Boekzaal der geleerde wereld. Jaargang 1715
(1715)– [tijdschrift] Boekzaal der geleerde wereld–
AuteursrechtvrijHet Leeven van Dokter BURNET, en welke Boeken hy hebbe uitgegeeven.DAer was 'er in deeze en voorige eeuwen, die, meer dan gemeen, iet zonderlings | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 28]
| |||||||||||||||||||||||||
van vernuft en geleertheit, zelfs boven de ongemeenen, bezaten. Een van deeze, en onder die niet de minste, de Heer GILBERT BURNET, Bisschop van Salisbury, storf onlangs voor het gemeene Best der Letteren, den Protestantschen Godtsdienst, zyn gelieft Vaderlant en geheel Europe, veel te vroeg. De dagh van zyn sterven, dien al de werelt beklaegt heeft, viel op den zeventienden van Lentemaent, 1715, en zyn ouderdom was van 72 jaeren, niet te hoogh, hadde het zoo moogen weezen, om in deeze tyden Godt en zynen Koning, de Kerk en menschen dienst te doen, en alle Geleertheit voort te zetten. Hy was op den achtienden van Herfstmaent, 1643, te Edenburg gebooren, van een aenzienlyk en zeer out Huis in het Graefschap Aberdeen, en van eenen Vader, die de jongste zoon was der bekende Familië van Leyes. Deeze, een man van den tabbaert en van rechten, werd, by de herstelling van Koning Karel, Lord de la Session, onder den tytel van Lord Kromont, en kreeg dus een amt, dat met een Rechtersamt in Engelant zeer wel overeenkoomt. Voor zyne getrouwheit aen de belangen des Konings was het eene vergelding. Hy had ter Vrouwe, onze Dokter ter Moeder, de Zuster van eenen Archibald Johnston, Medelord de la Session en bekent onder den naem van Lord Warriston, een Hooft ook der Presbyteriaenen. GILBERT was van zyne kinderen me- | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 29]
| |||||||||||||||||||||||||
de de jongste, en de Vader liet over deezen Zoon het hart zeer hangen Om Kromwels gezag niet te erkennen, leide hy in dien tyt zyne Bedieningen neder en had zoo veel te meer tyts, om op deezen Zoon te letten. Zelfs nam hy op zich het onderwys in de taelen, en zette hem al vroeg, met zyne tien jaeren, op de hooge School van Aberdeen. Vier jaeren verliepen en hy werd Meester in de vrye Konsten. Voor arbeidt immers is alles te koop. Men vindt ze zelden, die doen, dat hier de Vader deed. Voortgaende zyn Leermeester te zyn, liet hy den Zoon alle morgen te vier uuren opstaen, daer zyne aengeboore naerstigheit, tot weinige jaeren voor zyne doot, aen gewent bleef, en dat geduurt zoude hebben zonder zwakheit, die den Ouderdom bykoomt en meer slaepens afvergt. Des Vaders gedachten hadden hem de Godtgeleertheit toegewydt, en het viel 'er ook naer uit. Evenwel liet Gilbert in het eerst het hooft naer de Rechtkunde hangen, en zyne geneegenheit ging haeren gang. De oude Heer was te voorzichtigh, dan dat hy ze stremmen zoude, en zag tot zyn genoegen, dat, na een jaer tyts, zyn geliefde Zoon zich aen de Kerk van zelfs opdroeg. Deeze oeffening, hoe kort ook in de Rechten, heeft onzen Dokter nooit gespeeten, die naderhant het Burger-en Leenrecht menighmaelen dank heeft geweeten, dat hy wat meer wist, dan andere Godtgeleerden, van Maetschappyen en Regeeringen. | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 30]
| |||||||||||||||||||||||||
Nu gaf hy zich aenstonts aen het leezen der H. Schrift, grondeerde haere Uitleggers, overwoog de geschillen en vergeleek voornamentlyk Bellarmyn en Chamier met een groot getal Scholastyke Schryveren. Een lastigh werk is waerlyk het laetste in zyne voltooïnge. Dit quam hy te boven, met 'er zelfs de Historikunde noch onder te mengen. De Filosoofy en Wiskunde waeren ook zyne dagelyksche oeffening. Deskartes en Gassendus werden hem eigen, en in dit alles hield hem eene forsse gezontheit staende, gelyk hem ook, als te denken is, een sterk geheugen zeer te stade quam. Achtien jaeren was hy out en