Boekzaal der geleerde wereld. Jaargang 1715

IV. Hooftstuk.

Het reght gebruik der wereltbeschouwingen, ter overtuiginge van Ongodisten en Ongeloovigen, aengetoont door Bernard Nieuwentydt. M.D..

DE tien eerste Beschouwingen van dit doorlughtigh Werk, in de voorgaende Maent van stuk tot stuk bezien hebbende, gaen wy nu tot de XIde en eenige volgende over. Waerin ons de Beenderen, van het Wonsterstuk van Godts vingeren het allereerste, onder de oogen koomen. Wie staet niet in verbaestheit opgetoogen, wanneer hy beschouwt, dat de herssenen, die van zulk eene zagten stoffe opgeleit zyn, zoo dat ze zeer light door iets, dat van buiten aenkoomt, konden gequetst worden, nochtans, om dit gevaer voor te koomen, van een hart en beenagtigh bekkeneel omkleedt zyn? Als ook dat 'er in het opperkakebeen eene opening gemaekt is, door welke de lucht, langs de neus, in de longe kan koomen, zonder het welke geen kint, op eene gemakkelyke wyze, zoude konnen zuigen, en zelfs

[p. 49]

by volwassenen geen vogt of vogtige spyze, lang in den mont gehouden worden? Wie moet in dit alles geene verbaezende wysheit erkennen? Ontrent des menschen ruggegraet maekt onze schrandere Waerneemer ook zeer deftige aenmerkingen. Het is mede zeer opmerkelyk, dat de heelmeesters oli en vogtigheit als zeer schadelyk voor het bloote gebeente aenmerken, en dat men deeze twee verderffelyke dingen, Psalm CIX. 18, als een vloek op de vyanden ziet toegewenscht. Wat kan 'er derhalven krachtiger, dan dusdanigh een vloek bedaght worden, en overtuigender aentoonen, dat de Opsteller van dit woort kennisse van des menschen innige gesteltheit moet gehadt hebben? De plaetse, Job XLI. 3. wordt ook by deeze geleegenheit, ten dien einde, aengedrongen, benevens het elfde vers van het tiende hooftstuk.

Het merg der beenderen koomt ook ten onderzoek. Want wie zoude ook konnen denken, dat de beenderen zonder oogmerk hol gemaekt zyn? die daerdoor als tot bewaerplaetsen van een mergagtige vettigheit verstrekken, het welk de leden in hunne beweegingen kan glat houden en beletten, dat de kraekbeenderen in de gewrichten, die op malkander glyen, door een geduurigh wryven, als zy droog waeren, niet verhit of versleeten mogten worden, gelyk men in de assen van wagens en molens ziet, die om deeze reden gesmeert zyn. Wie kan zich hier al wederom over des Maekers wysheit

[p. 50]

genoegsaem verwonderen; te meer, zoo hy het voght eens overweegt, waerdoor de gewrigten op eene gemakkelyke wyze bewoogen worden, dewyl het zelve uit water en een oliagtigh mengsel schynt samengestelt te zyn, en even het zelve, dat men bezigt om de zuigers van de luchtpompen te gebruiken. Wat straelt hierin geene wysheit van den grooten maeker door? en hoe bevestight dit alles niet het geene Job zeide: Het merg zyner beenderen was bevogtight, Job XXI. 24.? daer dit alles nochtans niet voor het einde van de voorgaende eeuwe ontdekt is. By deeze geleegenheit wordt Job XXX. 30. Spreuken III. 7, 8. Jes. LVIII. 11. ook opgeheldert, en daeruit de grootheit en wysheit van den Maeker van het Geheelal bondigh gestaeft.

In de twaelfde beschouwinge worden ook verscheide Schriftuurplaetsen opgeheldert en alvoorens het zenuwsap naeukeurigh bekeeken, en vastgestelt, dat zonder de beweegingevan bloet en zenuwsappen ook geene beweeging van spieren geschiedt. Het harte van den mensche, of, in zyne ruimte genomen, het menschelyk lichaem, kan als een perpetuum mobile, of een werktuig, dat geduurigh beweegt, aengemerkt worden, hoe weinigh bevatting men ook van de oorzaek der zelve beweeginge heeft. Zoo dat het samenstel der menschen als voor de eeuwigheit gemaekt schynt. Moet men derhalven niet toestaen, dat 'er ook eene onbekende reden in de natuur zy, waerom de al-

