De Broederhand. Jaargang 1

Tooverhelena.
Een Hongaersch sprookje.

Er was eertyds een koning en eene koningin, die hadden drie dochters en eenen zoon. Eens sprak de koning tot de koningin en zeide: ‘Indien elke onzer dochters trouwt, dan moet elke een deel onzes koningryks hebben, en zoo zal hetzelve zeer klein worden, het is dus beter, dat wy haer alle drie met onzen zoon huwen, dan blyft ons ryk geheel. Binnen acht dagen is de oogst voorby, dan willen wy onmiddelyk de bruiloft houden.’ - De zoon had deze redenering gehoord, en dacht by zich zelven: daer zal niets van komen. Terwyl de koning en de koningin op eene afgelegene Puszta waren, de maeyers natezien, trad iemand tot het venster, klopte en sprak tegen den prins: ‘Kleine koningszoon! ik wil dyne oudste zuster trouwen.’ De kleine prins antwoordde: ‘Wacht een weinig, du zals ze terstonds hebben!’ Hy riep zyne oudste zuster, en als zy in de kamer trad, wierp hy ze 't venster uit. Zy viel echter niet ter aerde, maer op eene gulden brug, die lang, zeer lang was, en tot de zon reikte. Deze iemand nam ze by de hand en leidde ze op de gulden brug voort tot naer zyn koningryk midden in de zon; want deze iemand was de zonnekoning. Toen het middag geworden was, trad weder iemand aen 't venster, klopte en sprak: ‘Kleine koningszoon! ik wil dyne tweede zuster trouwen.’ - De kleine prins antwoordde: ‘Wacht een weinig, du zals ze terstonds hebben.’ Hy ging in de kamer zyner tweede zuster, nam ze op de armen en wierp ze 't venster uit: zy viel echter niet ter aerde, maer in eenen wagen uit lucht vervaerdigd: vier paerden, die onophoudelyk snuifden en steigerden, waren aengespannen; deze iemand zettede zich nevens haer in den wagen, en zoodra hy de zweep slingerde, verzamelden zich de wolken tot eene heirbaen, 's wagens gerol

[p. 239]

was storm, en hy verdween in een oogenblik. Deze iemand was de windkoning. De kleine koningszoon was blyde, reeds twee zusters ondergebracht te hebben; als dus 's avonds wêer iemand aen het venster verscheen en klopte, sprak hy: ‘Du behoefs niet te spreken, ik weet al, wat du wils.’ En hy wierp ook zyne derde zuster het venster uit. Deze viel in een zilver helder beekje. De iemand vattede haer by de hand, en de golsjes droegen ze zachtjes der maen toe; want deze iemand was niemand anders, dan de manekoning. De kleine koningszoon echter legde zich vergenoegd te bed. Als de koning en de koningin 's naesten morgens wêer kwamen en hoorden, wat hun kleine koningszoon gedaen had, verwonderden zy zich niet weinig; doch daer zy zoo magtige schoonzonen, gelyk de zon-, wind- en maenkoning bekomen hadden, waren zy tevreden en zegden aen den kleinen koningszoon: ‘Zie! hoe magtig dyne zusters door hare mannen zyn geworden, du moets dy ook eene magtige koningsdochter uitzoeken tot dyne vrouw.’ De kleine koningszoon antwoordde: ‘Ik heb my al eene uitgezocht; Tooverhelena zal myne vrouw zyn en geene andere.’ De koning en de koningin verschoten over die vermetele spraek en zochten hem van die gedachte aftebrengen door alle vernuftige aenhalingen; daer echter niets hielp, zeiden zy eindelyk: ‘Nu, ga maer heen, myn zoon, de hemel geleide dy in dyne vermetele onderneming.’

Twee fleschen echter nam de oude koning uit zyne kas en gaf ze aen zynen zoon met deze woorden: ‘Zie, myn zoon, deze flesch hier is het water des levens, die daer het water des doods: als du eenen doode met het water des levens besproeis, keert hy in 't leven terug; besproeis du echter eenen levende met 't water des doods, dan sterft hy terstonds. Neem deze fleschen, zy zyn myn grootste schat; misschien kunnen ze dy noodig zyn.’ Nu begon de gansche hofstaet te weenen, maer bezonders de hofdamen, want alle hadden den kleinen prins zeer lief; hy echter was moedig en blygeestig, kuste zynen koninglyken ouderen de handen, hing zich de beide fleschen om, die des levens rechts, die des doods links, gordde zich zynen sabel om, en ging.