hy stont al te prediken. De Ridder Aleksander Burnet de Leyes bood hem ook toen een Kerkamt aen op de plaetse, daer zyne famili zich had nedergezet. Geerne zag het zyn Vader, maer eene deugtzaeme tederheit deed het hem afslaen, van oordeel, dat de zielenzorg zoo jongen schouderen te zwaer viel. Ook had hy andere dingen in het oog, die hy, op vrye voeten, te beter bereiken kost. Hebbende de vriendschap der voornaemste Schotsche Godtgeleerden gewonnen en in de gunst staende van den Bisschop Leighton, Mr. Nairn en Mr. Charters enz. had hy in het jaer 1661 het ongeluk van zynen Vader te verliezen. Welk eene smerte voor den Jongeling! Dit dede hem te meer zyn Vaderlant verlaeten. Hy quam binnen Londen en in kennis van de Heeren Whitchkot, Wilkins, Tillotson en Stellingfleet. Te Kam- | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 31]
| |||||||||||||||||||||||||
bridje sprak hy met de Heeren Pearson, Kudworth en Burnet, en dikwils te Oksfort met de Heeren Wallis en Pokok. Wederkeerende kreeg hy ook te vrienden den Heer Robbert Boile en den Ridder Robbert Murray, twee voornaeme mannen. De Ridder Robbert Fletcher bood hem een amt aen te Salton, maer onze Dokter wilde aen het reizen. Evenwel werd die plaets, door des Ridders beleeftheit, zoo lang voor hem opengehouden. Naer Hollant gegaen, hield hy zyn meeste verblyf te Amsterdam, en nam hier eenen Jode, om het Hebreeusch te leeren. Door eenen omgang met allerhande gezintheden, die daer zyn, bespeurde hy, dat niet altyt Vroomheit en Dwaeling samengaen. Hier kreeg hy zonderlinge liefde voor de beginselen van verdraegsaemheit, en maekte zich daerdoor onder alle eerlyke luiden zeer bemint. Parys was te vermaert, om het niet te gaen zien. Hy doet 'er een reisje naertoe, en leerde de Heeren Daillé en Morus daer kennen, verwondert over het verstant van den eenen en de welspreekenheit van den anderen. Tot Londen wedergekeert, stelde hem zyn vrient de Ridder Murray tot Lit der Koningklyke Maetschappye voor, en hy werd 'er toe aengenoomen. Om zyn amt te Salton te aenvaerden ging hy nu, in het jaer 1665, naer Schotlant. Vyf jaeren bleef hy hier, en leide zich met hart en ziele (zoo | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 32]
| |||||||||||||||||||||||||
zeit men) op het prediken. Te paert of wandelende sprak hy, overluit en voor de vuist, naer eene gewoonte, die hy 'er van maekte, eenige redenvoeringen over deeze of geene teksten uit. Het was, om over allerleie onderwerpen vlug en vaerdigh te konnen denken en spreeken en altyt gereedt te weezen in al wat 'er voorquam. Wat ook tot zynen dienst behoorde, naer de manier der Schotsche Kerken, met preeken en onderwyzen en anderszins, volvoerde hy zoo naerstigh als getrouw, zyne byzondere letterbezigheden haeren tyt geevende. De kerkelyke geschiedenissen, daer hy met de borst op gevallen was, deden hem eenige aenmerkingen schryven op het gedragh der Schotsche Bisschoppen van dien tyde, verre van het gedragh der eerste instellinge. Vry van inborst en onbeteutert van geest, zond hy 'er verscheidene afschriften van aen byzondere Prelaeten. De waerheit baerde hem haet, en wie eene hervorming preekten, werden sleght en hart bejegent. Om te toonen, dat het hem uit geene grootscheit voortquam, begost hy een afgezondert leeven te leiden. Het welk geene twee jaeren gedaen was, of een groote eetlust veroorzaekte hem eene koortse, die, geweldigh en aenhangende, zyn sterk blokken verminderde en hem dede afstaen van eene algemeene weetenschap, daer hy altyt naer gestaen had. Dies nam hy voor, om allen ledigen tyt te besteeden tot dienstnutte en aengenaeme leezingen. Doch hy raek- | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 33]
| |||||||||||||||||||||||||
