De Boekenwereld. Jaargang 29

[p. 68]

Agenda

Veilingen

bernaerts, Verlatstraat 16-22, 2000 Antwerpen, België, tel.: [phone]: 24 oktober (www.bernaerts.be). burgersdijk & niermans, Nieuwsteeg 1, 2311 rw Leiden, tel.: [phone]: 13-14 november (www.b-n.nl).

de eland - de zon - loth gijselman, Weesperstraat 110, 1112 ap Diemen, tel.: [phone]: 18 november (www.deeland.nl).

henri godts: Avenue Louise 230/6, 1050 Brussel, België, tel.: (0032) (o) 264 78548: 16 oktober (www.godts.com). bubb kuyper, Kenaupark 30, 2011 mt Haarlem, tel.: [phone]: 27-30 november (www.bubbkuyper.com). van stockum's veilingen, Prinsengracht 15, 2512 en Den Haag, tel.: [phone]: 7-8 november (www.van-stockum-veilingen.nl).

Tentoonstellingen

Aap-Noot-Mies

Generaties schoolkinderen leerden vanaf 1910 lezen met het beroemde leesplankje Aap-Noot-Mies, de bijbehorende vertelselplaat, het letterdoosje, het leesboekje en het klassikale leesbord. In de overzichtstentoonstelling Aap-Noot-Mies toont het Museum van de Twintigste Eeuw nog tot en met 28 oktober 2012 verschillende leesplankjes en schoolplaten.

Het leesplankje is ontworpen door de onderwijzer M.B. Hoogeveen, die een klassikale versie in zijn klas gebruikte voor het leesonderwijs. Deze versie werd nooit uitgegeven. Pas een paar jaar later, in 1897, ontwierp Hoogeveen een leesplankje dat door uitgeverij M.D. Brinkgreve in Deventer in productie werd genomen. Dit plankje begon met de woorden Raam-Roos-Neef-Fik-Gat. De meningen over dit plankje waren lang niet altijd even positief. Het succes kwam pas op rond 1910, toen de leesmethode werd overgenomen door uitgeverij Wolters. Zij gaven illustrator Cornelis Jetses de opdracht om tekeningen op het plankje te maken.

Niet iedereen zal zich het leren lezen met het leesplankje Aap-Noot-Mies herinneren. Zo werd er voor het katholieke onderwijs door de Tilburgse Frater E. Becker een leesplankje ontworpen met de woorden: Aap-Roos-Zeef. En ook voor de leerlingen in de voormalige kolonie Nederlands-Indië werd er een speciaal leesplankje gemaakt: Jaap-Gijs-Dien.

Adres: Museum van de Twintigste Eeuw, Krententuin 24 (Oostereiland), Hoorn, tel.: [phone], www.museumhoorn.nl. Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 10.00 tot

[p. 69]

17-00 uur, zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur.

Turcksche boucken

Gastconservator Arnoud Vrolijk heeft voor Museum Meermanno een tentoonstelling ingericht over het legaat van Levinus Warner (1619-1665), te zien tot en met 3 maart 2013. Warner reisde een generatie na Cornelis Haga in de zeventiende eeuw naar Istanbul om de Nederlandse handelsbelangen te waarborgen aan het hof van de Turkse sultan. Hij was zeer geïnteresseerd in talen, geschriften en boeken, en verwierf in zijn spaarzame vrije tijd een collectie handschriften over de meest uiteenlopende onderwerpen, van religieuze werken tot (liefdes)poëzie, van wetenschappelijke onderwerpen tot verslagen van populaire actuele gebeurtenissen. Sommige werken zijn fraai gedecoreerd.

Deze intellectuele bibliofiel liet zijn collectie na aan de Leidse universiteit. De handschriften worden zelden geëxposeerd en zijn nooit meer in Turkije te zien geweest. Daarom wordt gekeken of het Sabanci Museum in Istanbul de tentoonstelling Turcksche boucken zou willen overnemen.

Adres: Museum Meermanno | Huis van het boek, Prinsessegracht 30, Den Haag, tel.: [phone], www.meermanno.nl. Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 12.00 tot 17.00 uur.