Hy had al lang gewandeld, als hy in een dal kwam, dat vol gemoordden lag. De kleine koningszoon nam zyne flesch met 't water des levens en besproeide eenen der dooden in 't oog; plotselyk stond deze op, wreef zich de oogen en sprak: ‘Ei, hoe heb ik zoo lang geslapen!’ De kleine koningszoon vroeg hem: ‘Zeg my, wat is er voorgevallen?’ De doode antwoordde: ‘Wy hebben gisteren met Tooverhelena gevochten, zy heeft ons zamengehakt.’ De koningszoon riep uit: ‘Dewyl gy zoo zwak waert, u niet tegen eene vrouw te verweeren, verdient gy niet te leven.’ Sproeide hem met 't water des doods aen, en plotselyk viel de doode weder onder de lyken. In het naeste dal lag een gansch leger; de kleine koningszoon verwekte wêer eenen doode

[p. 240]

en vroeg: ‘Heeft Tooverhelena u ook geslagen?’ - ‘Ja,’ antwoordde de verwekte. ‘Waerom voert gy kryg met haer?’ vroeg hy verder. ‘Weet gy niet, zeide deze, dat onze koning ze trouwen wil, dat zy echter geenen anderen gemael neemt, dan hem, die haer overwint? Met drie legerscharen trokken wy tegen haer uit, gisteren sloeg zy de eene, heden by zonnenopgang ons, nu strydt zy met de derde.’ De kleine koningszoon besproeide den redenaer met 't water des doods en zie daer, hy lag wêer op den grond. In het derde dal lag het derde leger; de opgewekte zeide: ‘Zoo even is de slag geëindigd, Tooverhelena heeft ons allen gedood.’ - ‘Waer zal ik ze vinden?’ vroeg de kleine koningszoon. ‘Achter gindschen berg ligt haer slot,’ gaf de opgewekte tot antwoord en zonk wêer om, als de koningszoon hem besproeide.

Argilus - zoo hiet de kleine koningszoon - ging over den berg en kwam aen Tooverhelena's slot. Het was open. Hy trad binnen, maer hy vond er niemand. In Tooverhelena's slaepkamer hing een sabel, die sprong onophoudelyk uit zyne schede en wêer terug. ‘Ei, daer du zoo onrustig bis, dacht Argilus, zoo wil ik dy voor my nemen; du bevals my beter, dan myn zwaerd, dat zich slechts roert, als ik het zwaei.’ Hy trok zynen sabel en wisselde hem tegen den anderen uit. Naeuwelyks was dat gedaen, of Tooverhelena stond voor hem. ‘Du waegs het, in myn slot te dringen? riep ze uit. Trek uit, du moets met my stryden.’ Zy trok den sabel van den muer. Argilus trok dengenen, dien hy verwisseld had. Zy begonnen te vechten, maer zoodra zich de sabels voor 't eerste mael kruisten, sprong Tooverhelena's sabel in 't midden af. Nu jubelde zy: ‘Du bis myn bruidegom!’ viel hem om den hals, en omarmde en kuste hem, dat het eene vreugd was om zien. Nadat zy eenigen tyd in vreugde en gelukzaligheid geleefd hadden, sprak Tooverhelena eens op eenen morgen: ‘Manlief, ik moet dy voor eenen korten tyd verlaten; het is voor de eerste en laetste mael, dat ik my van dy scheid; in zeven mael zeven dagen ben ik terug, dan zal ons leven in eeuwige vreugde henen vlieten. Alles in het slot is in dyn gebied, maer treed niet in de laetste kamer; er zou een groot onheil daeruit ontstaen.’ By deze woorden was zy verdwenen. Argilus scheen de tyd zeer lang, sedert Tooverhelena ver van hem was; hy liep het gansche slot door, tot hy eindelyk aen 't laetste vertrek kwam. Daer hy jong en lichtzinnig was, deed hy het open. Daer zag hy eenen ouden man met vurigen baerd, die man was de vlammenkoning Holosernus; dat echter wist Argilus niet. De oude man had drie hoepels rond den buik, ieder hoepel was van stael, deze hielden hem aen den muer vast. De vlammenkoning sprak: ‘Ik groet dy, jonge man! zie myn baerd is uit vlammen, het is my zoo heet, geef my eenen beker wyn.’ Daer nu Argilus goedhartig was, gaf hy hem eenen beker. Zoodra de vlammenkoning hem uitgedronken

