|
| |
| |
| |
Mengelingen.
In hare ‘Erinnerungen aus und an Frankreich’ (II, blz. 28) zegt de gravin Ida Hahn-Hahn: ‘Geene eeuw wist zoo goed te copieeren als de onze; maer even dit talent is schuld, dat het zyne bekwaemheden aen uiterlykheden verkwist en dat de zin, de innerlyke zamenhang met de uiterlyke verschyning, hen altoos geheel donker blyft. De meeste voortbrengsels zyner kunde schynen my buitengewoon gedachteloos en wel in dien graed, dat ik my dikwyls gansch heimelyk vraeg: Is dit of geen stuk niet het voortbrengsel der hoogst kundige handen van eenen dwaes?’ Dit laet zich bovenal op de bouwkunst aenwenden. Men zie slechts de nieuwe kerk van het quartier Leopold; die is er de levendigste getuige van.
*** De Duitschers en de Franschen. - Venedey maekt in zyn waerdvolle boek: ‘Die Deutschen und Franzosen nach dem Geiste ihrer Sprachen und Sprichwôrter (Heidelberg, Winter, 1842) de bemerking, dat de Franschen geene woorden hebbén, welke b.v. de navolgende belangryke duitsche woorden vertalen: wandern, unverdrossen, Behaglichkeit, Heimath, Sittsamkeit, Weiblichkeit, Schamrôthe, Gemüth, Sehnsuht, Wonne, Wehmuth enz. Ook wy kunnen ze niet alle overzetten. Voor het schoone Heimath, voor Sehnsucht en Wonne, dry zoo diepe woorden, hebben wy geene gelykbeduidende; vaderland, reikhalzing, blydschap zyn mat nevens hen. Over den bouw der zinsnede zegt Venedey: ‘De bouw der fransche zinsnede, met zyne klare bepalende vastheid, ziet nevens de dichterlyke, voorgevoelvolle, vaek duistere, maer vrye duitsche periode, geheel fabriekachtig en werkmansmatig uit.’ Op eene andere plaets merkt hy op: ‘Als man der praxis, heeft de Franschman eene menigte woorden voor fruit, (Frucht) maer geen voor Blüthe (bloei, bloezem); hy kan by het woord aimer zoo wel zyne beminde, als eene cotelette ten voorwerp hebben’ enz. Zeer treffend zyn de navolgende slotwoorden van het werk: ‘De Duitscher verschynt ons in zyne tael als diepdenker, als philosooph, vaek zelfs als droomer; dan ook als vriend der natuer, zyne pligt gadeslaende en zyn regt dikwyls vergetende, als een man der familie, vol gemoed en liefde; de Franschman is positief, zelfs dikwyls al te materieel, yverzuchtig op zyne regten, zyne pligteu geerne vergetende; hy is een man der gezelschap. De Duitscher verschynt ons dikwerf nevens den fyneren franschman, als zwaervallig, en zelfs geldt dit van zyne ondeugden, die den duitscher ter dronkenschap, den Franschman ter
gastronomie, den Duitscher ter zwelgery, den Franschman ter gourmandise verleiden. De blik der duitschers is omvattender, die des Franschmans doordringender. De Duitscher is in zyn doen en dryven meest verre heen gaende en zyn doel verliest zich vaek in de lucht, in den nevel, die de toekomst bedekt; de Franschman zie
| |
| |
slechts een naby liggende doel en poogt het te bereiken, om dan eerst naer een verderliggende uittezien. Franschdom en Duitschdom zyn geluk Palais-royal en Dom..’..
*** Voltairomanie. ‘Elk jaer, zoo vertelde over eenige jaren een fransch dagblad, “bezoeken omtrent tien duizend vreemdelingen de woonstede van Voltaire te Ferney: de plaets van cicerone is dus aldaer eene zeer goede, gelyk men uit de navolgende berekening zien kan:
| achtduizend borstbeelden van Voltaire uit Ferneysche aerde |
8000 frs. |
| 1200 Voltairsche autographen a 20 frs. |
24000 frs. |
| 500 wandelstokken van Voltaire a 50 frs. |
25000 frs. |
| 300 paruiken van Voltaire a 100 frs. |
30000 frs. |
| |
_____ |
| Te samen dus |
'87000 frs. |
En heden zyn de revenuen van den braven cicrone reeds tot frs. 500 zamengesmolten. De bezoekers van Ferney worden elk jaer zeldzamer en niemand geeft nog veel geld uit voor eene paruik, eenen stok of een handschrift des zoogenoemden grooten wysgeers.
