De Broederhand. Jaargang 2
(1846-1847)– [tijdschrift] Broederhand, De–
Auteursrechtvrij
[pagina 324]
| |||||||||||||||||
[Nummer 8]De kastelein van Gent,
| |||||||||||||||||
Persoonen:
1250 te GENT. | |||||||||||||||||
[pagina 325]
| |||||||||||||||||
De kastelein van Gent,
| |||||||||||||||||
Eerste tooneel.
Koor van Goudzoekers.
Stookt makkers, stookt; geen stond verloren,
Dat de oven blake lyk een zon.
't Metael wordt eens in goud herboren
En opent ons der schatten bron.
Laet 't lot wederstreven,
Geen moed opgegeven,
De hoop in ons leven
Spyts hemel en droes.
Geen kommer, noch zorgen
In 't herte verborgen.
Het heden, het morgen,
't Smelt al in den kroes.
Stookt, makkers, stookt.... enz. -
| |||||||||||||||||
Tweede tooneel.De vorigen, Geeraerd, met drift opkomende.
Geeraerd.
Wee my! wee my! Ik moet haer liefde derven
Zoo zy my heden niet behoort.
Hy sleept heur naer 't altaer, hy rooft my Pharaïlde.
Gevloekte spruit van een gevloekten schoot.
de koor
Stookt, makkers stookt; geen stond verloren;
Dat de oven blake lyk een zon.
't Metael wordt eens in goud herboren
En opent ons der schatten bron.
| |||||||||||||||||
[pagina 326]
| |||||||||||||||||
Geeraerd.
Recit.
Genoeg; dat men het werken stake.
Wat geeft my op dees stond dat 't lot uw poogen kroont,
Wat geeft my al het goud dat 't aerd'ryk kan bevatten,
Een eenig voorwerp knelt en boeit myn bange ziel.
Geen zucht naer lage schatten
Geen zucht naer pracht of eer;
De liefde is in myn hart, de liefde ontsteekt myn zinnen....
Rampzaelge drift door Satan aengevuerd!
(Aria.)
- Wanneer, myn huwlyk moede,
Ik Martha zond naer 't duister graf,
De hemel in zyn woede
Schonk my een zoon tot wraek, tot straf.
O kroost van een verfoeiden boezem!
Waerom trof niet de zelfde stoot
U 't hart, by uwen levensbloesem
Gesleurd met haer in 't ryk der dood.
(Allegro.)
De God dien 'k dorst beleeden,
De God, die dag en nacht
Vervolgt myn bange schreden,
Wordt nimmermeer verzacht.
Neen 'k heb al hoop verloren
In hem geen uitkomst meer.
De hel moet my aenhooren
En Satan wordt myn heer.
Koor
Hy heeft al hoop verloren,
ln God geen uitkomst meer.
De hel zal hem aenhooren
En Satan wordt zyn heer.
(De Goudzoekers verwyder en zich.)
| |||||||||||||||||
Derde tooneel.
Geeraerd,
de tafel naderende.
| |||||||||||||||||
[pagina 327]
| |||||||||||||||||
Recit
Daer is dan 't schriklyk boek, dat door zyn hoog vermogen
Den toovraer Allewein 't onsterflyk leven schonk,
Aen Dithmar eenen ring, die door zyn wondre krachten
Onzigtbaer maken kon al wien denzelven droeg.
De monnik Fabio, door hulp van deze blâren,
Herschiep den ruwen kei in zuivren diamant,
En ik doorklief my 't brein by dagen en by nachten.
Om door een tooverbeeld 't vermogen te vernielen
Van eenen scapulier, die mynen min bestrydt.
O zwarte kunst! gy zyt dan somtyds onervaren,
En gy, o hel! waerom komt gy my niet ter hulp?
| |||||||||||||||||
Vierde tooneel.
Geeraerd. Holman.
Holman.
De hel roept gy ter hulp en Holman wordt vergeten.
Is 't zoo dat gy de vriendschap eert?
Geeraerd.
Neen, neen, gy zult my geen ondankbren noemen.
Ik volg geheel uw raed; maer spreek wat moet ik doen?
Gy weet, 'k moet Pharaïlde derven
Zoo 'k door geen tooverkracht heur schutsbeeld overwin.
