De Broederhand. Jaargang 2

[p. 94]

Thomas Moore.

In de eerste aflevering van dezen jaergang deelden wy een overzigt over de engelsche letterkunde mede. Dit was - gelyk het ook nauwelyks anders zyn kon - kort, en over enkele dichters werd er niet gesproken. Hadden wy er over willen spreken, dan zouden die lezers, die niet reeds met deze mannen bekend waren, er toch slechts weinig van verstaen en dus ook weinig door gewonnen hebben, hoe uitvoerig ook de naemlyst zoude geweest zyn, die wy hadden medegedeeld; men zoude er evenmin door geleerd hebben, als de lezers der Vossische Zeitung te Berlyn door het naemlystje der vlaemsche schryvers, welk de heer Firmenich hun opdischte. Zulke lystjes leest men niet en men leert ze nog min van buiten; waerom zoude men zich de moeite geven, zulke namen te onthouden, wanneer men toch niet weet wie zy zyn, die deze namen dragen?...

In plaets van het nietsbeduidende naemlystje zullen wy dus eene meer of min korte levensbeschryving der voornaemste engelsche dichters onzes tyds mededeelen en wy beginnen daerby met den grootsten onder hen, met Thomas Moore. - Hy werd geboren den 28 mei 1780 te Dublin, waer zyn vader koopman was. Zyne geestige krachten ontwikkelden zich reeds zeer vroeg en het onderwys, dat Sheridan, zyn leeraer, hem gaf. was zoo grondig en vond zoo goed eenen bodem, dat Moore reeds in zyn veertiende jaer de hoogeschool te Dublin bezocht. Later bestudeerde hy het regt; maer dit hield hem niet terug, de dichtkunst met vlyt en yver te beoefenen. Hy was nog geene twintig jaren oud, als reeds zyne vertaling der oden des griekschen dichters Anacreon verscheen, die hy aen den prins-regent door eene van hem zelf gedichte grieksche ode opdroeg. Door deze vertaling verkreeg hy den naem van Anacreon-Moore, die hem hoofdzakelyk gegeven werd, om hem van de talryke andere Moore's te onderscheiden. Weldra verschenen nu nog andere gedichten van hem, waerin hy meest grieksche en latynsche voorbeelden volgde en vooral in de erotische liederen, wel eenigzins al te verre ging. 1803 werd hy by het Admiraliteits-geregt te Bermuda als registrator geplaetst; maer hy bleef er niet lang, liet zich door eenen substituet ver-

[p. 95]

vangen en reisde; na de Vereenigde-Staten doorkruist te hebben, kwam hy naer Engeland terug. Daer verschenen in 1806 zyne oden en poëtische brieven, waerdoor de algemeene aendacht nog meer op hem gevestigd werd. Door dit boek verwierf by zich in Amerika vele vyanden, want het is vol scherpe en gedeeltelyk onregte satyren op de bewooners der vrye staten; daerom ook werden zyne latere gedichten daer nog bytend doorgehekeld, toen reeds in Engeland eene stem van lof en bewondering over hem as. Sedert zyne terugkomst leefde hy alleenlyk van de wetentenschappen, en zyn huislyk leven verkreeg door de schoone en bevallige miss Dike, al het aentrekkelyke wat een gelukkig familieleven hebben kan.

Sheridan had reeds van Moore gezeid: ‘Er bestaet geen menschelyk wezen, 't welk zoo veel van zyn hart in zyne phantazy kan leggen, als Moore; zyne ziel schynt daerby een vuerdeeltje te zyn dat van de zon werd afgescheiden en in beweging is, om zich weer met deze borre van licht en warmte te vereenigen.’

Dit oordeel maekte Moore waer door zyn hoofdgedicht Lalla Rookh⁽¹⁾, hetwelk in 1817 verschynende, in 1818 reeds acht uitgaven beleefd had. Het zal onzen lezeren niet onaengenaem zyn, den inhoud van dit heerlyke werk in het kort te kennen.

