De Broederhand. Jaargang 2

[p. 85]

[Nummer 3]

De Vlaemsche Beweging.
Getrokken uit België, in zyne betrekkingen tot Frankryk en Duitschland; door Gustaf Hôfken. Stuttgard, by Cotta. 1845.

Nooit rigtte Duitschland met zoo veel belangstelling de blikken op België als tegenwoordig. De vlaemsche beweging, die, door letterkundige ontwikkeling der nederduitsche tael, het land tegen vreemden invloed zoekt te beveiligen, heeft aenspraek op onze innigste deelneming. In Braband, Antwerpen, Limburg, Oost- en West-Vlaenderen is de duitsche geest gezond gebleven, ondanks al de stormen waertegen hy heeft moeten worstelen; en niet alleen in die vyf gewesten, maer zoo verre de takken des duitschen stams door Henegouwen en het land van Luik zich van oudtyds af door het Walenland hebben uitgebreid¹, vangen zy van nieuws aen te botten, knoppen, ja zelfs bloemen te dragen.

Wel is waer, het juk der fransche tonge drukt nog geweldig op de hoogere kringen der maetschappy, op alle bureaukratische afdeelingen van het bestuer, op de geregtshoven, op hoogere en lagere scholen; doch by het edeler gedeelte des volks herwaekt de vaderlandsche geest, en verzet hy zich met ernst en volharding tegen de overheersching der fransche party. Moedige stemmen, vol geestdrift en vuer, hebben zich doen hooren, die het onderdrukte vlaemsche volk aenwakkeren de volkstael weder in hare oude regten te herstellen, en deze stemmen hebben weêrklank by het beste en verlichtste deel der bevolking gevonden.

Reeds hebben de Vlamingen veelbelovende pogingen op het

1 In de provincie Luik, spreekt men vlaemsch in het grootste gedeelte van de distrikten van Waremme en Landen, en in bykans het geheel kanton van Aubel. In Henegouwen, spreekt men vlaemsch in Enghien, Marcq, Sint-Pietcrs-Capelle, Bievene, en Deux-Akres.

[p. 86]

veld der letterkunde beproefd. Jonge schriftstellers hebben zich by scharen opgedaen, en van alle kanten ryzen zy op even als de vlinders in de lente, en als de byen zyn zy bezig den vaderlandschen korf met inheemsche en gezonde vruchten te vullen, opdat de vlaemsche jeugd niet meer drinke uit den schuimenden beker der fransche wuftheid, maer diepe teugen neme uit den reinen beker der duitsche beschaving en zedelykheid. Er is dus eene verstandelyke grondlaeg voor de toekomst gelegd, en wat dit beteekent, weet Duitschland uit eigen ondervinding. Voor België is dus de dageraed eens nieuwen tydperks aengebroken: dat der zedelyke wedergeboorte, der volksdommelyke ontwikkeling eens diepgevallen volks. Dit volk herleeft in volle jongelingskracht, 't zyn lentegeuren die ons van daer tegenwaeijen.

Doch groote, ernstige en aenhoudende strevingen kunnen slechts het gewenschte doel doen bereiken; want, voor het oogenblik, is het volk nog diep in fransche slaverny verzonken.

Eene diepe tweespalt bestaet er voor alsnog tusschen de geringe, maer heerschende fransche bevolking, en de talryke, maer diepvernederde nederduitsche. Deze twee vreemdaerdige bestanddeelen moeten onfeilbaer, vroeg of laet, aenleiding tot botsingen en geweldige opschuddingen geven, by aldien de fransche bevolking voortgaet de nederduitsche te onderdrukken; Belgiës volksbestaen kan er zelfs mede gemoeid zyn; en het eenigste wat deze onheilen kan voorkomen, het eenigste redmiddel is eene volledige gelykstelling der twee volksstammen, eene volledige en wettelyke gelykstelling der twee talen.

De Walen, wel is waer, hebben geene rede tot klagen; zy zyn meester sedert 1830, zy bekleeden by honderden de vetste posten in het overwonnen Vlaenderen, Brabant, Limburg en Antwerpen. Het was de fransche party die de omwenteling bewerkte; zy was het dus ook die zich van het roer van state meester maekte; zy bezette alle ambten met mannen van hare party; zy bragt het zelfs zoo verre dat het belgische krygsvolk in de fransche tael wordt aengevoerd¹, dat de fransche tael in de zalen der volks-

1 Een Vlaming die geen fransch spreekt en schryft, kan zelfs niet korporael worden, daer de krygslieden niet alleen in het fransch onderwezen en gekommandeerd worden, maer zelfs de rapporten en andere geschreven stukken in het fransch worden opgesteld.

