De Broederhand. Jaargang 2

[p. 235]

Letterkunde.
De heer Baron de Stassart en zyne redevoering in de Akademie van Brussel.

Op 19 mei ll. heeft de heer baron de Stassart, in de jaerlyksche openbare zitting der belgische akademie van wetenschappen, letters en schoone kunsten te Brussel, eene redevoering uitgesproken, waerover iedereen zoude verwonderd geweest zyn, indien er iets zonderlings kon gevonden worden, dat van wege de heer baron de Stassart nog verwondering konde baren. Deze edele heer is een van die menschen, die men niet in ernst mag opnemen, en al wier letterkundige werken niet anders moeten beschouwd worden, dan als ydele woorden en voortbrengsels zonder gewigt. Indien zulk een mensch fabels schryft, dan houdt hy zich by zyne ware zending, en ofschoon zyn geest zelfs niet geschikt zv, om een lydelyk verd chtsel van dien aerd voor den dag te brengen, neemt men ze echter zonder veel strengheid, zoo als ze zyn, van hem aen; want men ziet in, dat hy al gedaen heeft wat hy kon, en dat men wel eenige zwakheden van zynen evenmensch moet verdragen.

Maer wanneer een verstand, dat op de hoogte staet van dit van den heer baron de Stassart, het in den zin krygt, zich met andere, meer gewigtige zaken bezig te houden, met zaken die gegronde kennissen en een scherp oordeel vereischen, - dan kan er onmogelyk iets anders uit voortkomen, dan broddelwerk, letterknoeijery en tegen het hoofd springenden onzin.

Het doet ons spyt, met zoo weinig eerbied over de bekwaemheden van den heer baron de Stassart te moeten spreken; maer, wy bekennen het, wy zyn gestoord over de woorden die hy in de zitting van de brusselsche akademie heeft uitgesproken en waerin hy scheen vergeten te hebben, én welk landsman hy zelf is, én tot welke natie hy zyne redevoering rigte.

De heer baron de Stassart is een Belg, en tot Belgen was het, dat hy sprak. Het was derhalve te vermoeden, dat hy de eer van zyn vaderland zoude verdedigd, den roem zyner landgenoten zoude verheven hebben. Het was te hopen, dat hy zich zoude trotsch getoond hebben over de groote daden onzer voorvaderen, en dat hy zyne bewondering en geestdrift aen zyne toehoorders, - ook Belgen wier boezems blaken voor de eer van den geboortegrond, - zoude hebben trachten mede te deelen. Welnu, verre van dit te doen, heeft de edele heer baron niets in zyn hert weten te vinden, dan hoon en laster, waermede hy de groote mannen van voorheen beladen heeft. Of, indien hy een eigen onzer roemryke histo[r]ische karakters inderdaed als groot heeft geweerdigd te herkennen, dan is

[p. 236]

hy er by komen verklaren, dat zy niet tot België behoorden, dat het vreemdelingen waren! Een Belg kan, in de oogen van den heer baron de Stassart, geen roem in de geschiedenis verworven hebben!

In den aenhefzyner zonderbare redevoering, heeft de heer baron gezegd, dat hy zich met de nationnale geschiedenis ging bezig houden, en heeft gemeend, dit niet beter te kunnen doen, dan met dezelve te beschouwen onder het oogpunt der locomotieven van den yzeren weg. - ‘Welk een schoon gedacht’ - heeft hy met geestdrift uitgeroepen - ‘onze trektuigen onder de bescherming te stellen van doorluchtige namen!’ - Eene locomotief onder de bescherming van een doorluchtigen naem is al iets heel aerdigs, en deze bescherming van doorluchtige namen zal waerschynlyk beletten, dat de treinen nog uit het spoor zullen loopen, of dat er stoomketels zullen springen. ‘Maer,’ - zegt de heer baron verder, - ‘de namen die men gekozen heeft om als bechermers te dienen, verdienen altyd deze onderscheiding niet. Wie zou er by voorbeeld, zeer gevleid zyn, door eenen Breydel geremorkeerd te worden, die de medepligtige, of ten minste de beschermer was, van de moordenaers van een vorst zonder verwering, den graef van Artois, die in den slag by Kortryk van zyn peerd gesmeten werd.’