Holman.
Een uitkomst blyft u nog.
Geeraerd.
O spreek! naer uw verlangen
Gedraeg ik my geheel.
Holman.
Welnu, behoor my toe.
Geeraerd.
Aen u? O heldre ster in mynen nacht verschenen,
Gy zyt mv dan meer dan een vriend?
Holman.
Misschien.
| |||||||||||||||||
[pagina 328]
| |||||||||||||||||
Geeraerd.
Wie zyt gy dan?
Holman.
Nu hoor.
Toen de opperheer der hemellingen
Den engel uit zyn aenschyn joeg;
Toen 't vlammend zweerd de muitelelingen
In 't diepste van den afgrond sloeg;
Misschien ontwapend door ons lyden
Gedoogde God, het straffen moe,
Dat 't kwaed het goede mogt bestryden
En hy liet ons de vryheid toe.
Alsdan uit de onderaerdsche kuilen,
Gezeten op een vuerkolom,
Steeg opwaerts met een yslyk huilen
Een losgelaten geestendrom.
Wreed was de schok der hellemagten
En God en Satan te gelyk
Betwistten zich met volle krachten
De heerschappy van 't aerderyk.
Geeraerd.
O schrik! ik ken u thans.
Holman.
Ja Satan is myn meester.
Dat hy ook de uwe zy. Een woord en Pharaïlde
Kruipt als een weerloos lam nog heden voor uw knie.
Geeraerd.
Kan 't zyn? Voor my dat heil! Welkdanig 't moge wezen.
Ik teeken het verdrag.
Holman;
(hem een rood perkament aenbiedende).
Zie daer.
Geeraerd,
(teekenende)
Aen u voor eeuwig!
Holman,
ter zyde.
Juich hel! een zegeprael te meer!
| |||||||||||||||||
[pagina 329]
| |||||||||||||||||
Geeraerd.
En nu het tooverbeeld dat 't hare moet verwinnen.
Holman.
Vóór dat de star des dags haer middaglicht u schiets
Is 't beeld in uw bezit. Uw zoon wend hier zyn schreden.
Ik laet u, wacht my weer.
| |||||||||||||||||
Vyfde tooneel.
Geeraerd,
alleen.
Heb dank, o geest der hel, uw magt hergeeft my 't leven;
Myn vreugdebron was droog, gy laeft ze weer door hoop.
De vrouw die 'k min zal myne wenschen kroonen;
O Holman dank! myn lot is meer dan zaligheid.
(Hy gaet by 't boek zitten 't welk hy doorbladert.)
| |||||||||||||||||
Zesde tooneel.
Geeraerd, Arnold.
Arnold,
ter zyde.
Daer is hy... Wis den nacht in waken nog gesleten.
Wat kommer boeit zyn hart? Wat onrust kwelt zyn geest?
Ach! kon myn kindermin zyn zielewee verzachten
Dat hy my steeds verbergt, (luid) Myn vader!
Geeraerd.
Ei! wie daer?
Arnold! gy hier? wat doet uw stappen herwaerts wenden?
Wie gaf u 't stout gemoed?
Arnold.
Bekommerd voor uw rust...
Geeraerd.
Wat scheelt u myne rust. Spreek op, wat voert u hier?
Arnold.
Een waerschuwing van myn' geliefde moeder
Geeraerd.
Rampzaelge zoon! Wat naem hebt gy genoemd!
| |||||||||||||||||
[pagina 330]
| |||||||||||||||||
Arnold.
Romanze.
By 't licht der blauwe manestralen,
Toen alles rustte in stillen nacht,
Toen 't eenzaem uer my twalef malen
Den dooven klokslag overbragt;
Een sneeuwwit beeld een godlyk wezen,
Kwam zachtjes met een englenlach
Voor myne bedsponde gerezen,
En 't was myn moeder die ik zag!
Geeraerd.
Uw moeder? Neen, dat kan niet wezen.
Uw moeder hebt ge niet gezien.
Arnold.
Tweede couplet.
‘Myn zoon, zoo sprak ze, de echt op heden
Verbindt u aen de teerste maegd.
Edoch uw min wordt fel bestreden
En Satan heeft een strik gewaegd.