*** Roger Bacon (geb. 1214 + 1292) had in zyne wetenschappelyke navorschingen reeds een voorgevoel der merkwaerdige uitvindingen, die in onze dagen aen het industrieele en sociale leven zoo groote veranderingen hebben toegebragt. Zoo zegt hy o.a. ‘De menschen zullen nog voor de scheepvaert werktuigen construeeren, die zoo ingerigt zyn, dat de grootste schepen door een' man bestuerd, met veel grootere snelheid door stroomen en zeeën zullen loopen, dan dit door roeijen mogelyk is. Zy zullen nog wagens bøuwen, die zonder paerden met eene onbegrypelyke snelheid voort vliegen. Zy zullen nog machienen uitvinden, door welke een duiker zonder gevaer in de diepte en op den grond van het water dringen kan; bruggen, die zonder een steunpunt in het water te hebben, over de breedste stroomen leiden. Zy zullen nog schrikkelyker leeren donderen, dan de Hemel. Eene kleine hoeveelheid van zekere materie bewerkt eene gruwelyke uitploffing, vergezeld van een helder, licht en dit kan men herhalen, om gansche sleden en armeeën te vernielen.’
*** Zoo verre gaet het in Frankryk. Voor den goedkoopen prys van 2 sous kan men te Parys een liedje koopen, welks titel is: ‘Napoleon en Jesus - Christus of de twee onsterfelyke menschen.’ Bovendien titel ziet men in twee slechte houtsnedeu Napoleon op de vendômezuil en den Verlosser aen het kruis. Het liedje wordt door de orgelmannen op de straten gezongen. Zie hier eene proef uit dit lasterstukje:
Jésus dans sa plus tendre enfance
Promettait vertu et candeur;
Jésus aimait le prolétaire,
Faisait le bonheur des élus;
Napoléon aimait la guerre
Et son peuple comme Jésus.
| |
| |
*** Fransche philantropie. Sedert 15 jaren, hebben zich de wetenschap en de menschlievendheid in Frankryk vereenigd en een nieuw voedselmiddel uitgevonden, de gélatine, welke men uit de beenderen der beesten trok. Sedert 15 jaren voedde men daermede de zieken in de godshuizen, de armen in de gestichten van weldadigheid en de gevangenen in de kerkers. Over twee jaren wilde men de gélatine ook in de kasernen invoeren. Toen echter vroeg geheel toevallig iemand: Zoude dit voedsel ook werkelyk een voedsel zyn? - Elkeen lachte er over, de wetenschap was zelfs zwak genoeg, er nog nieuwe onderzoekingen over te doen, en zie daer, het resultaet daervan was een berigt, dat meldde, dat de voedende hoedanigheden der gélatine in 't geheel niet bestaen, dat van twee honden, waervan de een met gélatine, de andere met water getracteerd werd, de eerste veel vroeger stierf, en dat dus ook, dank aen de vereenigde poogingen der fransche wetenschap en der fransche philanthropie geen twyfel meer daerover bestaet, dat alle degenen, die in de gods - en gevangenhuizen met gélatine gevoed werden, letterlyk van honger gestorven zyn.
*** De schilder Casanova dineerde eensdags by den vorst Kaunitz. Men sprak over Rubens en zyne groote talenten als schilder en diplomaet. Een van de gasten zeide: ‘Rubens was dus diplomaet en beoefende daerenboven ook de schilderkunst?’ - ‘Neen, neen, Mynheer.’ antwoordde Casanova gauw: ‘Rubens was schilder en hield zich by gelegenheid ook met de diplomatie bezig.’
*** Een Vlaming, die parforce fransch wilde schryven, moest over eenige weken eene petitie voor zyne moeder aen de koningin opstellen. Hy wist wel, dat men de koning Sire noemt; dus begon hy zynen brief zonder lang nadenken met: Sirène!’
