De Broederhand. Jaargang 1

Fernand de zeeroover, door P.F. Van Kerckhoven; teekeningen door Hamman, Antwerpen, 1845, in-16.- Daniel, door denselfden. Antwerpen, 1845, in-12.

Onder de verscheidene soorten van lettergewrochten, welke de vlaamsche schryverschap reeds omvademt, heeft de H. Van Kerckhoven den sedenroman gekosen. Die taak is niet juist de gemakkelykste. Terwyl de historische romanschryver gebeurlenissen en karakters dikwyls al voorhanden heeft, moet degene die sich den sedenromane toewydt, alles uitvinden; de eerste kon met behulpe van boeken syn gewrocht voortbrengen, de laatste moet in het leven selve syne voorbeelden en syne ingevingen gaan opsoeken; gene mag eensaam en stil in syn kabinet leven, dese heeft met de menschen te verkeeren en sich in de wereld uittestorten. In eene soo moeijelyke loopbaan heeft den heere Van Kerckhoven de moed niet ontbroken en het verheugt ons te sien, dat ieder van syne stappen een voortgang is. Syne eerste werken droegen het kenteeken der nieuwere fransche school; in synen Jaek heerschte nog die swaarmoedige en overdrevene geest die de wereld niet dan met swarle kleuren afschildert; eerst in synen Koopmans Klerk heeft hy ons natuurmatige, echtvlaamsche tafereelen geleverd. Denselden goeden trant heeft hy in de twee hierboven-gemelde werken voortgeset; sy syn onstrydig de beste die hy tot nu toe geschreven heeft.

Fernand is een jonge edelman die ten tyde van het keiserryk door familierampspoeden menschenschuwend geworden, sich in 't woeste seerooversleven heeft gestort. Wy volgen hem in syne vaarten op de Zwarte Zwaluwe. In see laat de schryver ons synen held leeren kennen, dan komt er een gevecht met eene engelsche brick op, die door de seeroovers overwonnen wordt. Een ryke passagier en syne dochter worden op de Zwarte Zwaluwe opgenomen en door Fernand met soo veel achting behandeld dat beiden eene geheime neiging voor den jongen kapitein krygen. Hier ware, ons dunkens, de plaats om het vroeger leven van Fernand

[p. 436]

aan den leser te doen kennen. Na dat wy den man hadden sien handelen, moest syne geschiedenis ons belangwekkender syn, dan wanneer hy ons nog onbekend was; daarenboven wordt, met het verhalen deses levens door den schryver selven, de dramatische gang des romans onderbroken, terwyl deselfde geschiedenis, door Fernand aan syne engelsche gasten verteld, seer natuurlyk voorkwam. Eene samenswering der seeroovers, die door den moed en de tegenwoordigheid van geest des kapiteins wordt verydeld, knoopt den heer Wilsy en syne dochter vaster hem aan; van nu af begint Fernand syn woeste leven te berouwen, hy is op het jonge meisje verliefd, maar de vernedering van synen tegenwoordigen stand diep voelende, durft hy sich niet verklaren, en hy brengt, ten gevare syns levens, den vader en de dochter op de kusten van Engeland. Doch de antwerpsche kaper wordt door een engelsch oorlogschip ontdekt en vervolgd; na een wanhopig gevecht vlugten de secroovers in de boot en gelyk dry der aanvallers sich aan denselven vastklampen en de roovers sich moedig verdedigen, sinkt de boot met hare manschap. Fernand is nogthans soo gelukkig om sich op eene plank te redden en hy wordt door eenen visscher opgenomen, die hem (wat toch tamelyk wonderbaar is) erkent, sonder hem ooit gesien te hebben en op de bloote beschryving, die syn door hem geredde soon van den persoon der kapiteins gegeven had. Nu vernemende dat hy sich in de nabyheid van Wilsy's landgoed bevindt, waagt Fernand hem te gaan besoeken; hy wordt gulhertig ontvangen, wil echter terstond vertrekken, en, na eene woordwisseling met Wilsy, hoort hy tot syne groote verwondering dat dese hem syne dochter ten huwelyk wil geven.