[p. 87]

vertergenwoordigers en in de geregtshoven is doorgedrongen, dat de ambtelyke tael der regeering uitsluitelyk fransch is, zoo dat de vlaemsche tael en bevolking zich thans in eene onderdrukte en verachtelyke stelling bevinden, en het land van waelsche beambten en franskiljons letterlyk overdekt is.

De Vlamingen leven sedert 1830 in denzelfden stael van onderdrukking, waerin zich weleer de door de Romeinen onderworpen volken bevonden. De wetboeken zyn in het fransch opgesteld, de vonnissen en andere regterlyke stukken zyn in het fransch vervat; het volk, de menigte, verstaet dus het eene, noch het andere. Wel is waer, de ambten zyn aen de Vlamingen niet ontoegankelyk, maer om die te kunnen bekleeden moeten zy van te voren eene vreemde tael leeren; want zonder de kennis der fransche tael kan men, zelfs in Vlaenderen, niet het geringste ambt bekleeden.¹ Het staet den Vlaming vry de wetten in 't nederduitsch te lezen, doch de fransche tekst alleen heeft verbindende kracht; voor de regtbanken geldt slechts deze. En als het dus van den geringsten beambten afhangt de door de grondwet gewaerborgde vryheid der tael te verydelen, bestaet er dan nog voor den Vlaming wettelyke vryheid en gelykheid?

Eertyds was het bestuer in België verpligt, zich overal van de nederduitsche tael te bedienen, waer het met de vlaemsche bevolking in aenraking kwam; slechts voor het waelsche gedeelte van België wierden de wetten in 't fransch opgesteld. Thans worden de wetten in 't geheel niet meer in 't nederduitsch geschreven, zy worden slechts in 't vlaemsch vertaeld; doch voor de regtbanken is het oorspronkelyke opstel alles, en de vertaling niets.

Onder de hollandsche regeering, wierden de regtszaken in de volkstael behandeld; zoo dat de man des volks het woord voor zich zelvenkon voeren, en zich zelven kon verdedigen, voornamelyk by

1 Hier vergist zich Höfken; de Vlaming kan veldwachter worden. - Gendarme of tolbeamble kan de Vlaming niet worden, indien hy geen fransch verstaet; want de proces-verbalen, rapporten, de ambtelyke stukken, de briefwisseling, worden by gendarmen en tolbeambten in 't fransch alleen opgesteld.
(De Vertaler.)

[p. 88]

de vredegeregten en de boetstraffelyke regtbanken. Thans kan de groote menigte zich, zelfs in de nietigste aengelegenheden, niet meer in zyne moedertael verdedigen, want by de vredegeregten wordt insgelyks alles in 't fransch behandeld. De burgery moet zich dus gedurig tot de pleytbezorgers (advokaten) wenden, ieder smeekschrift, iedere vraeg, kost haer dus handen vol gelds. Deze kunstmatig daergestelde onmondigheid des vlaemschen volks, strekt dus alleen om de zakken der advokaten en hunner handlangers te vullen. De regtsgeleerden worden dan ook teenemael op zyn fransch gevormd, en de gansche regtspleging is dus geheel uit het volksleven verbannen. In alle andere takken des bestuers is het eveneens gesteld. De vlaemsche grensbewooners begrypen de fransche toltarieven niet, en van eene geheele bende tolbeambten verstaet er dikwyls geen één een woord nederduitsch, en daerdoor gebeurt het, dat dikwerf kleine kooplieden zich door onwetendheid geldboeten op den hals halen. De Vlamingen moeten dus veeltyds akten onderteekenen die zy niet lezen kunnen, en boeten betalen die zy uit onkunde der fransche tael niet vermyden konden. Al die groote woorden en waerborgen van Openbaerheid, mondelyke regtspleging, en Hoven der gezworenen, bestaen dus voor den Vlaming slechts in schyn, en de vryheid der tael is en blyft in België eene leugen, zoolang het gebruik der nederduitsche tael niet eene wettelyke en verpligtende voorwaerde in 't vlaemsch gedeelte van België wordt.

Daer by de regtbanken, by de wetgevende kamers, in alle takken van het bestuer, in het leger, by het krygsvolk, in de hoogere en lagere schoolen alleen de fransche tael gebruikt wordt, zoo is het, dat allen die geenen tyd noch middelen bezitten twee talen grondig te leeren, van alle plaetsen van openbaren dienst uitgesloten blyven.