Lalla Rookh is de dochter van den groot-mogul Arungzebez en de bruid van eenen bucharischen prins, die over Cachemir heerscht. - Er komt een talryke stoet uit het laetstgenoemde ryk naer Delhi, om de prinses af te halen en haer naer haren aenstaenden echtgenoot te geleiden. De beschryving der reis, der ryken, waerdoor de stoet trekt, enz., is het prosaïsche gedeelte van het stuk. Op de rustplaetsen, verschynt telkens een jonge bulgarische dichter, die de prinses door uitgekozen dichtstukken aller aengenaemst den tyd verdryft. Het eerste hier van is de Geschiedenis van den versluijerden profeet van Korassan; daerop volgt het Paradys en de Peri² dan de geschiedenis der laetste Ghebers³ en de beschryving van een feest te Cachemir onder den

(1) De uitgever gaf voor hetzelve 34,000 franken.

2 Eene soort van geesten.

3 Aenbidders van het vuer.

[p. 96]

titel van: het licht des Harems. De geschiedenis van den vueraenbidder, het schoonste der dichtstukken, betoovert de prinses zoo, dat zy in liefde voor den jongen dichter (Feramorz genaemd) ontgloeit en nu ten hoogste treurig wordt over hare aenstaende verbindtenis, en hare toekomst wanhopende tegenziet. Door eenige hetorodokse plaetsen maekt Feratnorz den opper kamerheer des prinsen boos; welke zweert, hem, na hunne terugkomst in de hoofdstad als hoofd eener nieuwe leering uittemaken en voor goed te doen ‘knoeten.’ Toen zy echter in de hoofdstad aenkomen - hoe zyn zy allen verrast, als zy in het paleis erkennen, dat de dichter en de prins een en dezelfde persoon zyn.

De Edimburgh Review zeide over Lalla Rookh:‘Het is de schoonste orientaelsche bloem die wy tot heden toe gezien hebben. Nooit heeft het land der zon zoo helder op de kinderen van het Noorden geschenen: nooit iemand den verrukten zinnen der Europeanen, Asia's liefelykheden zoo rykelyk voorgeleid of zyne Gorgonengestalten zoo opgedekt. De schoone vormen, de verblindende glans, de fyne en welriekende geuren van het Oosten hebben eenen verwanten dichter op het groene eiland des Westens gevonden... Het is bewonderenswaerdig hoe zeer Moore in Persiën, in Arabiën en in Oost-Indiën te huis schynt te zyn en hoe rein en streng asiatisch alle zyne kleuren en schaduwen zyn. Hy is geheel mgewyd in het karakter der tooneelen waerin hy ons verplaetst, en toch is de uitgestrektheid zyner kennissen minder benydenswaerdig dan het schynbare gemak waermede hy ze ter opheldering en opsmukking zyner gedichten hier bezigt.’

Een andere bewonderaer van Lalla Rookh zegt: ‘Men kan dit boek niet openen, of men vindt op elk blad eenen ruiker van hoogst dichterlyke schoonheden.’

En Blackwood, een der grootste kritieken van Engeland, spreekt in eene beoordeeling van dit dichtstuk aldus over Moore: ‘Thomas Moore is zonder twyfel en zonder alle vergelyking de schitterendste, verbeeldingrykste en ongedwongenste dichter van onzen tyd... Hy heeft de wyding als dichter in volle maet ontvangen... De voorwerpen onzer alledaegsche wereld gloeijen in zyne oogen in den glans des drooms, en zelfs rond den middag des levens aenschouwt hy nog alle voorwerpen der schepping in die frissche en

[p. 97]

onveranderde nieuwheid, die de glorie van den levensmorgen uitmaekt en zelden langer duert dan die morgen. By die buitengewoone teederheid en fynheid der vorming bezit hy nog eene altyd scheppende en sproeijende verbeeldingskracht, die ten allen tyde over den ganschen kring zyner vroeger verworven beelden gebiedt en haer plotselyk, als door de aenraking van een tooverstaf; in 't leven roept. Gevoel en phantazy zyn de hoofdeigenschappen van zyn dichterlyk karakter, maer daerom is hy niets minder dan onbegiftigd met hoogere hoedanigheden, enz., enz.’