*** Een nieuw gebakken soldaet had dry patroonen te gelyk in zynen snaphaen gesteken, die hem by het losbranden omverre wierp. Een zyner kamaraden hielp hem opstaen, een ander wilde hem het geweer opheven. De dappere riep angstig: Neem u in acht, jongens; er waren dry patroonen in en ik heb slechts eenen keer geschoten!’
*** In de salons van Mevrouw d'Ancelot te Parys spottede over eenige maenden, een fransch schryver over het Hoogduitsch, dat hy eene paerdentael noemde. Daerop antwoordde de ook tegenwoordige hoogduitsche schryver A. Weill: ‘Daerom kunnen de ezels ze ook nooit leeren:’
*** De gedachte is de zorgvuldig gedroogde bloem in het kruidboek der geleerden; zy is beroofd van geur, maer fyn uiteengelegd, gy kunt hare vormen en het, getal harer vezeltjes duidelyk en klaer erkennen. Het idee is de levendige, zich bewegende, geurige wroudbloem, die daer buiten, by hare duizend zusters onder het vriendelyke dak des hoogen hemels staet, den dauw drinkende en de lucht en het licht ademende. Ga niet te gauw voorby deze lieve, vroome, zwygende kinderen, de bloemen; zy kunnen u duizend dingen leeren, indien gy hen met aendacht in de oogen schouwt; dingen, waervan de geleerde doodgraver niets verstaet, en toch blyven zy kinderen, ootmoedig, bly, onbeschroomd, kort en goed, kleine engelkens.
J. Eysen.
| |
| |
*** Graef Stairs was afgezant in Holland. Daer gaf hy den vreemden afgezanten dikwyls groote diners, waerby zelfs die van Frankryk te vinden was. Eens stelde deze laetste den volgenden toast voor: ‘De opgaende sonne leve!’ hetgeen eene aenspeling op de devise van Lodewyk den XIV was. Allen stemden hem toe. Dan verhief zich de oosterryksche gezant en liet ter eere zyner keizerin: De maen en de sterren leven. Aller oogen waren op den graef Stairs gerigt, die nu opstond en den toast uitbragt: ‘Jozua leve, die de zon en de mane deed stil staen!’
*** De keulsche Dom. Binzers werk over dit grootste meesterstuk der gothische bouwkunst verscheen over eenigen tyd ook vertaeld in Holland onder den titel: ‘De Dom te Keulen, een gedenktstuk van Duitsche bouwkunst; naer het hoogduitsch door J. van Maurik, architekt en opzigter van de stads wateren te Amsterdam. Gr. 4.0 met platen. Utrecht by N. van der Monde. By inteek. f. 3. 20. Buiten inteek. f. 4, 00. Dit werk onzen lezeren als een deftigen arbeid aenbevelende, moeten wy tegelyk nog eens op de zonderlinge resultaten der navorschingen van Van Hasselt en Dumortier terug komen, die zekeren Gerardus a So Trudone als bouw meester willen doen gelden. Wy hebben alle achting voor het patriotismus dier heeren, maer, amicus Plato, magis amica veritas. Indien de bisschoppen Simon von der Lippe of Albertus Magnus het grootsche plan niet ontwierpen, dan kunnen wy het met oneindig meer zekerheid aen Meester Gerard von Rile toeschryven, van wien wy weten dat hy in 't jaer 1295 de bouwhut van den hoogen dom bestuerde en het gigantische werk tot in 't jaer 1295 leidde, en ook, dat het domkapitel hem door eene oorkonde plegtiglyk dankte en de verdiensten erkende, die hy aen het werk had. Wie meer over hem lezen en zyn echt beeld zelfs zien wil, die neme het boekje van H.A. Fahre over de dombouwmeesters ter hand; het bevat grondige navorschingen en is eene der merkweerdigste verschyningen in de zoo zeer ryke domlitteratuer. Doch noch iets. Kent gy de ook tot deze litteratuer beho orende zamenspraek tusschen de twee hoogduitsche dichters Duller en Freiligrath, die onder den zonderlingen titel van: ‘1862’ in 1842 verscheen? - Niet? Nu dan, koop ze, zy kost slechts negen kreuzers, id est rond de 40 centimen. en gy hebt een schoon gedicht en - gy hebt ook mede geholpen, aen den
dom te bouwen, want de winst van die uitgave is geheel en gansch voor den dombouw bestemd.
