De Boekenwereld. Jaargang 29

[p. 62]

Column
Achter elke succesvolle man staat een sterke vrouw en vice versa
Annette Portegies

Tine van Buul in 1965

[p. 63]

‘Het is jammer dat je Reinold niet gekend hebt, kind.’ Ze zei het steevast als ik haar thuis in Amstelveen bezocht. Reinold, dat was haar echtgenoot Reinold Kuipers, de illustere uitgever van De Arbeiderspers die ze in 1960 naar Querido haalde om er samen met haar de directie te voeren. ‘Mijn eigen herinneringen zijn gekrompen alsof ze te heet gewassen zijn, maar Reinold beschikte over een zeer goed geheugen en zou je alles hebben kunnen vertellen over onze schrijvers en hun boeken of hun grillen.’

Ze had een niet te onderdrukken neiging om zichzelf klein te maken, Tine van Buul. Zó klein dat Bibi Dumon Tak in 2006 een (niet in de handel gebrachte) publicatie aan haar wijdde onder de titel Klein genoeg. Op het omslag staan de handen van Tine afgedrukt, die een kastje vasthouden met miniatuurboekjes. Ze kreeg het aangeboden toen ze dertig jaar in dienst was bij Querido - al haar schrijvers hadden meegewerkt aan deze minibibliotheek vol literaire uitgaafjes in een oplage van één exemplaar.

In 1946 was ze bij de uitgeverij begonnen als directie-assistent, maar al in 1950 werd ze adjunct-directeur en in 1958 trad ze toe tot de directie. Toen twee jaar later haar levenspartner naar Querido overstapte, was de taakverdeling tussen hen beiden snel tot stand gekomen: Reinold Kuipers werd verantwoordelijk voor de redactie en de typografie van de boeken, Tine van Buul nam de verkoop op zich - hij koos voor de baan in het volle licht van de publieke belangstelling en zij voor die in de schaduw.

Samen voedden ze hun debutanten op tot echte schrijvers, elkaar nooit tegensprekend, althans: niet waar de ‘kinderen’ bij waren. ‘Je voet één standpunt innemen,’ vertelde Tine van Buul daarover aan Bibi Dumon Tak, ‘je moet net als bij echte kinderen soms even doorzetten en zeggen: en nu geen gezanik meer, je blijft op die stoel zitten en je komt er niet meer vanaf.’ En, haar eigen standpunt meteen weer relativerend: ‘Maar als je goed kan schrijven, mag je best een beetje lastig doen.’

Na haar pensionering bleef het contact met de uitgeverij intensief. Want hoe graag ze ook beweerde dat ze alles van waarde vergeten

Tine van Buul en Reinold Kuipers in gesprek met Simon en Tini Carmiggelt (1965)

was, na enig aandringen bleek ze altijd bereid haar kennis te delen. Ze leefde mee met de verrichtingen van haar opvolgers, en haar adviezen, uiteraard nooit ongevraagd gegeven, bleken keer op keer van grote betekenis. Daarbij las ze vrijwel alle boeken die bij Querido verschenen, in ieder geval alle boeken uit het kinder- en jeugdfonds dat ze vanaf de jaren zeventig zelf had opgebouwd. De boeken die ze niet goed vond, of die naar haar mening niet verzorgd waren uitgegeven, gaf ze na lezing zonder commentaar terug als ik haar weer eens bezocht.

Ook zwijgend kan men groot zijn.

Hóe groot bleek eens te meer na het overlijden van haar man in 2005. Hoewel ze al meer dan een kwarteeuw met pensioen was, en ondanks het feit dat Reinold Kuipers voor velen het ‘gezicht’ van de uitgeverij geweest was, bleven de schrijvers Tine van Buul bezoeken. Ze brachten haar in het weekeinde buitenlandse kranten, ze aten een taartje met haar als er iets of niets te vieren viel, ze namen haar mee naar tentoonstellingen en prijsuitreikingen, ze timmerden een tafeltje in haar keuken, ze gingen met haar naar haar favoriete Chinese restaurant, ze discussieerden met haar over politiek en literatuur. Toen ze stierf, in 2009, zat er een schrijver op de rand van haar bed die verhalen voorlas, haar voorzichtig over de drempel lezend - veel zachter kan de dood van een uitgever niet zijn.

Sindsdien koester ik het kaartje dat ze me stuurde nadat een van de Querido-auteurs een prestigieuze prijs gewonnen had, ‘Van harte gefeliciteerd,’ schreef ze, ‘je hebt bewezen dat je een neus voor goede boeken hebt. Dit is het moment om ze ook goed te verkopen. Want de literatuur-liefhebber en de handelaar - in de uitgeverij horen ze hand in hand te gaan. Dat is wat Reinold altijd zei. En ik geloof dat ik het met hem eens ben.’

Klein genoeg (2006). De handen van Tine van Buul met de minibibliotheek die haar werd aangeboden door de schrijvers van Querido.