Maer God zond my neer op dees aerde
Tot hoedster van een' trouw zoo rein.
O vrees geen helschen list, myn waerde,
Uw moeder zal uw heilstar zyn.’
Geeraerd.
Uw moeder? Neen, dat kan niet wezen;
Uw moeder heeft dat niet gezegd.
Arnold.
Zy heeft het my gezegd, myn vader,
Gezegd gelyk ik het u zeg.
Geeraerd.
Alsdan... alsdan... Ja doemnis op u beiden.
Op u, op haer die my misdadig maet.
| |||||||||||||||||
[pagina 331]
| |||||||||||||||||
Duetto.
Te Samen { Van hier, van hier ontvlugt dees oorden,
Te Samen { Dat ik door u niet langer ly.
Te Samen { Gevloekte! uw aenschyn, uwe woorden
Te Samen { Ontsteken 't vuer der razerny.
Te Samen { Arnold.
Te Samen { Gena! gena! Ach spaer uw woorden!
Te Samen { Bedaer die dolle razerny.
Te Samen { Waerom jaegt gy my uit dees oorden,
Te Samen { Waerom, o vader, vloekt ge my?
Geeraerd.
Verneem het al: myn beven, myn ontroering,
By Pharaïlde 's komst ontstaen,
Verraedden zy niet myn vervoering...
Arnold.
O God!
Geeraerd
't Gevoel dat deed myn boesem slaen.
Haer slechts te zien was meer dan 't leven
Haer deugd, haer schoonheid trof my 't hart
Gy mindet haer, ik min haer even...
Verstaet gy nu myn zielesmart.
Te samen.
{ Van hier, van hier, ontvlugt dees oorden,
{ Dat ik door u niet langerly.
{ Gevloekte! uw aenschyn, uwe woonden
{ Ontsteken 't vuer der razerny.
{ Arnold.
{ Gena! gena! Ach spaer uw woorden!
{ Bedaer die dolle razerny.
{ Wat onheil treft my in dees oorden?
{ O God! voor beiden medely!
(Arnold vertrekt.)
| |||||||||||||||||
Zevende tooneel.
Geeraerd
alleen.
De hemel zond haer dan om nog myn wil te tarten!
Ha! ha! hoe lach ik met haer magt,
Wanneer ik binnen een'ge stonden
Aen Sa[t]an zelf gebieden zal.
| |||||||||||||||||
[pagina 332]
| |||||||||||||||||
(Het tooneel wordt eensklaps duister en men hoort een groot onderaerdsch gerucht.)
Kom, schim van Martha, kom, verdedig Pharaïlde,
Ik wacht u zonder schrik.
Zyt gy geen beeld des geests, zyt gy geen ydel wezen,
Verlaet het kille graf en kom, ik wacht u hier.
| |||||||||||||||||
Achste tooneel.
Geeraerd, De Schim van Martha, de middeldeur openende.
DE SCHIM,
met eene doodsche stem.
Gy roept my, Geeraerd.
Geeraerd
Ach!
De Schim
Gy roept my, 'k hen gekomen:
Want, zoo ge weet, als men de dooden roept,
Dan komen zy uit 't graf.
Geeraerd.
O schrik!
De Schim.
Welnu, gy hebt geroepen,
Wat wilt gy Martha, spreek?
Geeraerd.
O gy zyt Martha niet.
De Schim.
(Zang.)
Gy ziet nog myne wangen
Door 't lyden ingedrukt,
Myn lange haren hangen
Door 't worstlen losgerukt;
Dees dolk, die my niet spaerde
By mynen tranenvliet.
(Haer borst open rukkende.) Bezie dees borst, ontaerde,En zeg ben 'k Martha niet?
| |||||||||||||||||
[pagina 333]
| |||||||||||||||||
Geeraerd.
Ja, ik herken u, ja... maer weg... gy doet my yzen.
Verdwyn, verdwyn.
Martha.
Vernietig dat verbond.
Geeraerd.
O nooit, het is myn inagt.
Martha.
De magt van God is grooter,
En heden zal Arnold aen Pharaïlde zyn.
Geeraerd.
Wat durft gy zeggen, Schim! o razerny! o woede!
Welnu! dat nog eens 't stael uw trillend hart doorboor
(Hy vliegt op haer.)