*** Sedert eenigen tyd spreekt men te Parys van niets meer dan van de Girondins van Lamartine. Nooit werd een boek zoo algemeen gelezen en ... zoo algemeen veroordeeld, dan dit glansryke maer geheel holle werk van een redenaer, die de waerheid niet acht en slechts tracht, schoone phrasen te maken. Het paryssche publiek is een gevaerlyk beschutter voor zyne gunstelingen; het vleit hen, het spreit bloemtapyten onder hunne voeten uit, de salons stryden om den letterkundigen held van den dag en doen hem gelooven, dat hy het middelpunt der geestige wereld is; en men behoort een gezond hoofd te hebben, om zich niet aen dit aengenaem bedrog overtegeven en de vleijereien en de byval niet eindelyk als vo or het leven noodwendig aentezien en zoo eindelyk van alle gevoel voor waerheid beroofd te worden, haer opofferende, slechts om byval te vinden, 't Is tegenwoordig mode geworden, de mannen, die in
| |
| |
de revolutie eene groote rol speelden, als groote staetsmannen daertestellen, terwyl toch de meesten van hun middelmatige lieden waren, die diep beneden de omstandigheden stonden, in welke zy zich vonden, en uit vrees en in de onmogelykheid zich en anderen te leiden, bloeddorstig werden. De overdryving brengt echter ook hier haer eigen geneesmiddel tegen zich zelfs mede, en de dry geschiedenissen der omwenteling, die op dit oogenblik verschynen, zullen genoeg zyn, om deze mode te dooden; dit moet men ten minste uit den indruk besluiten, dien het boek van Lamartine maekt, wat elkeen leest en elkeen mispryst. (Augsb. Allgem. Zeitg.)
*** Het schynt ongelooflyk, ja zelfs komiek, dat een codex der barbaren uit het oosten het boek was, waerop de koningen der ridderlykste natie, men weet niet sedert wanneer, maer hel gebeurde althans tot op Lodewyk XVI, den trooneed zwoeren, en dat het volk, het hol en de ryksstat ten van Frankryk (wy spreken zelfs niet van de overige kabinetten van Europa) geheele eeuwen door gerust toezagen, hoe hun honing op eene onverstaenbre moskowietsche oorkonde zweren dorst, het heiligste van alle goederen, de constitutie van het land ongeschonden te laten. Reeds Kopitar vroeg, of men die wonderlyke schryftteekens misschien voor grieksche letteren hield? Maer hoe was het dan toch mogelyk, dat er zich in 't vaderland der Montfaucons niet een mensch bevond, die ze trachtte te ontcyfferen! Ook Jacob Grimm schreef, 25 maert 1824, aen Dobrowsky: ‘Waerop grondt zich toch de bewering, - ik zou haest zeggen de fabel - dat de fransche koningen op een slawisch evangelie den eed zwoeren? Hoe, zouden de fransche diplomaten, een Mabillon, de Benediktynen, niet eens schryfproeven uit eene zoo merk weerdige oudheid gegeven hebben?” - Wy moeten antwoorden: neen, zy deden dit niet! De vrome Bourbons, hunne aen de observantie gebondene consacreerende bisschoppen, het geheele volk - allen waren daermede te vreden, gehoord te hebben en te gelooven, dat dit, van goud en edele gesteenten glinsterende Evangelieboek een erfstuk van den H. Hieronymus ware en het gelyk eene relikwie te vereeren. Maer fabelachtig is het toch, dat dit nog geschiedde, nadat de groote Czar Pieter het voor een gedenkstuk zyner vaderlandsche letterkunde, ja zelfs voor een onderwerp van zynen griekschen schismatieken godsdienst verklaerd had.’ - (Zie Friedemanns Zeitschrift für die Archive Deutschlands. 1 H. blz. 84 uit Schmidts Oesterr. Biätter. No 79.)
|
|
Auteursrechtvrij