Zouden die oordeelen, die wy geerne onderteekenen, niet iemand onder ons aenmoedigen, het gansche gedicht, of ten minste een gedeelte er van, zynen landsgenooten in een vlaemsch gewaed te schenken? Wilde men het slechts gedeeltelyk vertalen, dan zouden wy liefst den Vueraenbidder of Het Paradys en de Peri daertoe uilgekozenzien. Misschien beweegt eene korte opgave van den inhoud dezer stukken een der vrienden onzer letterkunde haer dien dienst te bewyzen.

Eene Peri - een gevallen middenschepsel tusschen mensch en engel - staet treurig aen de halfgeopende poort van het paradys, luisterende op de levensborre die daerbinnen ruischt gelyk de klanken van snaren en terwyl hare stralen op der Peri vleugelen vallen, weent zy, dat die eeuwige woonst haer ontzegd is. Een engel verschynt en zegt haer de troostende woorden: ‘Alle uwe zouden zyn u vergeven, zoodra gy eene gift brengt die 's hemels waerdig is.’ De Peri vliegt weg en over de aerde heen, en ontmoet eenen krygsman, die zyn leven aen het vaderland opofferende, stervende op de zoden ligt. De Peri breekt eenen grashalm af, waeraen een druppel van 's krygers bloed hangt, en komt aen de poort van het Eden, en geeft hem aen den engel, doch deze zegt: ‘De helden, die voor hun vaderland sterven, zyn ons willekom; maer de gift, die u het paradys openen zal, moet heiliger wezen.’ - En weêer vliegt de Peri over prachtig geschilderde streken en vindt eenen mensch in den doodstryd met de pest. Nog is de arme eenzaem, maer hy zal niet eenzaem sterven: by den schyn der maen, ziet de Peri hoe een jeugdig meisje den stervenden nadert; het is zyne bruid, die haer leven den beminden ten offer brengt en die met hem sterft. De Peri nadert zacht, en kemt met

[p. 98]

den vaerwelzucht van het meisje aen de poort van het Eden; maer ditmael ook houdt de engel de poort gesloten, en zy moet nog eens tot de aerde terugkeeren. De schemering der zinkende zon bedekt het gebergte Libanon en speelt rond de puinhoopen van den tempel der Zon te Balbec, en de Peri zweefl tusschen de bouwvallen en wil in de schaduwe van eene gebroken zuil uitrusten. Zy ziet er een kind met bloemen spelende en tegelyk hoe een Arabier met wilden en woesten blik van zyn peerd springt; elk zyner trekken weerspiegelt een zondenzwaer geweten, men meent zyne handen van bloed rookende te zien. Als hy echter het kind ziet, hoe het op roozen speelt, als hot schuldelooze oog des kinds hem met zyne warme stralen treft, dan wordt zyn hart weeker. In denzelfden stond klinkt de roep tot het gebed ‘van Syrias duizend Minareten,’ de knaep hoort het en knielt godvruchtig neder. ‘Zoo konde ook ik eens bidden,’ dacht de Arabier, zyne jeugd tradt in hare gansche schoonheid voor hem, en uit de oogen, die zoolang droog bleven, vliedt weêr de eerste traen, de traen van berouw. De Peri brengt dien traen aen de poort van het Eden, en de engel opent haer de wooning des eeuwigen zegens.

