Boekzaal der geleerde wereld. Jaargang 1715

VII. Hooftstuk.

Φιλοπατρισ η διδασκομενοσ. philopatris dialogus Lucianeus. Disputationem de illius aetate & Auctore praemisit, versionem ac notas adjecit M. Jo. Matthias Gesnerus.

Dat is:

Lantmimnaer ^*of onderwyzeling, samenspraek van Luciaen. Vooraf gaet eene Verhandeling van den ouderdom en Schryver der zelve, nevens eene overzetting, met aentekeningen van M. Jo Matthias Gesner. Te Jene by Jo. Felix Bielke 1715. groot 221 bladzyden. in 8.

WOnder heeft het al, sedert eenen ruimen tyt, den geleerden luiden gescheenen, dat 'er tot noch toe geene uitgave voor den dagh is gekoomen der Werken van Luciaen den

* Of Minnaer des Vaderlants.

[p. 175]

Samosatenser, die zoo doorluchtigh eenen Schryver waerdigh is. Want dat de overzettingen, zelfs der geleertste mannen, luttel naeukeurigh zyn; dat de tekst zelf met veele feilen bezoedelt is, en dat de aentekeningen over zulk een gewichtigh werk al te spaerzaem den leergierigen zyn medegedeelt, staet vast by alle luiden van letteren. En gelyk dit in het algemeen waer is, zoo is het vooral waer omtrent deeze Samenspraek. De vertaeling, die daervan voor handen is, wordt beuzelachtigh, en de Grieksche tekst vol fouten bevonden, zoodat alles met vuiligheit en dikke duisternisse overtogen is. Want zeker, noch Joannes Georgius Grevius, noch Jakob Gronovius, twee letterhelden van onzen tyt, die beide deezen Schryver, door hunne aentekeningen, hebben getraght licht by te zetten, nochte die hen in jaeren, niet inverdiensten, te boven gaen, Joannes Bourdelot, Jakob Palmerius, of die noch ouder zyn, Joannes Brodeus, of Paulus Leopardus, die, om anderen voorby te gaen, deezen Griek op veele plaetsen hulpe hebben toegebraght, zyn in staet geweest, om alle de leemten en gebreken, waermede zy hem bezet vonden, te verhelpen. Niets ter werelt is dit Stukje ook verschuldight aen den Heer Joan Jens, die anderszins in zyne Lessen ^*over Luciaen wel getoont heeft, dat hem geene middelen ontbraken, om deezen vernuftigen en welspreekenden Schryver eenen luister by te zetten. De geleerde Heer Gesner dan, hebbende onlangs zy-

* Lectiones Lucianeae. Hagae 1699.

[p. 176]

nen vlyt besteedt, om dit Letterstukje te doorleezen, voldeed zich zelvenin geenen deele omtrent het verstaen des zelven. De moeielykheit evenwel, het zy die uit zyn traeg begryp, als hy zelf zeit, of uit de bysterheit van den Schryver zelven ontstond, was zoo verre van hem af te schrikken, dat ze hem in tegendeel meer en meer opwekte. Hierby quam noch iets, dat deeze begeerte meer aenstak. Namelyk hy zagh, dat de Godtgeleerden meenigmael zich op deezen Lantminnaer beriepen, wanneer ze het leerstuk der H. Drieëenigheit wilden beweeren tegen de bekruipingen der Ariaenen en Fotiniaenen, of onder elkander oneens waeren wegens de outheit der tempelen en beelden by de Christenen. Zich dan gezet hebbende tot nadere doorpluizing van dit werk, voelde hy wel, dat hy woorden en spreekwyzen van Luciaen voorhad; maer miste. Hy wist niet wat aerdigheits en schranderheits in zyne spreuken en woortbuigingenwaere. Dus is door nader onderzoek deezeverhandeling voor den dagh gekoomen. Hem stont eene proef zyner vorderingen uit te geeven. Waerom hy besloot, zyne gedachten over den Schryver en tyt van dit boek, naer zekeren regel geschikt, en, zoo veel de engte, waerin hy zich beperkt had, toeliet, gepolyst, te brengen tot eene verhandeling, onlangs in het byzonder reedts uitgegeeven. Nu geeft hy ons deeze Samenspraek van nieuws ten beste nevens zyne vertaeling en aentekeningen. Den tekst heeft hy gemaekt wel niet zoo goet, als hy wel wilde,

[p. 177]

maer als hy konde. Want hy twyffelt geenszins, of die zy op veele plaetsen nochbedorven. Evenwel heeft hy niet op zich genoomen, daerin iets te veranderen buiten openbaere drukfeilen, dewyl 'er zulk een groot gebrek is van oude hantschriften of afdrukselen. Vooral daer de Schryver deezer samenspraeke zoo meenigmael zyne onkunde ontdekt, heeft men reden om te twyffelen, of de ongerymde leezing, die hier en daer bespeurt wordt, hem of den uitschryveren te wyten zy. De overzetting heeft de Heer Gesner, zoo veel in zyne maght was, getempert naer den zwier des Schryvers, om, waere het mogelyk, den zin zyner woorden te vatten, zonder echter de woorden te verwaerloozen. Zelfs heeft hy den Schryver, die wonderlyk voor poëet speelt, hier in willen naervolgen. In de Aentekeningen heeft hy voooral daerop toegeleit, dat het geen deeze Schryver van anderen, byzonder van Luciaen, ontleent had, weder te reght mogt koomen by zyne eigene heeren, voor zoo veel zy hem moghten bekent zyn. Want het kon zyn, bekent hy zelf, dat hem eenige dingen by avontuur ontslipt waeren. Indien iemant moght denken, dat hy in het byeenhalen van gelykluidende plaetsen wat te naeuwgezet is geweest, die rekene, dat hem geleegen was aen het toonen der gelykheit tuschen deezen Griek en tuschen den Samosatenser. Wyders beantwoordt de Heer Gesner eenige tegenwerpingen, dit verk betreffende, en treedt vervolgens tot de verhandeling over den Schryver en tyt deezer Samen-

[p. 178]

ke, waernaer wy den Leezer verzenden; zynde het begryp des boeks niet wel bequaem, om in het Nederduitsch verhandelt te worden.