Die kleine vertelling, hoe eenvoudig ook er de aanknooping van sy, is met vlugheid en vuur geschreven en wekt tot aan het einde toe het belang des lesers. Daniel is een roman van langer adem en met sorgvuldigheid door den schryver behandeld. Een jonge kunstenaar komt in syne vaderstad terug, om synen vader, die op het sterven is, een leste maal te sien. Die vader is een boos en slecht mensch, die syn eigen vermogen en dat van syne vrouw heeft verspild. Na synen dood, blyven Daniel en syne moeder in den nood. De jonge schilder wordt nogthans op een ryk meisje verliefd, aan

[p. 437]

wie hy lessen geeft; hy hoopt door synen moed en syn talent tot eer en vermogen te geraken, maar alles mislukt hem, behalve de wederliefde van Maria. Syne moeder en syn vriend Marten durven hem syne drift niet afraden, ofschoon defe laatste hem de geschiedenis van syne ongelukkige liefde vertelt. De vader des meisjes een ryk geworden koopman, weigert, gelyk men denken kan, syne dochter aan eenen armen kunstenaar te geven; hy heeft tot synen schoonsoon eenen soo ryken als boosen heer aangenomen en wil hem syne dochter opdwingen. De wanhopende kunstenaar wordt siek, maar eensklaps komt er een onbekende oom uit Amerika, die den heere Van Berchem laat weten dat syn begunstigde bruidegom een vervalscher is en dat de arme Daniel eene inkomst van ses duisend nederlandsche guldens besit. Men begrypt ligt dat het tooneel plotselyk verandert en dat de soo positivische vader niet aarselt om den heer N. weglejagen en Daniel aantenemen.

Die roman is merkweerdig door den ligten en vloeijenden styl, soo wel als door de sedelyke strekking die er in heerscht. De heer Van Kerckhoven is bekend als een van onse beste prosa-schryvers; ook is hy een voortreffelyke genre-schilder: syne beschryving des snelwagens of diligentie in 't begin des hoeks, die van de soirée by Van Berchem, kap. 6, de schakparty, de scene van het concert en anderen, syn schoone en geestryke tafereelen. Nogthans kunnen wy ons niet onthouden te doen opmerken dat het onderwerp al te eenvoudig is, en dat de schryver op het dramatisch effekt geene genoegsame acht geeft. Soo, by voorbeeld, onderbreekt hy syn verhaal, bls. 29 om een letterkundig vraagpunt te ondersoeken, en de over synen roman Jaek gemaakte kritiken te wederleggen. Wy begrypen, dat in een luimig dicht of prosastuk de persoon des schryvers op 't tooneel voortrede, maar in eene ernstige vertelling kan sulks niet plaats grypen, sonder het belang des verhaals te storen. Ook hadden wy liever de geschiedenis des vaders en het befoek des onbekenden (Van Hardenhoek) by Daniels moeder, door haar selve aan haren soon sien vertellen; op die wyse sou de gang der vertelling onafgebroken geweest syn. Wy wenschten dat al onse vlaamsche schryvers eens nadachten over het welgegronde der bemerking van Gervinus in een bovenstaande artikel opgeno-

[p. 438]

men, namelyk dat het dramatische in een kunstgewrocht eene noodwendigheid van onse eeuw is, daar de stomp gewordene sinnen door sterke aandoeningen behoeven opgewekt te worden. Wy willen hier seker niet spreken van die schrik- en moordtafereelen waarmede veel nieuwe fransche werken worden opgepropt; wy noemen dramatisch effekt die aaneenschakeling van gebeurtenissen die de personadjes in min of meer moeijelyke toestanden stellen en tegelyker tyd hun karakter doen uitsteken. In plaats van de vreugde of de smert, de hoop of de wanhoop eens menschen te beschryven, laat hem voor ons handelen en wy sullen van self de gevoelens begrypen die hem besielen moeten.

Wy hebben openhertig onse meening geuit over de twee jongste werken des heeren Van Kerckhoven; niettegenstaande deser berisping blyft het seker dat sy onder de beste lettergewrochten van ons nieuw letterdom kunnen gerangschikt worden.

V.D.H.