De Boekenwereld. Jaargang 16

[p. 30]

In memoriam Edgar Franco (1915-1999)
P.J. Buijnsters

Edgar Franco, 1995. Foto Reinier Hummelen.

Op 23 april 1999 overleed na een kortstondige ziekte Edgar Franco, voor velen het gezicht of liever de sprekende stem van antiquariaat/veilinghuis J.L. Beijers bv te Utrecht. Hij was niet de enige antiquaar die dit jaar is heengegaan. Maar terwijl anderen - Frits Knuf, Gert Gijsbers en J. van Loon - zich reeds lang uit het actieve zakenleven hadden teruggetrokken, bleef Franco tot voor kort bij Beijers dagelijks in de weer. Wie daar, ‘zomaar’, het statige pand Achter St. Pieter 140 binnenstapte, had een goede kans eerst begroet te worden door de aimabele ‘mijnheer Franco’ met zijn eeuwige strikdasje. Al meteen ging het gesprek over boeken die Franco pas beschreven of nog niet helemaal beschreven had. Men kreeg nooit de indruk dat daar haast mee geboden was. Integendeel, Franco gaf je het bevrijdende gevoel dat de wereld best nog wel even zou doordraaien inclusief de parkeermeter waar de gehaaste bezoeker zijn voertuig gestald had.

Intussen vernam men, hoe spraakzaam Franco zich ook toonde, zelden iets van persoonlijke aard. Over zijn weg naar het antiquariaat kwam ik pas wat te weten, toen ik hem mocht interviewen voor de gedenkbundel bij het vijftigjarig bestaan van de Nederlandsche Vereeniging van Antiquaren: Offeren aan Mercurius en Minerva uit 1995. Toen eerst kreeg de buitenwacht enig beeld van de werkelijk kosmopolitische achtergrond van deze op 3 januari 1915 te Smyrna geboren, later in Parijs (1933-1940) en Londen werkzame antiquaar, die ten slotte sinds 1 juli 1964 als vennoot en mededirecteur bij de firma Beijers zijn eindbestemming vond. Samen dan met zijn (tweede) vrouw Nel Schinkel.

Het zou overdreven zijn te zeggen dat Franco iemand was die nadrukkelijk zijn stempel heeft gedrukt op het Nederlandse antiquariaat. Daarvoor was hij, bij al zijn eruditie, ook veel te bescheiden, eigenlijk meer gericht op research dan op een snelle zakelijke transactie. Vandaar dat zijn rol bij Beijers altijd beperkt bleef tot het antiquariaat. Het veilen liet hij wijselijk over aan de dominante directeur Hans Ludwig Gumbert en na diens overlijden in 1994 aan zijn vrouw Nel, ‘die Dritte im Bunde’.

Als antiquaar had Edgar Franco, mede door zijn Franse moeder, een levenslange affiniteit met het Franse boek. Als hij ergens in gespecialiseerd mocht heten dan op het gebied van de economische geschiedenis. Zelf verzamelde hij ove-

[p. 31]

rigens niet, maar zijn grote hobby was de taal, nauwkeuriger gezegd: de alledaagse omgangstaal. Moeiteloos kon hij elke toespraak terstond in het Engels, Frans, Duits en Nederlands vertalen. Vandaar dat hij al snel de ideale, ter zake kundige tolk was op congressen en beurzen van het internationale antiquariaat. Langs deze weg ook had hij in 1960, tijdens het tweede internationale congres van de ilab te Scheveningen, Beijers-directeur Gumbert en diens toenmalige assistente Nel Schinkel leren kennen, wat weer leidde, in april 1961, tot zijn huwelijk met Nel en drie jaar later tot hun definitieve (terug)komst naar Nederland.

Franco's verdienste als taalbemiddelaar in het internationale antiquariaat bleek ten overvloede nog eens uit zijn Dictionary of terms & expressions commonly used in the antiquarian booktrade in French, English, German and Italian, die hij in 1994 publiceerde met computerale bijstand van zijn zoon Pascal. Toen in de jaren zeventig Nederlandse antiquaren in hun catalogusbeschrijvingen massaal overschakelden op Engels, deden hun taalexercities Franco wel eens de wenkbrauwen fronsen. Dan stond er soms precies het omgekeerde van wat bedoeld was: ‘De platen zijn zelden [in plaats van zeldzaam] fraai gekleurd.’ Maar Franco's kritiek was nooit malicieus. Integendeel, waar mogelijk attendeerde hij de collega discreet op diens vergissing.

Uit de vele reacties van vrienden en vakgenoten op zijn overlijden blijkt hoezeer Franco door hen als mens gewaardeerd werd. Zijn aardigste eigenschap was misschien wel, dat hij iedereen, zowel de jonge onervaren klant met smalle beurs als de meer bekende bezoekers, op dezelfde voorkomende manier tegemoet trad. Daarvan getuigen ook de vele Nederlandse antiquaren die als stagiair(e) bij Beijers onder zijn welwillend oog het vak geleerd hebben.