De fransche bureaukratische invloed is in België almogend, en zy volgt blindelings alle ingevingen der fransche staetkunde op. De boeren- en burgerstand hebben geene aenraking met den staet dan wanneer zy boete en straffe betalen, of hunne zonen onder de vaendels moeten steken. De middelstand bevindt zich in geene betere omstandigheid, want er bestaet een groot verschil tusschen het verstaen eener vreemde tael, en het bezigen en gelydelyk toe

[p. 89]

passen derzelye. Ja zelfs de voornaemste en rykste Vlamingen, alhoewel dikwerf uitsluitend in de fransche tael opgevoed; krygen in dezelve nooit eene volledige vaerdigheid. Manet originis vis. Van daer bestaet er ook voor hen een opmerkelyk verschil, zy brengen het niet ver in de openbare bedieningen, byzonder in een konstitutionneel bewind, waer er aen schoon spreken zoo veel gelegen is; te meer daer ongelukkiglyk de fransche tael alle andere in eigenzinnigheid en wispelturigheid overtreft, zoodat dikwerf eene weinig beteekenende fout den spreker aen het gelach der toehoorders blootstelt, al overtreffen zyne gedachten in ernst en diepte die der minder met verstand begaefde Walen (1).¹

En wat het ergste van alles is, de weinige Vlamingen, die door hunne vaerdigheid in de fransche tael invloed en ontzag in de wetgevende kamers hebben weten te verkrygen, hebben die vaerdigheid ten koste van hunnen vlaemschen inborst bekomen; zy zyn van hunne jeugd afaen met franschen kost opgevoed, met fransche denkbeelden volgepropt; zonder dat zy zelven het weten, hebben zy van kindsbeen aen fransche neigingen, fransche denkbeelden, fransche zeden, fransche strekkingen aengenomen. Van hier komt het, dat het vlaemsch element in de kamers volstrekt niet vertegenwoordigd is, en wy zeggen het met diep verdriet, thans nog is de nederduitsche tael, hoewel gesproken door de overgroote meerderheid der bevolking, de spraek der onderdrukten, der Heloten, de fransche die der heerschers.

Wy mogen evenwel nog niet wanhopen. Van uit het diepvernederde vlaemsche volk is de vlaemsche beweging uitgegaen: als eene starre der hoop flikkert zy in den duisteren nacht.

De duitsche volkstak, hoe schrikkelyk ook door de waelsche tanden afgeknaegd en geschonden, spruit weder jeugdige takken uit, en dryft bloemen en knoppen vol levenskracht, die de verwondering van Europa opwekken. Niets is te vergelyken aen de edele poogingen der Vlamingen om hunne gemishandelde tael, hun eigen volkswezen te redden; reeds is op den ouden vlaem-

1 Alle geleerde mannen van België, van alle tyden tot op heden toe, behooren tot den duitschen volksstam. Slechts in de muzyk en het plaet- en muntsnyden (ciselure) hebben de Walen groote mannen optewyzen.

[p. 90]

schen Bodem, door waerdige handen, het zaed uitgestrooid, dat in de toekomst vruchten zal dragen. Men moet zich uit den naem der menschheid verheugen, als men ziet hoe dit volk verryst, hoe het het vreemde juk afwerpt, om tot eigene volksdommelykheid, tot eigen zelfsbestaen terugtekeeren. Duizenden van geesten zyn in beweging; allen strevenlangs verschillende wegen, naer hetzelfde doel, de bevryding des volks van vreemde geestesoverheersching, van vreemde tael, van vreemde denkbeelden.

Eene zelfstandige volksdommelyke ontwikkeling, is het gemeenschappelyk vaendel, onder hetwelk zich in België scharen allen die hart en zin hebben voor vaderlandsche gevoelens; mannen van wetenschap en kunde, dichters, geleerden, hoeders der kerke en des geloofs, wedyveren in dien heiligen stryd tegen fransche overheersching, fransche wuftheid, fransche zedeloosheid, fransch ongeloof⁽¹⁾.