De Schim
(den arm na er hem uitstrekkende)
Terug, o proei der hel... dees nacht om twalef uren
Verwacht ik u voor 't schriklyk oordeel Gods.
(Men hoort het geschal van vier trompetten. De Schim verdwynt. - Geeraerd is bedwelmd op don grond gevallen.)
| |||||||||||||||||
Negende tooneel(Het tooneel wordt allengskens weer klaer en alles weer stil.)
Geeraerd,
alleen, angstig rondziende.
Waer ben ik? 't Is al stil, en 'k zie de zon weer glinstren.
Wat is er dan gebeurd? O ja 'k herinner 't my.
Die stem: ‘Dees nacht om twalef uren
Verwacht ik u voor 't schriklyk oordeel Gods.
't Was God zelf die my sprak. Hy wacht my! ach! ik beve!
Helaes! kon ik zyn gramschap nog verbidden,
Zyn wrekend arm die haest my treffen moet.
(Gebed.)
(Zang.)
O gy, die 'k dorst vergrammen,
O God van medely!
| |||||||||||||||||
[pagina 334]
| |||||||||||||||||
Gy ziet my voor uw voeten
Gena, gena, voor my!
| |||||||||||||||||
Tiende tooneel.
Geeraerd, Holman.
Geeraerd,
zonder Holman te zien.
(Als door den boozen geest gekwollen.)
Wie tergt nog eens myn hart? Neen.. neen, ik wil thans bidden,
't Is weer de booze geest... Vertrek 'k verloochen u.
Wat zegt gy, Pharaïlde....ach! spaer my dezen naem.
Dees avond.... 't echtaltaer.., vereend!... voor my verloren...
(In eene woeste razerny opvliegende.)
Neen, neen geen bidden meer en Satan zegeviert.
Holman.
Zoo goed, myn beste vriend.
Geeraerd.
Ha! Holman gy waert daer.
Ik voelde het, maer stil... die stemme van hier boven,
Die my nog sidd'ren doet... hebt gy die niet gehoord?
Holman.
Verbystering.
Geeraerd.
't Is God, hy wacht my want myn uren
Zyn reeds geteld... geef my 't verbond terug.
Holman.
't Verbond?
Geeraerd.
Ik eisch, ik wil het hebben.
Holman.
Ondankbre vriend, daer is 't. Tracht Holman te vergeten
En met hem Pharaïlde...
Geeraerd.
O zwyg!
| |||||||||||||||||
[pagina 335]
| |||||||||||||||||
Holman.
En als gy dezen avond
De klokken hoort, bid dan voor 't heil van 't jonge paer.
Geeraerd.
O zwyg.
Holman.
Voor 't heil van uwen raeêminnaer.
Geeraard.
O zwyg! o zwyg... Uw vuer doordringt myn aedren.
Holman.
Welnu wees dan geheel verheugd.
(Op een teeken van Holman, schuift de achterdoek open en men ziet Arnold en Pharaïlde voor 't altaer geknield, gereed om den huwelyks zegen te ontvangen. Eene groote menigte vervult de kerk.)
Geeraerd.
Arnold en Pharaïlde! o bittre jaloezy!
Zie daer, daer is 't verbond.. o Holman wees myn redder,
Myn heil en myne wraek.
Duo.
Te samen { Aen u, aen u met eeuw'ge banden;
Te samen { Maer dat myn smarte zy geheeld.
Te samen { Ik voel de minnenyd my branden.
Te samen { Kom, kom aen my het tooverbeeld.
Te samen { Holman.
Te samen { Aen ons, aen ons met eeuw'ge banden.
Te samen { Welaen uw smarte zy geheeld.
Te samen { Dees dag gaet u het heil verpanden
Te samen { Kom volg, aen u het tooverbeeld.
(Zy verzinken beide, een dikke nevel ryst uit den grond op.)
| |||||||||||||||||
Tweede bedryf.
Eene Spelonk aen den ingang der hel.
| |||||||||||||||||
Eerste tooneel.
Sabbatgezang der duivels.
Heil, heil aen Belzebuth!