Toen de heer baron deze woorden uitsprak, moest een ieder natuerlyk denken, dat die Breydel een roekelooze schelm, een bloeddorstige booswicht geweest was, die een weêrloozen mensch gewelddadig van zyn peerd smyt en onmeêdoogend om het leven brengt. Wanneer men echter de geschiedboeken open slaet, dan vindt men de dood van den graef van Artois op de volgende wyze verhaeld:

‘Het is negen ure des morgens, wanneer de opperbevelhebber Robrecht van Artois de tyding der nederlaeg der Franschen krygt. Zinneloos van woede, maekt hy zich gereed, om met alle zyne overblyvende ruiters, de bloem des legers, vooruit te rennen. Eenige ridders poogen hem te wederhouden; maer hy, in eenen dollen drift ontsteken, luistert naer niets; hy springt de weide in met alle zyne mannen, en bonst, als een razende, tegen het vlaemsche heir. De slagtery verdubbelt, de lyken van peerden en menschen stapelen zich als opgeworpen dyken boven elkander, de stukken van verbryzelde wapens vliegen met afgehakte leden boven de strydenden. Held Breydel doet wonderdaden: van de plaets waer hy met zyne mannen staet, vlieten stroomen bloeds naer de Groeningerbeek. Robrecht van Artois geraaekt by den standaerd van Vlaenderen, hy scheurt een stuk van het doek! Daer gaet een schreeuw van wraek uit het vlaemsche leger op: de zonen van den gehoonden leeuw werpen alles onder den voet. De monik Willem van Saeftingen rukt Robrecht van zyn prerd, een beenhouwer hakt hem den arm af, anderen doorkerven en pletteren zyn lichaem. De overige fransche ridders vinden het zelfde lot, en weldra hoort men niets meer dan den schreeuw: Vlaenderen den leeuw! Wat walsch is, valsch is, slaet al dood! De slag van Groeningen is gewonnen, het vaderland is vry!’

Dit gevecht, in het welk de Vlamingen aengerand werden en zich zoo heldaftig verdedigden, wordt door den heer baron de Stassart als een laffe [m]oordery beschouwd.

[p. 237]

En waerom? Klaerblykelyk uit geene andere reden, dan omdat Robrecht met zyne makkers Franschen waren en omdat hunne tegenstrevers aen Vlaenderens bodem toebehoorden.

Neen, er was hier geene moord, het was eene kloekmoedige verdediging tegen een vreemden aenval; en geene schande, maer een eeuwige roem moet den verdedigers te beurt vallen! Eene moord? Wanneer een aental van top tot teen met harnassen en schilden bedekte ridders in het midden eener menigte burgers vallen, die geene andere verwering bezitten, dan hunne goedendags en bylen, waermede zy geen harnas kunnen doorklieven, - wanneer zulks geschiedt, gelyk het in den slag van Groeningen inderdaed geschied is, dan zyn de moordenaers degenen die van zulke voordeden gebruik maken; maer niet degenen die er zich tegen verweren!

Niet alleen Breydel, maer ook de groote Ruwaerd van Vlaenderen, Jacob van Artevelde, moet den hoon van den heer baron de Stassart ondergaen. Van Artevelde was geen vriend van zyn vaderland, volgens den edelen fabelschryver, mier was de schuld, dat de nyverhe[i]d van Vlaenderen in latere tyden heeft gekwynd; hy was vriend van Engeland ‘wiens inzigten hy begunstigde, toen dit land poogde, onze beste werklieden over te halen, om zich van onze fabrieken onafhankelyk te maken.’

Is het mogelyk, dat de bestierder der klas van historie by de Brusselsche akademie, zulk een langoor zy in het vak der geschiedenis? Verre vandaen, dat van Artevelde iets zoude gedaen hebben, dat strydig was met het fabriekwezen van Vlaenderen, stelde hy in tegendeel alles in het werk, om de fabrieken te doen bloeijen en hunne welvaert te vermeerderen. Hoor weder wat de geschiedenis daerover gewaegt: ‘De koning van Engeland verbood den uitvoer der wol uit zyne staten naer de vlaemsche kusten. Daer de lakenweveryen van Vlaenderen zonder die wol niet bestaen konden, vielen al de getouwen stil en de ambachtslieden der steden geraekten zonder werk en zonder brood. Door den raed van Artevelde ingesproken en door den ellendigen staet der wevery gedwongen, beloofden de Gentenaren hulp te doen aen den koning van Engeland, en werden hierin door andere steden nagevolgd. De wol kwam onmiddelyk overvloediger dan te voren in Vlaenderen en de weveryen verkregen eenen ongemeenen bloei.’