Allen zyn onvermoeid bezig, de verwaerloosde nederduitsche tael te veredelen, door dezelve zoo nauw mogelyk aen den zoo beschaefden hoogduitschen taeltak aentesluiten; allen wedyveren, de groote daden der vlaemsche voorvaderen weder in eere te brengen, om het volk te doen gevoelen hoe groot en edel het voormaels was, en hoe diep het thans is gezonken; om aen hetzelve zyne trotsche zelfsbewustheid weê te geven, en om zoo de poogingen des tegenwoordigen tyds te doen wortel schieten op de aloude grootheid van het voorgeslacht. Deze aenhoudende en ernstige pogingen verontrusten en benaeuwen de tot nog toe zoo vermetele fransche party, deze pogingen werpen de ongerymde redeneeringen omverre van hen die beweerden dat volksbeschaving slechts door invloed der fransche tael kon bewerkstelligd worden. 'T zyn juist beschaving en veredeling des volks welke de voorstanders der vlaemsche zaek beoogen; vreemde tael toch dringt niet verstaenbaer tot het hart des volks; volksbeschaving kan slechts door volkstael verkregen worden.

(1) En wat bemoedigend is, de Vlaemsche beweging telt onder hare sterkste voorstaenders vele Walen van kunde en vaderlandsche gevoelens. Deze weten dat de Vlaemsche beweging niet tegen de Walen, maer tegen de fransche party (die in Brussel almogend is) gerigt is. De Vlamingen willen op gelyken voet met de Walen staen, doch niet dezelven onderdrukken.
(De Vertaler.)

[p. 91]

Indien de vlaemsche beweging het eens zoo verre brengt, dat de nederduitsche tael en bevolking, op gelyken voet, met die der fransche tael en bevolking staet, dan is de toekomst Belgiës verzekerd, dan zal de Belg, als zelfstandig volk, eene belangryke plaels in het Europisch statenstelsel innemen. Doch om dit belangryk doel te bereiken, moet België zich meer en meer verwyderen van het centraliseerende Frankryk, dat het drygt te verslinden, en zich trachten te laten opnemen in het federative stelsel van het Duitsch Verbond. Daer in toch kan en moet het worden opgenomen zonder de geringste opoffering, zonder het verlies zyner vrye grondwettige instellingen, zonder het verlies zyns koninklyken stamhuizes, zonder zynen nederduitschen inborst te verzaken. De Vlamingen zyn immers van duitschen stam, van duitschen oorsprong, van duitschen inborst. Dat dus de mensch niet scheide wat God vereenigde,

‘Want duitsch en vlaemsch zyn nauw verwant,
Zoo nauw als regt- en linkerhand;
En duitsch is duitsch, 't zy hoog- of neder
Dat klink' van Scheld tot Donau weder.’

Trouwens de gansche zoo ryk en welbebouwde vlakte, ten Noorden van de hoogten die de Sambre-en-Haine omgeven, is duitsch, met alle hare ryke steden, veeltakkige kanalen en het grootste gedeelte van het uitgebreide net der yzeren spoorwegen. Alles is daer duitsch, niet alleen in tael, maer vooral in zeden, woonaert, gebruiken en zelfs tot in de kleinste byzonderheden des huiselyken levens. Dat dit schoone land, ondanks alle vyandelyke poogingen, nog niet teenemael door den franschen invloed verbasterd is, geeft ons de gegronde hoop, dal het niet van de germaensche wereld zal afgescheiden worden; doch is het te beklagen dat de hoofden der vlaemsche beweging niet genoeg inzien dat niets den vlaemschen volksgeest krachtdadiger zoude opwekken dan onder de bevolking de schatten der hoogduitsche kennis, wetenschap en verstandelyke beschaving te verspreiden. Dit onvergeeflyk verzuim vertraegt de verstandelyke ontwikkeling der vlaemsche Belgen, en is eene der oorzaken, dat ware beschaving en hoogere edele

[p. 92]

gevoelens nog zoo weinig voortgang onder de nederduitsche bevolking hebben gemaekt.

De fransche overheersching heeft alleen de hoogere kringen in de groote steden doen ontaerden; in de lagere kringen der maetschappy bloeit de volksgeest vol van gezondheid en van kracht; 't is van deze lagere standen, dat de poogingen tot herstelling der moedertael en tot bevryding van den franschen invloed zyn uitgegaen, doch reeds spruit er hier en daer een vaderlandsch knopje uit de hoogere kringen der maetschappy voort.

