|
| |
IX. Hooftstuk.
SEdert dat des Satans Verantwoording het licht gezien heeft, zyn 'er veele nieuwe Schryvers, ook Veerzenmaekers, voor den dagh gekoomen, die door hunne scherpe hekelen lasterpennen het quaet meer verergert, dan verbetert hebben, en dus in het byzonder geene plaets in onze Boekzaele verdienen. Dies zullen wy in het algemeen daervan iets melden.
Hoe jeukerigh de vingers van sommige menschen zyn, om de pen op het papier te zetten, hoewel zy niets van belang te berighten hebben, gaf Horatius in zynen tyt al te kennen, daer hy de brodders en schreeuwlelyken, die hunne meesters te vroeg ontloopen waeren en op eige wieken wilden dryven, be- | |
| |
schimpende ten toon stelde:
Tibicen, didicit prius extimuitque magistrum.
Nunc satis est dixisse: Ego mira poëmata pango.
Dat van vader Vondel vertaelt wordt: Die, in de Pythische spelen, op de fluit speelde, leerde eerst en ontzag zynen meester. Nu is het genoeg, dat men zegge: Ik dichte wonderlyke gedichten.
In deeze dagen zien wy de zelve drift herleeven, en des Satans verantwoording van Hoseas Stigtenius, met de oneenigheden onder de Doopsgezinden te Amsterdam, die zich van de Vlaemsche en Waterlantsche belydenisse noemen, gaven aen dit volk geleegenheit genoegd, om aen het schryven te raeken.
De Heeren Herman Reinskes van Overwyk en David van Heist, Leeraers dier Doopsgezinden, werden beschuldight, dat ze van de belydenisse afgeweeken, en wel bezonderlyk overgegaen waeren in de gevoelens van den Heere W. Deurhof.
Hoseas Stigtenius heeft al vry veel laeten invloeien ten laste van vermaerde Godtgeleerden, bekent onder den naem van Voet siaenen. Indien deeze Mannen ten onrechte bezwaert zyn, magh hun goede naem tegen Stigtenius vryelyk verdedight worden. Maer het is onbetaemlyk, die geleegenheit waer te neemen, om anderen en geenen minvermaerden Godtgeleerden, die den naem van Koksejaenen voeren, eenen krauw te geeven, wel- | |
| |
ke hunnen goeden naem te gevoeligh quetst en schendt, gelyk den Hooghleeraer Roël en den Amsterdamschen Predikanten Hollebeek en d'Outrein gebeurt is. Most men ook den ouden Heer zoo geweldighlyk aenvallen en door jonge lieden laeten teisteren, die, naeuwlyks droog achter de ooren, voor Godts Kerke geen goet heiligh bloet in de ooren hebben? Het en is waerlyk geene konst oli in het vuur te gieten en de Kerk in vuur en vlam te zetten.
ô Kerk! ô kerk, die Christus kerk wil heeten!
De Waerheit wordt in uwe Kerk verbeeten.
Zie toe. De Slang magh u geen waerheit spreeken;
En slangetael koomt uit den mont der leeken.
Men nypt en byt; men houwt en hakt in 't hondert.
Men rukt en plukt en scheurt en rooft en plondert.
De Vroomheit zelf wordt in 't gezicht gespoogen.
Wy zien 't, maer zien 't met medelydende oogen.
Wie zal de pen uit Satans naem toch pryzen?
Maer wie een pen, die gryzen eert noch wyzen?
Is 't u te doen om waerheit, Kerkgezinden,
Laet overal de Waerheit waerheit vinden,
En (Kerkhelt VOET verdiende lof gegeeven)
KOKSEJUS naem by u met vrede leeven.
Dat de Poëeten en Taelkundigen malkande- | |
| |
ren eens op het lyf loopen en een woortje van Weetnieten en Wintbuilen, Krabbelaeren en Rymertjes, Zoïlussen en Mopsuszoonen enz. gebruiken, gaet noch henen. Den Letteren Woortvitteren (Criticis) is het zeer eigen en de taelkunde der volkeren heeft hun veel danks te zeggen. Geene laffer humeuren evenwel, en die meer, langs den gront, spelden met punten zoeken, zyn 'er te vinden, dan die zich van personaliteiten, als men zeit, of persoonlyken schemp en schok, tot walgends toe, bedienen:
Dien alle Waerheit en Geleertheit staen in 't licht.