[p. 51]

lerwyste en grootste Maeker zoo voornaeme proefstukken van zyne wysheit, als der menschen lichaemen zyn, binnen zoo weinigen tyt aen de wormen tot spyze geeft. Zal de gantsche kennisse van de geheele natuur wel machtigh zyn, om de oorzaek daervan aen te toonen? Zoude de grootste Wysgeer wel anders konnen antwoorden, dan dat de reden hiervan hem onbekent was? Wanneer men hem nu in alle deeze dubbingen zeit, dat 'er een boek is, Bybel genoemt, waerin zyn Maeker redenen van deeze zyne handelingen geeft, en dat men hem daerin doet leezen, hoe door de zonde de doot in de werelt gekoomen en tot alle menschen door gegaen zy; en op eene andere plaetse, hoe de bezolding der zonde de doot zy; hoe Godt den mensche, eer hy zondigde, dit reets bedreigt hadde; zal hy niet moeten toestaen, dat alle waerschynlykheden hem daerhenen leiden, om te gelooven, dat de waere oorzaek in dit woort gegeeven wordt, waerom de menschen op deeze wyze sterven. Zoo dat iemant, deeze gesteltenis onzydigh beschouwende, (die nu noch aentoont, dat ze gemaekt is, om onsterffelyk te zyn) niet konne nalaeten te denken, dat, naer groote waerschynelykheit, zoo niet alle menschen, immers eenige daervan, indien niet onophoudelyk, ten minsten eenige eeuwen lang, en geheel anders, dan nu geschiedt, zouden leeven, ten waere de Maeker, zich zelven tegen de ongehoorzaemheit van dit Schepsel aenkantende, aen het zelve de doot

[p. 52]

tot straffe opgeleit hadde. En by gevolge, dat het, schoon het hieruit niet volkoomenlyk bleek, dat dit woort geheel Goddelyk was, ten minsten eenigh licht schynt te geeven ontrent iets, waertoe de natuurlyke Reden te kort schiet, en dat het daerom wel een nader en ernstigh onderzoek, van wat gezagh het zy, ten vollen waerdigh is. De doorluchtige en hoogdraevende plaets, Pred. XII. 6. wordt, zeer verstandigh, van den naeuwen Doorzoeker der Natuure, opengeleit; overwaerdigh om met ingespannene gedachten, in het Werk zelf, nader overwoogen te worden.

Het Gezicht wordt in de dertiende beschouwinge naeukeurigh bekeeken. De werktuigen daervan naeukeurigh beschouwende, schynt het byna ongelooffelyk te zyn, dat iemant zoude durven stellen, zulks alleen by geval te zyn voortgekoomen. Want overweeg eens, dat het ooglit als een gordyne is, om het teder oog te bewaeren, en dat het, in tyden van gevaer en in het slaepen, met eene onbedenkelyke snelheit voor het zelve kan geschooven worden; dat het ook, met een kraekebeenigh boogje, net op de bultigheit van het oog passende, voorzien, daerenboven tusschen twee beenen bewaert is, om geen gewelt van buiten te lyden; dewyl het, door de minste perssing van figuure veranderende, aenstonts (om van de pyn niet te spreeken) eene groote verwarring in het gezicht zoude veroorzaeken. Waervan de proef kan genoomen

[p. 53]

worden, wanneer men, het eene oog dicht houdende, en op het andere eenige kleine drukking doende, eene schynbaere beweeging van het geene men ziet, op de minste perssinge, zal gewaer worden. Men bevindt ook, dat het oog met eene hairstreek van winkbraeuwen is voorzien, om te beletten, dat het nederdaelende zweet in de oogen loope. Opdat het buitenvlies der oogen niet te droog, noch te rimpeligh, door de lucht zoude worden, bevindt men ook, dat'er klieren in den eenen hoek van het ooge en boven het zelve geplaetst zyn, die door verscheidene pypjes een geduurigh vocht op het ooge nederstorten, om het zelve glat te maeken, en de vliezen voor te veele droogte te bewaeren; ja, opdat men altyt geen betraent gezichte zoude vertoonen, dat 'er ook doorgangen zyn, waerdoor dit vocht, op gewoone tyden, zich in de neusgaten kan lossen. Verscheidene spieren vindt men aen het oog vastgehecht, opdat men niet genootzaekt zoude zyn, wanneer men naer iets anders wil zien, het hooft geduurigh derwaerts te draeien. En opdat dit konstigh Spiergestel niet te vergeefsch zoude weezen, ziet men, dat het oog genoegsaem bolront gemaekt is, om in eene daerop gepaste holligheit, zonder onderscheidt, naer alle kanten te konnen gekeert worden, en achter aen met eenige vettigheit bezet, om zyne beweegingen gladder en veerdiger te doen gaen.