[p. 241]

had, sprong een hoepel van zynen buik af; hy grimlachte en zeide: ‘Du hebs my zeer gelaefd, geef my nog eenen beker wyn.’ Argilus deed het en als de vlammenkoning den laetsten druppel uitdronk, sprong de tweede hoepel van zynen buik. Hy grimlachte weder en zeide: ‘Tweemael hebs du my wyn gegeven, geef my nu ook eenen beker water.’ En als Argilus gedaen had, gelyk hy gebeden werd, sprong de derde hoepel af, en de vlammenkoning verdween. Tooverhelena had nog niet de helft haers wegs gedaen, of Holosernus stond haer reeds ter zyde. Hy sprak tot haer, en zyn baerd bewoog zich daerby toornig: ‘Du hebs my als gemael veracht, du hebs drie myner heiren gedood, my zelven gevangen gehouden; nu bis du in myne macht, niet myne gemalin, maer de laetste myner dienstmeiden zals du zyn.’ Sedert dat zy Argilus getrouwd had, had Tooverhelena hare sterkte verloren, dus was haer tegenstand ydel. In drie sprongen droeg haer de vlammenkoning in zyn ryk.

Zeven mael zeven dagen waren verloopen, Tooverhelena kwam niet wêer. Toen werd Argilus angstig in den harte en hy besloot, tot zyne drie zwagers te reizen, of deze wellicht wisten, waer Tooverhelena ware. Hy geraekte voor eerst tot den zonnekoning; deze kwam even naer huis: ‘Wees gegroet kleine zwager,’ begon hy. ‘Ach lieve zwager,’ sprak Argilus, ‘ik zoek myne vrouw, de Tooverhelena; weets du niet, waer zy is? Hebs du ze niet gezien?’ - ‘Neen,’ antwoordde de zonnekoning, ‘ik heb ze niet gezien. Wellicht is ze maer 's nachts zichtbaer, dan moets du onzen zwager den manekoning vragen.’ Nu aten zy tezamen het avondmael, en Argilus ging verder tot den manekoning. Hy kwam tot zyn paleis, als de maenkoning juist zyne nachtwandeling beginnen wilde. Argilus klagde hem zynen nood; de maenkoning antwoordde: ‘Ik heb ze niet gezien, maer kom, pilger met my den nacht over, misschien zullen wy ze ontdekken.’ Zy gingen den ganschen nacht, zagen haer echter niet. Dan zeide de maenkoning: ‘Ik moet nu naer huis, maer ginds komt onze zwager, de windkoning; spreek met hem, hy dringt overal binnen, wellicht heeft hy ze gezien.’

De windkoning stond aen hunne zyde, en als hy zyns kleinen zwagers aengelegenheid vernam, zeide hy: ‘Zeker weet ik, waer zy is. De vlammenkoning Holofernus houdt haer in een onderaerdsch hol en zy moet diens keukengerief aen de gloedbeek wasschen. Daer zy hierby zeer warm word, heb ik haer al dikwyls koelte toegewaeid.’ - ‘Ik danke dy, lieve zwager, dat du haer leniging verschaft hebs,’ zeide Argilus, ‘breng my tot haer.’ - ‘Zeer gaern,’ antwoordde de windkoning; hy blies zich op, en zynen zwager aen, en in eenen oogenblik stond Argilus met zyn ros voor Tooverhelena. Uit vreugde liet zy het vaetwerk in de gloedbeek vallen, Argilus echter zeide niet veel, maer hief haer op zyn ros en reed van daen.

[p. 242]

De vlammenkoning Holofernus was juist in zyne kamer; hy vernam in den stal een vreesselyk geruisch, ging naer beneden en zag, dat zyn paerd Taigaröt steigerde, brieschte, in de krib beet en op de aerde stampte. Taigaröt was een wonderbaer paerd, het verstond der menschen tael, antwoordde ook, en had negen voeten. ‘Wat begins du daer voor malle dingen? Hebs du geen haver en hooi genoeg, of heeft men dy niet te drinken gegeven?’ - ‘Haver en hooi heb ik genoeg, ook heeft men my te drinken gegeven,’ sprak Taigaröt, ‘maer Tooverhelena heeft men dy ontvoerd.’ Des vlammenkonings baerd sidderde voor woede. ‘Wees gerust,’ sprak Taigaröt verder: ‘Eet, drink en slaep zelfs, in drie sprongen hael ik haer in.’ Holofernus deed, gelyk hem zyn ros bevolen had, en als hy zich genoegzaem gesterkt had en uitgerust was, zettede hy zich op Taigaröt en in drie sprongen had hy Argilus ingehaeld, trok hem Tooverhelena uit de armen en riep, terwyl hy terugsprong: ‘Daer du my de vryheid verschaft hebs, dood ik dy nu niet, koms du echter nog weder, dan bis du verloren.’