te ook aen het leezen van Mystyke Schryveren en vond 'er in deeze eenzaemheit veel smaeks in, waerschynelyk door eene zwaergeestigheit, die wel meer van de afzonderinge het uitwerksel geweest is. Hy hield ze echter niet lang en raekte ze door onschuldige vermaeklykheden by het gezelschap van menschen haest quyt. Toen zag hy, dat hun gevoelen weinigh redelykheits behelsde, en die luiden bequaem waeren, om van zich zelven groote denkbeelden en van anderen liefdelooze begrypen te doen maeken. En och of dit in Nederlant wat meer wierde naergedacht! Aen de Hertoginne van Hamilton kennis hebbende kreeg hy ook by deeze Vrouw kennis aen den Heer Ramsey, Deken van Glaskouw en Rekter der hooge Schoole, en door deezen in de zelve plaetse het Hoogleeraerschap in de Godtgeleertheit. In Slaghtmaent 1669 nam hy dien last op zich en bleef 'er vier jaeren en een half. Goet gedult was hier duur. Voor de Bisschoplyke Kerke staen blyvende, werd hy van de Presbyteriaenen gehaet. Al den heul vond hy by zyn gemoet en het betrachten van zynen plicht, de zekerste toevlucht van groote zielen. De Akademiburgers waeren zyn lust en vermaek, al zyne zorg. Beurt om beurt gaf hy hun alle maendagen, over eenigh stuk der Theologye, zekere lessen in het Latyn, die zy onder malkanderen ook beweeren mosten en beantwoorden. Zelf las hy des dingsdaegs en had voorgenoomen om by wyze van Les- | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 34]
| |||||||||||||||||||||||||
sen de heele Theology door te loopen. Des Woensdaegs gaf hy eene oordeelkundige uitlegging over de Euangelisten, en des donderdaegs verklaerde hy de gewoonten der eerste Kerke. Dan was 'er des vrydaegs iemant, die over eenen tekst preekte. De Professer, die hem had opgegeeven, zeide zyn gevoelen, gaf de Crisis (oorlof aen het woort) en deed aenstonts zelf eene beknopte redenvoering over het zelve onderwerp. Leerzaem voorwaer! en de tyt kan met zoo veele veranderingen niet beter aengeleit worden, daer noch de Man, dagh aen dagh zes, van vier tot tien uuren, tot zyne eige boekoefeningen besteedde. Ter verlustiginge gingk hy dikwyls naer Hamilton. De Hertogin van dien naeme gaf hem daer alle de papieren van zynen Vader en zynen Oom, en dit gaf geleegenheit, om zyne gedenkschriften van de Hertogen van Hamilton op te stellen. Als hy met dit werk bezigh was, gaf hem de Hertogh van Lauderdale, dit te weeten gekomen, een berecht, dat by hem verscheide byzonderheden daeromtrent waeren, die hy kost krygen met maer eens tot Londen over te koomen. Zoo geschreeven, zoo gedaen, zoo gelukt, en Dr. Burnet won van deezen Heere een volkoomen vertrouwen op zynen persoon, en nam de geleegenheit waer, om deezen Hertoch met den Hertoch van Hamilton te verzoenen, dat voor goet ging. Koning Karel betoonde hem reets veele gunst en bood hem nu in Schotlant een Bis- | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 35]
| |||||||||||||||||||||||||
dom aen, dat hy om redenen weigerde. Tot Glaskouw gekeert, vrydde hy Mevrouw Marye Kennedy, dochter van den Grave van Kassilis, die hy langen tyt gekent had. Haere Godtsvrught en haer snedigh verstant waerdeerende, liet hy niet af en trouwde haer, schoon achtien jaeren ouder, dan hy, in het jaer 1672, een jaer, waerin oprechte Nederlanders weinigen lust tot trouwen hadden. Dertien jaeren zyn ze echtgenooten geweest. In zyn trouwjaer quam de Hertogh van Lauderdale in Schotlant, en de Heer Burnet bediende zich van zyne vriendschap, niet om voordeel of bevordering, maer om de genoemde Hertogen in goet verstant te houden, daer het gemeen aen geleegen was. Op nieuws wees hy een Bisdom van de hant en de aenbieding was met het eerstopkoomend Aertsbisdom verzelt. Zyne tedere Godtsvrught was van het geweldadigh Hofgedrag heel afkeerigh. Wat wonder? In de bevorderinge van den Roomschen Godtsdienst stelde het Hof zyn meeste belang. Nu al maekte het den Dokter veele moeite en een jaer na zyn trouwen te Londen zynde, deed hy al wat hy konde, om den Hertogh van Lauderdale van de gevaerlyke ontwerpen, die men in het hooft had, af te trekken. Te vergeefsch. En dat meer is: openhartigheit en yver kreegen verkeerde naemen, maekten hem vrient te vyant, en de Hertogh doopte het by den Koning een dwarsboomen van zyn voorneemen. Zoo gaet het wel meer, daer men het wit bestaet zwart te noe- | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 36]