De deftigsten en verstandigsten onder de Vlamingen begrypen zeer goed, welk onherstelbaer verlies hen bedreigt, en welke middelen in het werk moeten gesteld worden om den volledigen ondergang der nederduitsche bevolking te voorkomen. Zy weten en gevoelen het, dat de tael moet hersteld en veredeld worden, dat men de schatten der oude nederduitsche letterkunde weder onder het volk moet verspreiden, en vooral dat, om den verderfelyken invloed der fransche letterkunde krachtdadig te kunnen afweeren, het meer dan tyd is, dat de vlaemsche letterkunde zich meer en meer tot de hoogduitsche toenadere; deze toch is in wezen en natuer evenaerdig aen de vlaemsche; dezelfde geest, dezelfde neigingen, heerschen daerin; daer alleen vindt men meesterwerken die men met voordeel aen de gewrochten der fransche letterkundigen kan tegenoverstellen; daer is het dal de germaensche geest eene volle zegeprael op de ligtzinnige oppervlakkige fransche voortbrengselen behaelt. Zonder dit eng aensluiten aen de hoogduitsche verstandelyke beschaving, is het onmogelyk voor de Vlamingen aen de overheersching der fransche letterkunde en begrippen pael en perk te stellen, want geest kan slechts door geest bestreden worden.

Dat toch de Vlamingen mogten inzien dat het niet alleen het behoud hunner edele moedertael geldt, maer tevens de ontgeesting, de ontaerding, de schande en de knechtschap van geheel het volk, want slechts door de volkstael behoudt de menigte vaderlandsche gezindheden, vaderlandsche zeden, vaderlandsche gevoelens.

Onder het juk eener vreemde tael en vreemde letterkunde is het voor een volk onmogelyk zich zelfstandig te ontwikkelen. Voor

[p. 93]

België bestaet er dus geene onafhankelykheid, geene vryheid, geene volksdommelykheid, geene toekomst, zoolang de nederduitsche tael, in vlaemsch België¹, niet de openbare tael van het Hof, van de regeering, van het krygsleger, van de geregtshoven, van alle standen der maetschappy wordt.

Dit moet het doelwit der ernstige strevingen van alle Belgen zyn, die vaderland en koning beminnen; dit is het eenigste middel de opzwelging Belgiëns door Frankryk te verhoeden; zonder dit wordt Belgiën vroeg of laet een wingewest des Galliers, en Brussel de zetel eener fransche prefektuer.

Vry vertaeld naer het hoogduitsch, bladzyden 1, 2, 3, 9, 10, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, door

J.C. Van Thielen,

Regter by de Regtbank van eersten aenleg te Brussel, Voorzitter van het Brusselsch Genootschap de Vlaemsche Verbroedering.

1 Het geliefkoosde plan van veelen, eene inéénsmelting der twee vreemdaerdige bestanddeelen (Nederduitschers en Walen) daertestellen, is onuitvoerbaer. Iets dergelyks kan slechts daer gepoogd worden waer de twee verschillende rassen door één gemengd wonen, zooals by voorbeeld vroeger de fransche Noormannen en de Angelsaksen in Engeland; maer daer waer twee rassen nae[s]t elkander woonen (juxta-position) is dit onmogelyk. Niets kan België dus van den ondergang redden dan eene administratieve scheiding van hetgermanisch (vlaemsc[h]) en het gallisch (waelsch) gedeelte van België. In alle landen van Europa waer even als in België, twee of meer verschillende volken zich onder hetzelfde bewind bevinden, bestaet er administratieve scheiding. In Rusland, by voorbeeld, wor[d]t de finnische volksstam in het finnisch bestuerd, en niet in het russisch (De finnische krygslieden onder anderen worden in hunne tael beveeligd). Eveneens is het in Oostenryk gesteld, waer de duitsche, slavische, hongaersche en romaensche bevolkingen (in Lombardyen) administratief gescheiden zyn. Zelfs in het kleine Denemarken, is de duitsche en deensche bevolking administratief gescheiden, slechts in België offert men niet alleen de majoriteit (Vlamingen) aen de minoriteit (Walen) op, maer men verliest uit het oog dat de germaensche volksstammen de gallische in verstandelyke vermogens overal en van alle tyden af aen by verre te boven gaen, en dat derhalve, indien men een van de twee elementen boven het andere wil verheffen, men steeds aen het germaensche, het sterkste en meest vernuftige ras, de bovenhand moest geven. Doch neen de Vlamingen willen geene overheersching, zy willen als broeders met hunne waelsche landgenoten leven; zy dringen dus alleen op gelykstelling aen, en die is slechts door eene administratieve scheiding te verkrygen.
(De Vertaler)
Wy meenen, te moeten opmerken, dat wy de hier uitgesprokene meening, van onzen hooggeachten medewerker dezen keer niet kunnen deelen.
De Red.