Argilus ging treurig tot zyne drie zwagers en vertelde hun, wat gebeurd was. De drie zwagers beraemden de zaek met elkander en zeiden: ‘Du moets een paerd vinden, 't welk nog sneller loopt dan Taigaröt: maer er bestaet slechts één enkel, het is Taigaröt's jongere broeder; 't is waer, het heeft maer vier voeten, maer is gewis sneller dan Taigaröt.’ - ‘Waer vind ik dit paerd?’ vraegde Argilus. De zwagers antwoordden: ‘Hekse Yzerneus houdt dit paerd onder de aerde verborgen; ga tot haer, treed in haren dienst en vorder dit ros tot loon.’ - ‘Brengt my er henen, lieve zwagers,’ bad Argilus. ‘Terstonds,’ antwoordde de zonnekoning, ‘neem echter vooraf deze gift van dyne zwagers, die dy hartelyk beminnen.’ Met deze woorden gaf deze hem eenen kleinen stok, die half van goud en half van zilver was en onophoudelyk sidderde, hy was uit zonneschyn, maenschyn en licht gemaekt. ‘Zoo dikwyls du ons hebben wils, steek maer dezen stok in de aerde en wy zullen by dy zyn.’ Hier op nam de zonnekoning den kleinen zwager op eenen zonnestrael, droeg hem eenen ganschen dag, dan nam hem de maenkoning, droeg hem eenen nacht, dan nam hem de windkoning, die hem eenen dag en eenen nacht droeg, dan was hy aen 't paleis der hekse Yzerneus.

Het paleis der hekse Yzerneus was uit louter doodshoofden gebouwd, een enkele ontbrak maer, om het gebouw te voleinden. Als de oude hoorde kloppen, zag zy het venster uit en juichte: ‘Eindelyk toch nog eenen! Sedert drie honderd jaren wacht ik vergeefs op het doodshoosd, die myn prachtgebouw voleinden zal! Binnen, lievejongen.’ Argilus trad binnen maer hy aerzelde een weinig, als hy de oude van naby zag; zy was groot, vreesselyk en hare neus was van yzer. ‘Ik wil by dy in dienst treden,’ was zyn woord. ‘Wel,’ hernam zy, ‘wat wils du tot loon?’ - ‘Het paerd, dat du onder de aerde bewaerd

[p. 243]

houds.’ - ‘Du zals het hebben, indien du my trouwelyk diens; feils du maer eens, zoo bis du des doods.’ - ‘Zeer wel.’ - ‘By my,’ dit waren der hekse Yzerneus laetste woorden, ‘by my duert het dienstjaer maer drie dagen, du kans dynen dienst terstonds beginnen; du zals myne merriën op de zydenweide voeren, indien 's avonds echter eene ontbreekt, bis du des doods.’ Hier op leidde zy Argilus naer de stoetery. Daer waren alle rossen van erts en koper, zy brieschten vresselyk en maekten de zonderlingste sprongen. ‘Ga nu tot dynen arbeid’ sprak Yzerneus en sloot zich in hare kamer op. Argilus opende de weideplaets, wierp zich op een der ertsen paerden en stormde met de gansche schaer uit. Naeuwelyks waren zy op de zydenweide, of de merrie, waerop hy reed, wierp hem af en in eenen diepen moerasgrond, zoo dat hy tot aen de borst er in zonk. De gansche schaer liep uit elkander; dan echter stak Argilus het stokjen, dat hem zyn zwager gegeven had, in de aerde en op het oogenblik vielen de stralen der zon zoo gloeyend neder, dat het moeras uitdroogde, en de ertsen paerden begonnen te smelten; vol angst liepen ze tot de horde terug. De heks was zeer verwonderd, de stoetery ingedreven te zien. ‘Morgen zals du myne twaelf ryrossen hoeden,’ sprak zy, ‘bis du met den laetsten strael der zonne niet terug, zoo bis du des doods.’ De twaelf ryrossen echter waren de dochters der hekse Yzerneus. Argilus reed uit. ‘Ik heb mêely met dy,’ sprak een der rossen, ‘du bis des doods, wy zyn moeyelyker te toomen, dan de ertsen stoetery.’ ‘Doe dyne schuldigheid,’ zeide Argilus, ‘ik doe de myne.’ Zoodra de twaelf rossen nu ook uit elkander liepen, stak Argilus zyn stokje in den grond, en er verhief zich een vreesselyke storm Aen ieder ros waeide de lucht tegen; hoe meer zy steigerden, hoe machtiger werd de wind en allen moesten naer huis Juist sloot Argilus de stal deur toe, als de laetste zonnestrael blikle, en hekse Yzerneus aen den stal stond; zy was verrast, de rossen en Argilus te zien. ‘Indien du heden nacht werks, bis du morgen vry, ga en melk de ertsen merriën en bereid een bad uit de melk, met den eersten zonnestrael moet het klaer zyn.’ Zoodra Argilus uit den stal was, nam de hekse eene yzeren gaffel en prikkelde hare dochters den ganschen nacht door. Argilus ging tot de ertsen stoetery; hy dacht, dat dit wel de zwaerste proeve kon zyn, en wilde juist zyn stafjen in de aerde steken, als hem zyn zwager de maenkoning tegenkwam. ‘Ik zoek dy,’ sprak hy, ‘ik weet al wat du behoefs. Waer ik heenschyn by de horde der ertsmerriën, daer graef drie spannen diep en du zals eenen gulden toom vinden; als du denzelven in de hand zals houden, behoort dy ieder ros toe. Argilus deed gelyk de maenkoning hem geraden had, en al de rossen stonden gerust en lieten zich melken. 's Morgens was het bad gemaekt; de melk rookte en dampte en was ziedend. Hekse Yzerneus sprak: ‘Zet dy er in.’ Argilus antwoordde: ‘Indien ik deze proeve oversta, ryde ik oogenblikkelyk hier vandaen, laet dus het paerd