Schoon alle deeze kleine byzonderheden

[p. 54]

aen iemant gering mogten voorkoomen, zoude hy nochtans niet konnen nalaeten de ongemakken te gevoelen, wanneer hy zich van het gebruik van een van allen berooft vond. Vervolgends wyst de Heer Nieuwentydt hanttastelyk aen, dat men genootzaekt is te bekennen, hoe de verborgenste wetten der Gezicht- en Wiskunde aen den Maeker van het ooge moeten bekent geweest zyn, eer hy zoo groot een wonderstuk te voorschyn braght, waervan wy onzen Leezer, zonder de daerop passende figuur, geene klaere vertooning konnen opleveren. In de tiende tafel der printen zal een nieuws-gierige hiervan konnen overtuigt worden. Voortgaende wordt aengetoont, dat des menschen oog eene eigentlyke donkere kamer is, waerin men al het licht door een brilglas laet inkoomen; het geen uit twee waerneemingen, op den zes- en zevenentwintigsten Oktober 1696 door onzen wyzen Naervorscher, met het ooge van een eerstgeslacht Koebeest nader wordt opgeheldert. Uit de driemael herhaelde en na malkanderen buiginge der straelen, wordt des Maekers wysheit krachtigh beweezen. Wonderlyk, en te gelyk verbaezende, is de aenmerking over het zwarte des oogappels; het welk in meerder licht kleinder en in minder grooter wordt. Wie ziet daerin niet de groote goedertierenheit van Godt, daer dit alles, zonder ons toedoen, in ons ooge voorvalt, opdat one aendacht van het geene wy beschouwen niet en zoude afge-

[p. 55]

trokken worden? het geen nochtans geduurigh zoude voorvallen, indien wy t'elkens moesten denken om het zwarte van onze oogen naer de kracht van het licht te voegen. Wat heeft men daerenboven geene reden, om de goedertierenheit en macht des grooten Scheppers te danken! die zoo onverbeeldelyk groote lichaemen, als de Zon is, hiertoe dienstbaer maekt (om van Maene en Sterren te zwygen) die ook, om aen dit oogmerk te voldoen en het oog ten nutte te zyn, het licht, van daer, in zoo groot eene menigte doet afdaelen, dat het zoo onmeetelyk eene ruimte, als 'er is tusschen ons en het firmament, immers tot de Planeet Saturnus toe, vervulle, welke men, niet zonder redenen, vaststelt, dat ook van de Zonne verlicht wordt; ja die het licht zelf, opdat het aen onze oogen niet zoude ontbreeken, geduurigh met zoo onbedenkelyk eene snelheit voortdryft, dat het zelve, indien het niet bewysbaer was, aen elk een ongelooffelyk zoude voorkoomen.

De Bybelwysheit, ten aenzien van het Gezicht, wordt uit Spreuk. I. 17. Ezra III. 12. Num. XIV. 14. enz. krachtigh aengedrongen; dewyl in die alle, en meer andere plaetsen, niet duister wordt te kennen gegeeven, dat het gezicht, door middel eener schilderye, die in het oog gevormt wordt, geschiedt; waerontrent men aenmerkingen geboekt vindt, die zekerlyk eene ingespanne aendacht vereischen.

De veertiende Beschouwing heeft het

[p. 56]

Gehoor ten onderwerp, zynde deszelfs werktuig noch met veele duisterheden omringt; hoewel onze verstandige Schryver hiervan dingen oplevert, die verwondering verwekken, wanneer ons van het uitwendige oor, de gehoorpyp, het trommelvlies, de trommel, de vier gehoorbeentjes en een zenuwtje, dat de snaer van de trommel heet, eene beschryving wordt opgegeeven, en van alles zoodanig een naeukeurigh verslagh gedaen, als tot noch toe heeft konnen ontdekt worden. Het gebruik van alle deeze werktuigen wordt aengeweezen en alles met keurige Printverbeeldingen opgeheldert. De vuiligheit, die in dit werktuigh van het gehoor, uit kleine kliertjes, die hunne eigene buisjes hebben, uitsypert, dient niet alleen, om deeze pyp in eenen behoorlyken stant van vogtigheit te houden, opdat zy, door de lucht, niet te droog, of, indien het vogt dunder was, te slap en te vogtigh zoude worden; maer inzonderheit, om den wegh, naer het binnenste van het oor, voor vliegjes en andere diertjes, door deeze taeiheit en de aldaer uitwassende hairtjes, te belemmeren, en, die reets ingedrongen moghten zyn, door den bitteren smaek van deeze stoffe, af te schrikken, om verder te gaen. Geeft zulks ook niet hanttastelyk des Maekers wysheit te kennen, wanneer men ondervindt, dat de gehoorbeentjes, enz. in een klein kint en eenen bejaerden mensch, de zelve grootheit hebben, daer nochtans alle andere beenen met het lichaem meest aengroeien; alleen, zoo

[p. 57]

het schynt, ten dien einde, opdat, als de gehoortuigen veranderden, de stemmen van de kinderen zelfs, van hunne ouderen en van andere geluiden, die aen kinderen bekent waeren, met het aengroeien deezer werktuigen, aen hen niet ongewoon of onbekent zouden worden, en daerdoor verwarring veroorzaeken. Onze naeukeurige Natuuronderzoeker wyst vervolgends aen, hoe dat door het geluit gemeenelyk een tweederhande zaek verstaen worde. Voor eerst, eene beweeging, die in de geluitmaekende lichaemen is, de lucht beweegt, en de gehoortuigen, door het trommelvlies, alwaer zy eerst tegen aenstoot, doet trillen. Ten anderen wordt door het woort geluit dat gevoelen verstaen, het geen wy door deeze beweeging in ons gewaer worden, waerin ons hooren van geluit bestaet; zoo dat men geenszins moete denken, dat zoodanigh iets, het geen wy hooren, in de lichaemen, of lucht, rontom ons zy, dewyl daerin niet anders dan een zeker slag van beweeginge wordt bevonden. Doch het geene wy het gevoelige of hoorbaeregeluit noemen, wordt, door de beweeging der lucht, wel in onze ooren aengevangen, doch verkrygt inzonderheit van de redelyke ziele, die met ons lichaem op eene onbegrypelyke wyze vereenigt is, de waere eigenschappen van dit geluit. Dit alles schynt by den grooten Ingeever van het H. Boek ook waergenoomen, gelyk de Heer Nieuwentydt uit Jof. VI. 5. Job XXI. 12. Psalm LXXVII. 19. 1 Sam.

[p. 58]

IV. 5. Ezech. XXVII. 28. Gen. XX. 8. XXIII. 10, 13, 16. XLIV. 18. en L. 4. als ook uit plaetsen van het N. Testament, nader aendringt. Doch, gelyk het ooge, zonder licht, van geen gebruik is, zoo is het ook met al dien verbaestmaekenden toestel der gehoortuigen, welke nutteloos zouden zyn, ten zy het den grooten Bezorger zyner Schepselen gelieft hadde, de aerde, waerop zy leeven, met eene Zee van Lucht te omringen, die, door haere beweeging, eenigh geluit in ons verwekt. En zoo voorts maekt de schrandere Heer Nieuwentydt verstandige aenmerkingen over een zenuwachtigh lichaempje, dat tusschen de twee gehoorbeentjes, den Hamer en het Anbeelt, dwars over het trommelvlies loopt. En dewyl de genoemde Hamer aen het zelve trommelvlies vast is, valt 'er geen twyfel aen, of, het trommelvlies door het geluit bewoogen wordende, deeze beweeging gae tot den Hamer, en ook nootzakelyk tot dit zenuwachtig strengetje, over; zoo dat in alle beweegingen van dit trommelvlies, dat is, telkens wanneer een mensch iets hoort, dit zenuwsnaertje moete trillen en bewoogen worden. Zeer fraeie aenmerkingen worden vervolgends hiervan afgeleit, en aengetoondt, wat de reden wel mogte zyn, waerom aen het gehoor, zelfs boven het gezicht, eene bequaemheit en toestel in zyn maeksel gegeeven is, om driften en gemoetsroeringen in de menschen te verwekken. Zynde dit alles te deftigh, dan dat wy het zelve maer en-

[p. 59]

kel zouden doodtverwen.

De zinnen van Smaek, Reuk en Gevoel koomen in de vyftiende beschouwinge ter baene. Indien het den aenbiddelyken Maeker niet behaegt hadde aen ons de Smaek mede te deelen, en de moeite, die wy met eeten en drinken ondergaen, daerdoor te vergoeden, stont het niet te vreezen, dat dit by veelen als een last en slaverny zoude aengemerkt, en dienvolgends verzuimt worden? Verdient het ook geene opmerking, dat de Smaek in den mont plaets heeft, waerin alle spyzen eerst genomen, door kaeuwen klein gemaekt, en met speeksel doorvogtight worden. De verschillende gedachten, ontrent de rechte werktuigen van de Smaek, worden alhier opgetelt. Eenigen schryven die aen het oppervlies der tonge, andere aen haer spongieus vlies, een derde aen de zenuwen in den geheelen mont verspreidt, wederom anderen aen de amandel klieren en haere vlietige uitstrekkingen, noch anderen aen den slokdarm, eenige weinigen aen het verhemelte, doch tegenwoordigh stellen veelen de Smaek in de uitsteekseltjes, by hen tepeltjes genoemt. Doch het zy met alle deeze gevoelen, zoo als het wil, de wonderbaere wysheit des Maekers straelt nogtans aen alle kanten uit. Verre van daer, dat men een los geval, of eenige onweetende Natuurwetten ter oorzaek zoude stellen. Zeer keurlyk wordt by onzen, naeuzienden Man aengemerkt, dat de H. Bladeren, de smaek maer eenmael, zyns weetens, aen de tong toeschry-

[p. 60]

vende, als Job XX. 15. zy de zelve nochtans meermaelen aen het gehemelte toeëigenen, als onder anderen Job XXXIV. 3. Psalm CXIX. 103. Hoogliet II. 3. Niet tegenstaende, by zeer veele oude en eenige nieuwe Natuurkundigen, dit aen het gehemelte geweigert, en alleen aen de tonge wordt toegeschreeven, most dit eenen ongeloovigen en Godtverzaeker niet overreeden van de groote en ondoorgrondbaere kennisse, waermede dit Heilig Woort van de Schepselen spreekt? Wie zal ook nu, in het toekoomende, de Schriften van beroemde Natuuronderzoekeren, tot nadeel van het ontzag des Goddelyken Woorts, durven bybrengen, daer de waerheit van het geene de H. Schrift ter neder stelt, door de ondervinding bondigh gestaeft wordt. De plaetse Spreuk. XXVII. 7. Een hongerige ziele is alle bitterzoet, wordt, door de nieuwe Filozoofen ook krachtigh bevestight, wanneer de zelve, en met reden, vaststellen, dat tot de uiterlyke zinnen niet alleen de beweeging der lichaemen buiten ons, en de aendoening van onze vliezen en zenuwen nodigh zyn, maer dat, om de laetste gewaer te worden, ook de Ziele behoort.

Blykt des Scheppers wysheit niet hanttastelyk in de Reuk? dewyl het been van het hooft, dat anderszins zoo hart is, met de reukzenuwen, een been voor zich hebben; het welk, om doorgang te geeven, even als eene zeef, met veele gaetjes doorboort is; waerdoor de zelve zenuwen haere kleine

[p. 61]

draetjes en takjes van het dikke herssenvlies, aldaer omringt zynde, naer het tepelachtige vlies of vleesch (zoo sommigen dit noemen) toezenden, het welk de holen bekleedt die in dit zeefachtigh been en het opperste der neusgaten zyn, en welke zenuwen daerin uitgespreidt worden, om, volgends alle waerschynelykheit, het werktuig van de Reuk uit te maeken. De Heer Nieuwentydt bewyst, dat het reukveroorzaekende werktuig niet beneden, maer boven in de neus is hier mede; omdat 'er tot het ruiken eene inademing vereischt wordt, die de deelen der reukstoffe, met de lucht vermengt, tegen dit tepelachtigh bekleedtsel doet afstuiten, om de reuk te veroorzaeken. Elk kan hier van proef neemen, wanneer hy, zynen adem stil houdende, geene reuk zal gewaer worden. Is hier ontrent geen wonderbaere wysheit opgeslooten, dat de reukwerktuigen juist daer ter plaetse gevonden worden, alwaer de lucht, door den adem, geduurigh heen en weder speelt? Juist boven den mont, om ons, door de reuk, van de hoedanigheden der spyzen en dranken, die wy zullen gebruiken, eerst kennisse te geeven? dat de neusgaten beneden breeder zyn, om zoo veel te meer reukdeelen te konnen bevatten, en om hoogh enger worden, opdat de reukdeelen, zoo veel te dichter op een gepakt, met zoo veel te meer gewelts het reukvlies en zyne zenuwen zouden konnen aendoen. De plaetse, Amos IV. 10., wordt by deeze gelee-

[p. 62]

genheit zeer krachtigh aengedrongen, om de Goddelykheit van het H. Boek te staeven.

Het Gevoel is de laetste der zinnen, die alhier beschouwt worden. De verstandige Heer Nieuwentydt toont, uit de beste ontleederen, aen, dat het zelve in zekere tepeltjes zoude bestaen; het welk te waerschynelyker is, omdat in de hantpalmen en het einde der vingeren het gevoelen daer allertederst zynde, ook een veel grooter toestel van deeze tepeltjes gevonden wordt. Bergerus merkt aen, dat ze op het einde van de tong, en in de lippen, in meerdere grootheit en getal gevonden worden, en deeze daerom een zeer naeukeurigh gevoel hebben; het geen ook nodigh was, opdat men moghte weeten, of de spyze ook te heet of te schadelyk moght zyn. De plaetsen, Luk. XI. 46. en Exod. IX. 13., worden, by deeze geleegenheit, ook ter betooginge van de Goddelykheit der H. Schrift gebezigt. Het gebruik van de vyf zinnen wordt vervolgends op eene zeer Godtvruchtige wyze, ter plightbetrachtinge, aengedrongen. Eene tegenwerping, die ongelukkige Filozoofen moghten maeken, waerom Godt geenen grooter trap van volmaektheit in alle menschen, ten deezen opzichte, geleit heeft, wordt van den Schryver uit den wegh geruimt, en daer-ontrent aengetoont, dat wy het Gezicht, Gehoor, Smaek, Reuk en Gevoel, in eenen genoegsaemen trap bezitten. Want zoo wy de eigenschap van de (microscopia of) klein-gezichten hadden, zouden wy wel eene we-

[p. 63]

relt vol nieuwe Schepselen zien, en eenen druppel peperwaters, of azyns, als vischryke vyvers, het schimmel van verrotte dingen als bloem- en kruidvelden, de myte van kaes als gehairde spinnekoppen aenmerken. Doch wat zoude dit eene afschuwelykheit veroorzaeken? Indien de Reuk zoo naeukeurigh was als by veele Jaghthonden, zoo zoude geen mensch noch dier iemant ooit konnen tegenkoomen, noch geen voetstap voorbygaen, zonder daerdoor aengedaen en in zyne aendaght afgetrokken te worden. Indien de zaghtste spyze de tong met zoo hoogh eenen smaek, als de krachtighste, aendeed, zoude de zelve wel haest onaengenaem voorkoomen. Konde het Gehoor alle geluiden zoo naeukeurigh waerneemen, als men doen kan, met eene lange roeppyp op het oor te houden, hoe weinigh aendaghts zoude men alsdan op veele dingen konnen maeken? Was het Gevoel altyt zoo teder en naeukeurigh, als men het nu op de gevoelighste plaetsen en in de oogvliezen bevindt, moet men niet toestaen, dat dit ons ongelukkigh zoude maeken, en, op het aenraeken van het minste vezeltje, pyn veroorzaeken? Heeft men derhalven geene reden, om des Scheppers goetheit te danken, dat hy aen alles juiste paelen gezet heeft? En geeft dit alles geene volle zekerheit, dat men dit aen geen bloot geval kan toeschryven? Wagt in de volgende maent andere overreedende bewyzen van des Scheppers aenweezen; wanneer wy (zoo Godt wil) noch meer door-

[p. 64]

slaende blyken uit dit weêrgaloos boek zullen aentoonen.