Laet ons heden Sabbat vieren.
| |||||||||||||||||
[pagina 336]
| |||||||||||||||||
Laet ons briesschen, laet ons tieren
Dat er de aerde gansch van schudt,
Dat d'helhonden grollen,
De kettingen rollen
By 't holachtig schrollen
Van den helschen vloed.
Dat in hunne kuilen
De noordwinden huilen
En schuifelzang ruilen
Met 't addren gebroed.
Heil, heil, aen Belzebuth.
enz.
(Op het einde van het Koor ziet men Belzebuth uit 't verschiet verschynen. Op een teeken van hem verdwynen al de duivels. Zoodra zy allen vertrokken zyn, zinkt Belzebuth in den grond en men ziet Geeraerd en Holman op eene rots door 't gewelf der spelonk nederkomen.
| |||||||||||||||||
Tweede tooneel.
Geeraerd, Holman.
Geeraerd.
Waer leidt ge my? en waer zyn wy gekomen?
Holman.
In 't middelpunt der aerde aen 't einde van ons reis.
Geeraerd.
En deze plaets noemt gy?
Holman.
Gy zult het vliegends hooren.
(Herinnering van het koor.)
Heil, heil aen Belzebuth.
enz.
Geeraerd.
O ja, nu weet ik het. Afschrikkelyk verblyf!
O Holman, spreek, gy moet met my bekennen,
Hoe ver heeft my gebragt de liefde voor een vrouw?
| |||||||||||||||||
[pagina 337]
| |||||||||||||||||
Holman.
De liefde heeft een dag de wereld wel verloren.
Zy is een dubble bron van honig en van gal.
Geeraerd.
Welaen, het tooverbeeld, en vlugten wy dees oorden,
Want 't vuer verbrand den voet waer hy den grond betrapt.
Holman.
Volkomt gy aen dit schrift?
Geeraerd.
Ik wil het tooverbeeld.
Holman.
(Aenroeping der duivels.)
Zang.
O geesten van de duisternissen!
Myn stem roept u tot my.
Verlaet uw sombre vangenissen
En schaert u aen myn zy.
| |||||||||||||||||
Derde tooneel.(De vorigen, geesten)
Koor.
Gedreven op den donder
Verlaten wy hier onder
Een oogenblik ons vier.
Al wat gy moogt gebieden.
Zal dadelyk geschieden
Beveel ons, wy zyn bier.
Holman.
O gy, myn lotgezellen!
Gy die zoo wel als ik den hemel hebt gevloekt,
Toen hy door wraek gedreven
Voor eeuwig ons uit zyne glorie joeg.
Hoor wat ik heb besloten:
Op heden moet de hel, door zegeprael bekroond;
Des hemels magt weêrstaen en trotschen hoogmoed breken;
| |||||||||||||||||
[pagina 338]
| |||||||||||||||||
lk wil een tooverbeeld zoo wonderbaer van kracht.
Dat 't overwinnen kan, onschatbaer in vermogen,
Een heilgen scapulier door God zelf saemgesteld.
Te meer, ik wil dat hy die 't tooverbeeld zal dragen.
Bemind word van de vrouw die hy den voorkeur geeft..
Gy hebt my al verstaen... welaen aen 't werk.
Allen.
Aen t werk!
| |||||||||||||||||
Muzyk en pantomime.De duivels halen al wat noodig is om een dergelyk tooverbeeld samentestellen. In een oogenblik is het tooneel in een soort van smis herschapen. Hier stookt men vuer, daer klopt men op het aembeeld. De eene smelt metael, de andere werpt brandstoffen in 't vuer, enz. enz. Dit alles gebeurt op een toegepast muzykstuk. Zoodra het tooverbeeld gesmeed is, werpen bel de duivels in een soort van fornuis, welk zy te midden van het tooneel geplaetst hebben. Eensklaps hoort men een tamtamslag; Belzebuth komt uit het fornuis opgerezen, heeft het tooverbeeld in de hand en behandigt het aen Geeraerd zeggende:
Wees alvermogend
De rotsen en het gewelf verdwynen en men ziet een tafereel der hel in geheel hare afschrikkelykheid. Geeraerd en Holman zien hetzelve met eene verschillige aendoening.
Koor der geesten.
Viert vreugde, gezellen,
Door dans en door spel.
Wy tarten den hemel
Wat eer voor de hel!
|
| ||||||||||||||||