[p. 244]

voorleiden, dat ik als dienstloon verwerf.’ Seffens stond het paerd aen de badkuip. Het was klein, onaenzienelyk en vuil. Als Argilus naderde, om in de kuip te treden, dompelde het ros den kop in de melk, en zoog al het vuer in zich, zoo dat Argilus in het bad ongekwetst bleef, en als hy er uit kwam, was hy zevenmael schooner dan van tevoren. Hekse Yzerneus vond welgevallen aen hem, en dacht by zich: ‘Nu zal ik my ook zevenmael schooner maken, dan ik ben, en dan trouw ik met dezen jongen.’ Het ros echter stak zyn' kop neder in de melk en blies het vuer, dat het vroeger ingezogen had, door zyne neusgaten uit en de heks verbrandde op 't oogenblik. Argilus klom op zyn ros en reed vandaen. Zoodra zy uit het gebied der hekse Yzerneus waren, sprak het ros: ‘Wasch my in deze beek.’ Argilus deed het, en het paerd werd goudkleurig en aen ieder hair hing een gulden klokje. De Tàtos¹ sprong met eenen sprong over de zee en droeg zynen heer naer het hol des vlammenkoning's. Tooverhelena stond weder aen de gloedbeek en wiesch het vaetwerk. ‘Kom,’ riep Argilus nu, ‘ik wil dy redden.’ - ‘Ach,’ sprak zy, ‘Holofernus zal dy dooden, indien hy dy inhaelt.’ Argilus had haer echter al op het ros geheven en sprong weg.

Taigaröt begon een gedrochtelyk geras in den stal. ‘Wat is het,’ riep de vlammenkoning. ‘Tooverhelena is ontvoerd,’ antwoordde Taigaröt.’ - ‘Dan wil ik nog eten, drinken en slapen, in drie sprongen haels du ze weêr in, gelyk du al eenmael gedaen hebs,’ zeide Holofernus. ‘Neen,’ sprak Taigaröt, ‘zet dy gelyk op en toch zuls du ze niet krygen; Argilus rydt op mynen jongeren broeder en deze is het snelste paerd op de wereld.’ Holofernus gespte zyne vuersporen aen, en vloog de vluchtelingen na. Hy zag ze wel, maer hen in te halen was hem onmogelyk. Dan riep het ros van Argilus terug: ‘Broeder! waerom laets du dy de vuersporen in de ribben stooten? Zy verbranden dyn ingewand, zoo lang zyn ze, en toch zals du my niet inhalen; het ginge beter, indien wy allebei vreedzaem éénen heer dienden.’ - Taigaröt zag dat in, en gelyk Holofernus hem weêr de spooren in de zyde stiet, sloeg het uit, en wierp den vlammenkoning af. Daer zy nu zeer hoog in de lucht waren, juist boven de sterren, viel Holofernus zoo zwaer neder, dat hy zich den nek brak. Argilus echter bracht Tooverhelena op haer slot terug. Daer hielden zy op nieuw eene groote bruiloft, leefden zeer tevreden en leven nog, indien zy niet gestorven zyn.

(Vertaeld uit Kletke's Märchensaal.)

L. PIRÉ.

1 Tooverros.