| |||||||||||||||||||||||||
men, al is het niet aen de Hoven der Koningen. En ongelukkigen, dien het overkoomt! Zie eens, hoe verre het gaen konne. De Koning en de Hertogh van Jork hadden reets beide veele achting voor den Man, en op eenen sprong, door verkeert aenbrengen, raekte hy in des Konings ongunste, die hem een geheel bederf zoude veroirzaekt hebben. Tot zyn geluk behield de Hertogh van Jork de zelve eerbiedenis en waerschuwde, dat hy te Londen blyven zoude, om niet onderweeg naer Schotlant in hechtenis te raeken. Edelmoedigh was de raedt, en werd edelmoedigh naergekoomen. Hy ontsloeg zich van het Hoogleeraerschap, maer niet van meer gevaers. Zoo hem de Ridder Harbottle Grimstom, Griffier van de Kanselarye, geen Predikant gemaekt had in de Kapelle der Griffië en in dit amt niet beschermt, hy waere noch meer in het naeuw geweest. De Koning hield op zyne Afzetting aen, gebruikte alle middelen, om 'er den Ridder toe te beweegen, en zond hem daerover eerst eenen Bisschop, naderhant eenen Geheimschryver van Staet. Gelukkigen, die noch vrienden en patroonen vinden! Juist was hy ook Buurman, en de naeste, van den Ridder Littlethon, een hooft van den aenhang, die in het Lagerhuis zich tegen het Hof aenkantte. Een zeer goet Vrient werd hy van dien Ridder. Van deeze zyde kreeg hy van Raedts-pleegingen en van al, wat 'er omging, een net berecht. Samen pleegden zy ook raedt over de middelen, die men tegen paperyen | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 37]
| |||||||||||||||||||||||||
in het werk most stellen, en zoo doende kreeg de Hr. Burnet een goet begryp van Staetszaeken en handelingen. Het is te denken, hoe hy echter in geduurige bekommeringe was. Men vreesde meer en meer voor den Roomschen Godtsdienst, die velt won. Ondertusschen, om zich te wapenen, leide hy het toe op de verschilstukken. Met den Heere Stellingfleet, wakkeren Schryver der H. Oirsprongkelykheden, vereenight, gaet dit paer Bybelhelden aen het redenstryden met eenen Koleman en anderen, maekt onder de Kerkelingen veel geruchts en geeft alles in het licht. Burnet, door den goeden uitslagh zyner gedenkschriften van de Hertogen van Hamilton aengemoedight, wilde wel wat meer doen. Verscheidenen hielden aen, dat hy de Histori der Reformaetsië zoude onderneemen. Hy begost werk en kreeg grooten onderstant van Dokter Loyd, tegenwoordigh Bisschop van Worsester, niet alleen door oordeelkundige regelen over den styl, de orden en nette tyt van het voorgevallene, maer ook door het naerzien van alle zyne bladen, zoo ras als ze geschreeven waeren. Hierin holp ook Dokter Tillotson. Daer scheen nu een goet luchtje op te koomen, maer het was benevelt. De Grave van Esseks, die het goede met hem voorhad, bood hem een amt aen van 300 pont sterlings. Hy bedankte, en wilde geene bediening, zoo hy 'er niet alle de plichten van kost volbrengen. De Koning ook, maer | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 38]
| |||||||||||||||||||||||||