Zoo dat de bewering van den heer baron geheel benevens de waerheid valt, en slechts ééne zaek bewyst, en die is: zyne groote aengekleefdheid aen verdichtsels. Deze is de eenigste verontschuldiging, die de heer baron kan inbrengen, om zyne onbegrypelyke redevoering te doen vergeven. De zaek zoude anders al te hatelyk wezen. Het is te begrypen, dat iemand geene verknochtheid voor zyn vaderland gevoele; het is mogelyk, dat hy eene vreemde natie boven de zyne verheffe; dit kan afhangen van de opvoeding en van eenen vroegeren levensloop; maer dan toch, als men eenige achting voor zich zelven heeft, mag men nooit ophouden de waerheid te eerbiedigen, en die heeft de heer baron sterk in zyne redevoering geschonden.

Eenige namen onzer geschiedenis behandelt de edele fabelschryver met minder smaed dan de hierboven gemelde; aen eenigen zelfs geweerdigt hy,

[p. 238]

den verdienden lof toe te zwaeijen; maer, wat dan? De roemryke mannen, waer hy met eenig ontzag over gewaegt, beschouwt hy als vreemdelingen, als Franschen, en dit is de reden, waerom hy zyne verachting ook niet op hun laet nederdrukken. Godfried van Bouillon was een Franschman, volgens den heer baron. Dit was ook het geval met betrekking tot den abt Suger, koning Chlodwig, Pepin van Herstal, Karel Martel, Karel den Grooten enz. Die mannen mogten groot geheeten worden; want, - volgens den heer de Stassart, - zy waren Franschen!

Waerlyk, waerlyk! mynheer de baron, gy zyt wel is waer de bestierder van de klasse van historie, by de belgische akademie van de wetenschappen, letters en schoone kunsten; maer, dat gy op de hoogte zoudt staen der hedendaegsche historische kennissen, dit is eene zaek waer gy geene aenspraek moogt op maken. Gy zyt een groot bewonderaer der Fransche natie, en der stoomtuigen die onder de bescherming van groote Fransche namen staen; het ware ook te wenschen, dat gy wat beter met de jongste geschiedschryvers van Frankryk bekend waert; dan hadt gy de misslagen niet begaen, die u zoo belagchelyk gemaekt hebben. Gelooft ons, heer baron, maekt fabeltjes, en laet ernstigere zaken over, aen de gene die voor ernstigere zaken geschikt zyn.

Wanneer wy de redevoering van den heer baron lazen, vroegen wy ons: ‘Maer is deze fabelschryver, die ons zoo vlak in het aenschyn komt hoonen, is die een wel een Belg? Is hy geen Franschman, een gezworen vyand onzer nationaliteit; daer hy onze roemrykste mannen zoo deerlyk met hoon en smaed durft bedekken?’ En wy zyn de zaek met zorg gaen onderzoeken.

Neen, de heer baron de Stassart is geen Franschman; hy werd in de stad Mechelen geboren. Maer, van zyne jonkheid af, is hy aen Frankryk verkleefd geweest. ‘Onder Napoleon, bekleedde hy in den Haag den post van Prefect, en volvoerde de bevelen van zynen meester zonder verschooning of verzachting. Door paallooze driften tot op de grenzen der waanzinnigheid gedreven, verhitte hy zich in zulk eene mate tegen elk, dat zyne hartstogt geene mindere ongelukkigen maakte, dan de ongevoeligheid van den wreeden De Celles. De Celles en Stassart, met den haet en het afzien des volks beladen, gevoelden dat zy die verdienden, en de regtvaardige wraak in het verschiet maakte hen bloode.’

Zoo spreekt Van der Palm in zyn Gedenkschrift van Nederlands herstelling, en daerdoor betoogt hy, dat geheel het leven van den heer baron de Stassart, ofschoon een Nederlander, tegen zyne landgenooten, ten voordeele der dwingelandy, is gerigt geweest. Frankryk was steeds zynafgod, en, even als zoo menig verbasterd Vlaming, beschouwt hy België als een ondergeschikt land, welks inwooners, volgens de uitdrukking van den heer Sigart, niet verre boven de Negers verheven zyn.

Dit maekt ons de redevoering van den edelen heer baron begrypelyk.

L. VLEESCHOUWER.