De Fireworschipper bevat eene schildering van den laetsten stryd der Ghebers tegen het knechtsjuk der Arabieren en de uitbreiding van het mohamedaensch geloof. Het tooneel is de persische zyde van de bocht, die dit land van Arabiën scheidt. De vueraenbidders worden eindelyk in een ontoegankelyk gebergte by deze bocht gedreven. Van daer uit bestryden zy den Emir Alhassan. Hun opperhoofd Hafed, de laetste hoop van Iram, is de verbeelding der benaeuwd geworden Musulmannen met alle zinnebeelden van eenen helschen geest bekleed; maer zyne landslieden vereeren hem wegens zyne schoonheid, zyne dapperheid, zyne vaderlandsliefde en zyne godsvrucht. Op de spits van een hunner bergen brandt altyd het heilige vuer der Ghebers; nu verdwynt alle hoop, het langer te verdedigen, maer nu ook zweert Hafed met zyne helden, liever in de vlammen van dit aloude vuer hunner vaderen testerven, dan zich aen de Arabieren te onderwerpen. Aen de hoogste bastioen hangteen horen; wanneer deszelfs toondoor de stille dalen schalt, dan nadert het oogenblik' der offers, waerop de laetste vueraenbidders zich voor eeuwig met het heilige en sym-

[p. 99]

bolieke element hunner vereering vereenigen. In den onheildreigenden tyd beklimt Hafed, eens morgens, eene eenzame rots, waerop een kasteel des Emirs staet, om dien vyand zyns vaderlands en van zyngeloof te dooden. Maer in plaets van den Emir, vindt hy Hinda, een jong, onschuldig, schoon arabisch meisje, welksharten ziel den koenen vreemdeling plotselings boeil. Beiden zien elkander dikwyls 's nachts, zonder dat Hinda weet, van waer hy komt, of waerheen hy gaet, uit welk land hy afstamt. Eens in eenen nacht echter ontdekt hy haer, wie hy is, zy ziel, dat hy het teeken der vyanden van haer volk, den gordel der Ghebers draegt, hare rust is voor eeuwig verdwenen. Hare gezondheid wordt dagelyks zwakker. Haer vader, die er de oorzaek niet van kent, wil haer naer Arabiën terugzenden en zegt haer 's avonds voor hare reize, dat hy door eenen verrader den ingang tot de schuilplaetsen der Ghebers ervaren heeft, hen weldra 's nachts overvallen en allen zonder uitzondering dooden wil. Hinda vertrekt, maer een stormwind werpt haer schip aen de kust en de Ghebers nemen haer gevangen. Zy erkent in het opperhoofd der vueraenbidders haren beminden, hem, dien zy sedert de eerste dagen harer kindschheid vreezen, verwenschen en haten leerde, maer die haer nu door het licht harer liefde in heldere glorie, als een held des geloofs in den kring van gewydde krygers verschynt. Zy ontdekl hem het verraed en bezweert hem, met haer te vlugten, wyl toch de stryd tegen de tallooze heiren van haren vader een vergeefsche zyn zoude. In 's jongelings boezem ontbrandt een geweldige stryd tusschen den pligt, welken zyn eed, zyn geloof hem oplegt, en de liefde tot Hinda; doch plotselings vat hy zyn besluit, hy - zendt de jonkvrouw terug naer het schip, vat het heilige horen en de noodlottige klanken dreunen als een donder des geregts door de dalen. De Arabieren dringen door den ingang tot de schuilplaetsen; wanhopig vechtende ontvangen hen de Ghebers, maer zy zyn te zwak, te weinig talryk en vlugten met wonden bedekt naer het heilige vuer toe. Hafed legt zynen voor het altaer dood weêrgezonken broeder op den reusachtigen brandstapel nevens het altaer, werpt het heilige vuer in het hout en - alle de Ghebers sterven den vlammendood. De rotsen en de zee zyn rood verlicht door de hemelhooge vlammen; Hinda ziet den brandstapel gloeijen, zy

[p. 100]

erkent den beminden en springt met den schreeuw: ‘Hy is het!’ in de door den wind bewogen, vuerroode baren.

Deep, deep, where never care or pain
Shall reach her innocent heart again,

(Vervolg in de naeste aflevering.)