die hem in zyne belangen wilde wikkelen, had gaerne gezien, dat hy het Bisdom van Chichester aengenoomen en die verheffing zich had laeten welgevallen. Maer in eene ziele van den eersten rang loopt de verheffing nooit tegen de Deugt. Driemaelen had hy nu de Bisschoplyke Waerdigheit afgeweezen, en driemaelen, ja meer, gedacht, dat, om het geweeten goet te houden, een middenstaet de beste zy, en beter, dan, hoogh gezet, tusschen Rechtvaerdigheit en gewaende Dankbaerheit te moeten worstelen. Zwaere buien begosten hem over het hooft te hangen. Het Hof nam de Lords Esseks en Russel gevangen, en elk meende, dat het nu Dr. Burnets beurt haest weezen zoude. Maer zy dreeven gelukkigh over, en men liet hem ongestoort, het zy uit inzichten, die 'er by het Hof waeren, of ook wel, omdat hy altyt rondelyk allen wederstant tegen den Vorst quaet keurde, zoo hy niet den Staet overhoop stortte. Door welke belydenis hy van de geheimen der gevangene Lords weinigh of niet geweeten heeft. Om de Staetszaeken wat uit zyn hooft te verdryven, liet hy een Stookhuis maeken en braght byna een jaer in schykundige onderzoekingen door. Wat van zynen tyt overigh was, werd besteedt, om zekere proeven over de waerheit van den Chriftelyken Godtsdienst en het gezagh der H. Bladeren op te maeken. Tot noch toe evenwel is dit boek niet in het licht gebraght. Ondertusschen ging hy voort, tot het jaer 1684, in | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 39]
| |||||||||||||||||||||||||
de Kapelle der Griffië te prediken, wanneer hem de Stoel, door een uitgedrukt bevel van het Hof, verbooden werd. Wat zoude hy nu hier langer doen? Hy nam voor, om door Vrankryk te reizen en ging in bloeimaent 1685 naer Parys, quam 'er en was oor-en ooggetuige van de schrikkelyke Vervolginge, die bekent is. Tegen zynen aert zulk een woeden aen te moeten zien, griefde hem zeer, die andere kerkbeginsels gekoestert had. Uit Vrankryk gingk hy naer Italië, en door Duitschlant en Zwitserlant naer Hollant en in de Haeg. Hier werd hy van voorneemen, om te Utrecht een afgezondert leeven te leiden, maer de hemel had met den grooten Man wat anders voor, en de Prins met de Prinses van Oranje te voordeeligh een gevoelen van zynen persoon en naem opgevat. Zyn gedragh, hier van eenen goeden reuk zynde en andere zaeken wordende vooruitgezien, beloofde hem wat beters, en hy kreeg ook wel dra last, om aen dit Hof te blyven, daer hy tot Raedt van deeze Hoogheden werd aengenoomen. Met wat genoegen hy zynen tyt doorbraght, weeten, die Burnet hier gekent hebben. Hy begost 'er ook weder op trouwen te denken, en had kennis gemaekt met eene zeer ryke en heel schoone Juffer, van eenen bekenden naeme en Schot geheeten. In het jaer 1687 trouwde hy met de zelve, en heeft 'er zeven kinders by gekreegen, vyf zoons, waervan 'er twee, en twee dochters, die | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 40]
| |||||||||||||||||||||||||
beide noch in het leeven zyn. Elf jaeren leefden zy samen, en onze Dokter overleefde haer in het jaer 1698. De zaeken van Engelant en zyne omwenteling op het tapyt gebraght, was de Heer Burnet van oordeel (anderen meenden, men most 'er schielyk mede doorgaen) om zoo eensklaps en ten eenenmaele de vriendschap den Koning, Jakob den IIden, niet te moeten ontzeggen. Van gedachten verandert, en ziende, dat zich die Vorst door een openbaer geschrift alle Wetten onttrok, en in weerwil van een Parlementsche Akte de Roomschgezinden by hunne bedieningen liet, was hy van de eersten, die een gereedt en vaerdigh geneesmiddel aenried. Niet weinigh holp hy de belangen der beide Staeten bevorderen, zoo door briefwisselingen, als andere geschriften, die naer Engelant gezonden en gemeen gemaekt werden. Men besloot den overgang, gingk over, landde; alles gelukte, en de Prins werd ten Koning gekroont. Op de reize was hy zyne Majesteits Aelmoessenier, na de krooning Bisschop van Salisbury, en ingewydt op den 31sten van Lentemaent 1689. In de eerste maelen dat hy in die hoedaenigheit ten Hoogerhuize zitting nam, had men het over de zoogenoemde Tolerantsi en de Eeden, die alle afhangelingen der Regeeringe doen mosten. De vrymoedigheit, die de Bisschop van Salisbury omtrent het laetste gebruikte, zoude misschien niet mishaegt hebben, waer 'er de toegeevende yver voor het | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 41]