Rafaël

Rafaello Sanzio, in Nederland beter bekend als Rafaël, ontwikkelde zich tijdens zijn korte leven (1483-1520) van een vlijtige leerling in de Italiaanse provincie tot een veelbelovend talent in Florence en vervolgens in Rome tot een van de grootste kunstenaars van zijn tijd. In de tijd dat Michelangelo zich op de Sixtijnse kapel stortte, begon Rafaël met de fresco's voor de privévertrekken van de paus, de ‘Stanze’, het andere hoogtepunt van de Italiaanse Renaissance. Minstens zo beroemd is Rafaël vanwege zijn vele Madonna's: schilderijen van Maria met het kind Jezus. Teylers Museum wijdt een tentoonstelling aan Rafaël, te zien tot en met 6 januari 2013.

Op de tentoonstelling zijn negentig tekeningen en twee schilderijen van Rafaëls leerlingen en hun meester te zien. De tekeningen zijn afkomstig uit de collecties van Teylers Museum en de Albertina in Wenen. Ook de drie herontdekte, in mei aan Rafaël toegeschreven tekeningen, waaronder ‘Portret van een jonge man’, worden getoond. Om de betekenis van Rafaëls oeuvre goed voor het voetlicht te brengen, zijn meerdere zalen ingericht met werk van de Italiaanse meester en zijn navolgers. Bezoekers kunnen de herkomst van Rafaëls manier van tekenen ontdekken en zien hoe hij in zijn grote atelier veel jonge kunstenaars heeft beïnvloed. Daarnaast maakt de tentoonstelling duidelijk hoe de tekeningen functio-

[p. 70]

neerden in Rafaëls creatieve proces en hoe ze zich verhouden tot zijn fresco's en schilderijen.

Rafaël, Portret van een jonge man, ca. 1515-1517, rood krijt over voortekening met droge metaalstift. Collectie Teylers Museum, Haarlem

Adres: Teylers Museum, Spaarne 16, Haarlem, tel.: [phone], www.teylersmuseum.eu. Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur, zondag van 11.00 tot 17.00 uur.

Marten Toonder

Hij verrijkte de Nederlandse taal met woorden als ‘minkukel’ en hoort als geestelijk vader van Ollie B. Bommel en Tom Poes met grootheden als Hildebrand, Multatuli en Bomans thuis in het rijtje schrijvers dat onvergetelijke types heeft geschapen: Marten Toonder. In 2012 is het honderd jaar geleden dat de schrijver en tekenaar werd geboren. Het Letterkundig Museum wijdt tot en met 31 januari 2013 een grote overzichtstentoonstelling aan deze markante man.

Zakenman en kunstenaar, kluizenaar en acteur, realist en magiër, schrijver en tekenaar. Toonder was een complexe man vol tegenstrijdigheden. Zijn dualiteit vormt de rode draad door de expositie Marten Toonder. Een dubbel denkraam. Bijzonder zijn de tekeningen van striptekenaar Erik de Graaf, die voor deze expositie Toonders levensverhaal verstripte. De tentoonstelling toont verder Toonders relatie tot zijn familie en de invloed die echtgenote Phiny Dick had op zijn ontwikkeling als kunstenaar. Er is aandacht voor zijn levensbeschouwing zoals die in zijn werk naar voren komt, Ierland, zijn (clandestiene) werk tijdens de Tweede Wereldoorlog en zijn maatschappijkritiek. Uiteraard belicht de expositie ook Toonder als eigenaar van de Toonder Studio's en als taalkunstenaar.

Originele illustraties en niet eerder vertoonde artefacten uit zijn persoonlijk archief brengen de bijzondere wereld van de schrijver en kunstenaar tot leven. Het Letterkundig Museum toont zo niet alleen het werk van de meester-verteller, maar onthult ook de man achter de befaamde verhalen.

Adres: Letterkundig Museum, Prins Willem-Alexanderhof 5, Den Haag, tel.: [phone], www.letterkundigmuseum.nl. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur, zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur.