zich behulpzaam, en alledrie wilden ze de eerste zijn om te helpen. Hoe ernstig haar ziekte ook was, ze stonden haar voortvarend bij. De eerste bracht verfijnde spijzen en dranken, de tweede sprak lieftallige woorden en de derde bracht oneindige en bijzonder mooie schoonheid. Zij zeiden: ‘Wees hoopvol in uw ziekte, roep onze Heer om genade. Ook al probeert de ziekte u te gronde te richten, God verlaat zijn vrienden nooit.’

Om deze liefdevolle troost, die niemand op aarde zal teleurstellen, kracht bij te zetten, verscheen de zon aan de hemel, mooier dan ik haar ooit zag schijnen, en zij zond zes stralen uit die op het beschreven park neerdaalden. Terwijl ik moeite deed om goed te kijken, waren de stralen tot zes mensen geworden.

Ik was zeer verwonderd te zien dat stralen in mensen konden veranderen. Ze bleken artsen te zijn, standvastige en eerbare mannen. Ze wilden het park herstellen en de zieke vrouw op-

[p. 164]

wekken uit haar bedruktheid; ieder die het zag kon hieruit leren wat mededogen is. Het kwam het park zeer ten goede.

Nadat ze zagen hoe het ervoor stond, troostten ze alle zes kalm en beminnelijk de zieke vrouw, om als vrienden in de nood het lijden te helpen dragen. Als ware meesters herstelden ze de heggen, balustraden en struiken, voetpaden en beekjes om zodoende de vrouw en haar vervallen park goed te doen en vreugde te bezorgen.

De grote hartelijkheid die ik daar zag, zal ik nooit meer vergeten. Toen stootte Kennis mij aan: ‘Sta op, zeg me wat je gezien hebt.’ Ik vertelde haar omstandig wat ik gehoord en gezien had, over de zon en de stralen, over het vervallen park, de klacht van de vrouw en alles wat er verder gebeurd was.

Daarop zei zuster Kennis tegen mij: ‘Open je oren en let goed op wat ik zeg. Het park dat je aan verval bloot zag staan, verbeeldt Brugge, en de vrouw die aan een zware ziekte leed staat voor het goede volk dat die stad bewoont. Lange tijd heeft het zijn klachten geuit om genezing te vinden voor zijn kwalen. Je zag drie vrouwen aankomen die de zieke bezochten, en als die vrouwen niet zouden zijn gekomen, wees daarvan overtuigd, zou Brugge dood zijn geweest als gevolg van het gevoerde beleid. De eerste vrouw heet Goede Gaven, de tweede Lof van de Kerk en de derde wordt Dienst van God genoemd. Deze drie houden Brugge overeind met toewijding en vroomheid. De zes stralen die zich behulpzaam toonden werden hiertoe bewogen door liefdadigheid. Zij staan voor de zes gecommitteerden die de poorten, muren en wegen laten onderhouden en bruggen en kaden laten verbeteren, waarmee diverse mensen de kost verdienen. Verder betalen ze schulden af bij verschillende staten. Moge God hen bijstaan in deze moeilijke taak. De stralen die uit de hemel zijn neergedaald en die door God als zon hierheen zijn gezonden, zijn goed en doen herrijzen wat schandelijk verwaarloosd was. Dag en nacht beijveren ze zich daarvoor. Richt je ogen eens goed op het herstelwerk, je hebt immers gezien hoe

[p. 165]

het park in verval was. Als ik, Kennis, enig aanzien bij je geniet, open dan je mond om dankbaarheid te betuigen.’

Toen zei ik: ‘Kennis, beminde vrouw, moge het goed gaan met hen die u met zich mee proberen te dragen. Veel meer nog dan u mij kunt zeggen, zie ik dit duidelijk voor ogen. Men kan hen vergelijken met de eerbare wijzen van Athene, door wier bestuur het klagen van de Grieken ten einde kwam. Ik hoop dat de zon zo haar baan zal volgen, want wij ondergaan haar kracht overduidelijk. Ik wens daarom deze edele stralen, de gecommitteerden van Brugge, alle goeds voor het nieuwe jaar en ik hoop dat ze mijn woorden in dank willen aanvaarden, want ik heb ze met genegenheid geformuleerd. Moge Maria, de hoogste koningin, u allen beschermen en bevrijden van angst.’