| |||||||||||||||||||||||||
eerste afgebleeven. Veele Prelaeten merken de Bisschoplyke bediening als eene belooning aen of als een amtkussen, daer men gewoon op is van zynen arbeit te rusten. Verre was dit van het hart des Bisschops, te hoogh leggende, om tot die vadsigheit over te slaen. Gelyk de waerdigheit, zoo was zyne naerstigheit. Met leerredenen, redenvoeringen, onderwyzingen, gingk hy zyne Geestelykheit voor. Rusteloos byna, arbeidde hy en verdeelde zynen arbeidt zoo net en naeukeurigh, dat al het volk van zyn Kerkgebiedt daeraen gelykelyk deel hadde. Naeuwlyks zag hem zyn Bisdom, of ook hy zag 'er eene party Geestelyken, die tot hun amt onbequaem waeren. Aenstonts nam hy een zeker getal onder zyn opzicht en onderwees het, als van Leerlingen. Ten dien einde koos hy 'er tien, die alle dagen een uur tyts, over zwaerigheden of Theologische stukken of plichten van eenen Euangelidienaer, over en weer, met hem bezigh waeren. Zelfs gaf hy deezer elk in het jaer ten onderhoudt 30 pont sterlings (omtrent 330 gl.) en zy zouden den tyt afwaghten, dat hy ze beter bezorgde. Hoe pryswaerdigh dit ook waere, de Akademi van Oksfort was 'er aen geërgert, en merkte den Bisschop als eenen rechten Bedilal der Jeugt en haerer opvoedinge aen. Zy leed 'er by (zoo gaf men met veel geruchts voor) en zoude in duigen raeken. Wie kan het gelooven, die weet, dat groote verdiensten altyt in het licht staen? Dit en andere | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 42]
| |||||||||||||||||||||||||
zaeken verwekten hem al veele moeienissen. Nu eens zaghtmoedigh, dan wat harder, naer dat hy het rechtmaetigh oordeelde, konde hy niet wel twee of meer amten in eenen persoon verdraegen, inzonderheit daer de amtplaetsen niet dicht byeen lagen. Voor Geleertheit en Godtsvrught bleef hy hetzelve hart houden, en, schoon iemant in gevoelen verschilde, hy ondervondt zyne liefde en geneegenheit. Wonderlyk was hy gezet op bequaeme lieden. Die zich by hem tot Leeraer aengaf, onderzocht hy met groote gestrengheit en liet niemant toe, die niet ten minste wat meer dan eene middelmaetige bequaemheit hadden. Vier geheele dagen nam hy altyt voor zulk een onderzoek, en sprak 'er dikwyls van, als van het moeilykste gedeelte van zynen plicht. Daer leit ook zeer veel aengeleegen. Wie zal het niet toestaen, die van onbequaeme Leeraeren in byzondere gemeenten de droevige vrughten gezien heeft? Die 'er wat strikt op zyn, zullen met onzen Bisschop best eksamineeren. Onder al dit werk en deeze bezigheden vondt hy noch tyt uit om te schryven en stelde, kort op zyne nieuwe waerdigheit, ten dienste der Geestelyken, een boek op, dat gemeen gemaekt is, onder den tytel van Herderlyke zorge, en, eenige jaeren daerna, ten verzoeke der Koninginne en des Aertsbisschops Tillotson, zyne verklaering over de XXXIX Artykelen der Engelsche Geloofsbelydenisse. Ten jaere 1698 verzocht hem Koning Wil- | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 43]
| |||||||||||||||||||||||||
lem de IIIde, met goetvindinge der Prinsesse Anna, om het onderwys van den jongen Hertogh van Glosester op zich te willen neemen. Geerne was hy dit voorbygegaen. Met de bezigheden van zyn Kerkbewint quam het niet overeen. Van zynen Heere en Koning waeren hem echter de verzoeken bevelen, en hy nam het aen. Na twee maenden te Salisbury voor zich genoomen te hebben, ging hy aen het werk en sprak daegs een uur met den jongen Vorst, dien hy binnen drie jaeren zeer verre gebraght heeft in de kennisse van Godtsdienst, Geschiedenis-, Lant- en Staetkunde. Getuigenis kan 'er de hope en verwaghting van geeven, die de Engelsche Naetsi op deezen Vorstelyken