Immers tegen den Heer Kornelis van Huizen, Leeraer onder de Doopsgezinden te Emden, aen te toonen, dat de vergelyking, die hy maekt der gevoelens van Herman Reinskes en Douwe Douwes Muis met die van Spinosa ongegrondt zy en geenszins konne doorgaen magh van elk, wie hy ook zy, onbeschreumt geschieden; maer by die geleegenheit den Heer H. Schyn, Medeleeraer der Doopsgezinden, te beschryven, als eenen man, die den Godts-dienst om tydelyk belang benadeelt, is te hart, en te gruwlyk, en by eerlyke lieden verbooden.
Perfer & obdura, dolor hic tibi proderit olim.
Indien ook de Heeren Reinskes en van Heist
| |
| |
in eenige gevoelens met den Heere Deurhof overeenkoomen, zyn ze daerom niet verwerpelyk, tenzy aengetoont worde (en dit magh ook geschieden) dat die gevoelens niet waerachtigh zyn. Kan het niet beweezen worden; wat anders? dan:
Ly en verdraeg, de smert zal baeten.
Zoo ja:
d'Onwaerheit moet men laeken, haeten.
Het zy ook, hoe het zy, het is onheusch en niet edelmoedigh, dat Deurhof deswegen beschuldight en ten doele der lasteringen gestelt worde. Aen dien kant moet men het niet zoeken. Daer leit de zaek niet. Vooral, indien hy geen deel heeft in de uitgekoomene hatelyke boekjens en schimpdichten, waervan men hem met reden magh onschuldigh houden, dewyl hy nooit, dat wy weeten, op iemant is aengevallen, maer tegen anderen zyne gevoelens verdedight heeft. Men moet zeggen, zoo als het is.
Eindelyk is het te verwerpen, dat die vinnige Schryvers, by deeze onderlinge twisten, tegen etlyke byzondere persoonen, die, voor Godtvruchtige en eerlyke lieden bekent, buiten het geschil zyn, hunne pen in galinkt doopen en ze eene smet en streep in het aenzicht trachten te wryven. Dies waere het te wenschen; dat 'er die onmaetige twistlust by bleeve en de onhebbelyke schryfdrift beteugelt wierde.
| |
| |
De Waerheit staet alleen op 't middelpunt te treffen.
Van Epikuur, aerdigen zottebol, zeit Vondel elders niet onaerdigh, dat hy, in stede van den gront der waerheit te peilen en in het midden tuschen On- en Afgodist zich te houden, aen den anderen kant de Ongodistery gaet styven,
Gelyk een avrechts Arts, die 't pesthuis koomt bederven,
Venyn den kranken geeft, terwyl hy legt op 't sterven.
Maer, Leezer, wy spraeken daereven van den Doopsgezinden Leeraer, Kornelis van Huizen. Deeze gaf onlangs (dit zult gy mooghlyk wel willen weeten) eene Verdediging uit van de Leere der Doopsgezinde Christenen, tegen de verdraeïngen van Herm. Reinskes en zynen Dissipel Douwe Douwes Muis, en maekete 'er die Vergelyking in, waervan wy ook al iets zeiden. Dit werkje is te Amsterdam gedrukt, by Jokob Borstius, (in 8. groot 480 bladzyden, 1715) en het tracht van alle kanten zynen tytel te voldoen, met een besluit, dat de gevoelens van deezen Meester en Leerling onmooglyk konnen doorgaen, of men moet den Naturalisten gelyk worden, de menschelyke Reden tot Richtsnoer over Geloofszaeken stellen, en alle Bybelwaerheden op schroeven zetten; ja, dat men dan het Geloof dient te verbannen en de verborgentheden der geopenbaerde Godtswaerheden te verwerpen. Eene ernstige en yveri- | |
| |
ge tael, en die wy in het geheel aen het oordeel der Leezeren overlaeten, als ook, hoe zich de Emdenaer ten dien einde overalschrap zette.
|
|
Auteursrechtvrij