Leerling van zulk eenen verstandigen Meester altyt gezet heeft, daer de rouw over zyne doot onverzettelyk scheen, en zyn sterven een naween zoude medegesleept hebben, indien nu ter tyt de Koning GEORGE den Troon niet had beklommen. Lang leeve zyne Majesteit en haere Koningklyke Famili! Voor de derdemaele trouwde onze Bisschop, in het jaer 1700, en de echt was met de Weduwe van den Heere Berkely, eene zeer Godtsdienstige en verstandige vrouwe. Zy heeft eene uitmuntende Verhandeling van de Godtsvrucht geschreeven, die haer Gemael zeer aenprees met eene voorrede, daerby gevoegt. Hy overleefde ook deeze Egade in het jaer 1709, na hem twee kinderen, doch kort van leeven, gegeeven te hebben. | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 44]
| |||||||||||||||||||||||||
Men zal light gelooven konnen, dat de Bisschop, over vreemden zich als een Vader gedraegende, omtrent zyn eigen bloet de vaderlyke plichten wel hebbe waergenoomen. Elk gaf hy eenen byzonderen Meester, om te spoediger de taelen te leeren. Naer zynen Vaders voorbeeldt zondt hy ze zeer jong naer de hooge Schoolen van Engelant, en wat laeter, naer die van Hollant. Geene onkosten, tot oeffeningen of tot reizen noodigh, werden gespaert, en hy deed ook, dat hem zyn Vader gedaen had, met eige leeringen over den Bybel, en Outheden, en tytgeschiedenissen, wat men van zulk eenen Vader denken kan. Maer denk eens, Leezer, in welk eene bekommernisse dit eerlyk hart, in de laetste tyden van zyn leeven, over den hachlyken Staet van Engelant en der Protestanten geweest zy, dat wy hier niet verhaelen zullen. Hy was van eene meer dan middelmaetige gestalte, van een leevendigh en vrolyk gezicht, en van den alleraenminnighsten omgang. Al wat aen hem was, vertoonde eene deftigheit en waerdigheit. Schoone gryze hairen gaven eenen ontzaglyken zwier, die in eenen Prelaet van die achtinge zeer fraei stont. Aen zyn wonderbaer geheugen, bondigh en fyn oordeel, krachtige en gezonde redeneeringen, geleerde en vloeiende schriften was de Man best te kennen. Zyn beeltenis zal 'er door in waerde en leevendigh blyven. Wat van de historië der Reformaetsië zy, weeten onze beleezene Tyt- | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 45]
| |||||||||||||||||||||||||
genooten. Het Parlement vond reden, om hem daervoor te bedanken, gelyk naderhant de Hertogh van Marlebourg voor zyne mannelyke uitvoeringe der gemeene zaeke. De rest van zyne print maeke de Leezer uit het geene wy boven verhaelden, en hy zal 'er groote hoedaenigheden in gevonden hebben. En onder die was eene voorbeeldige Liefde, de hooftdeugt van eenen Christen, hem natuurlyk. Sedert zyne verheffing tot het Bisdom, werden te Salisbury alle jaeren 50 kinders op zyne kosten gekleedt en onderweezen. 500 pont sterlings was 'er voor het meeste gedeelte toe geschikt, het andere elders besteedt wordende. Opdat zyne liefdadigheit met hem niet ten grave gaen moght, heeft hy by Testament 2200 pont sterlings gemaekt ter onderhoudinge van twee schoolen, de eene te New-aberdeen, eene Stat in het Graefschap, waeruit zyne famili oirsprongkelyk was, en de andere te Salton, daer hy zynen preekdienst begonnen had. Hoe is de Man gestorven? Als men van zulk eenen moet denken. Kordaet, mannelyk Christelyk. Van jongs af zeer gezont en niet weetende, wat ziekte waere, droeg hy ook voor zyne gezontheit weinige zorg, en dus quam het, dat hy op eene groote verkoudheit geene acht sloeg. Zy viel hem op de borst, ontstak de zelve, en was, naer den mensch, oorzaek van zyne doot. De dagh en het jaer zyn boven genoemt. | |||||||||||||||||||||||||
[pagina 46]
| |||||||||||||||||||||||||
Zyne uitgegeevene Boeken zyn nu de naervolgende:
| |||||||||||||||||||||||||
[pagina 47]
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
[pagina 48]
| |||||||||||||||||||||||||
|
|