Boekzaal der geleerde wereld. Jaargang 1715

[p. 195]

VII. Hooftstuk.

Satans verantwoordinge op de vraeg, waerom hy sommige menschen heeft aengezet, om de regtzinnige, wyze en zeer stigtelyke Schriften van den zaligen Professor Coccejus te lasteren en te verdraeien. Dit tot een Voorlooper van iets naders dien aengaende, door Hoseas Stigtenius. Gedrukt te Helle-voet-sluis, in 8. groot 178 bladzyden.

DEwyl de Schryver van dit werkje goetgevonden heeft, zig zelven onder den naem van Hoseas Stigtenius te verbergen, kunnen wy geene redenen zien, die ons zouden nootzaken te zeggen, wie voor den opsteller moet gehouden worden. En dewyl het ook een twistschrift is, dat nog meer den persoonen dan der zelven gevoelens raekt, zullen wy hier en daer maer een staeltje uitkippen, standvastig voorgenomen hebbende, alles voor 't oordeel van den Lezer over te laten. Des Schryvers oogmerk schynt alleen daer henen gerigt, om den naem van den Heere Jo. Coccejus, die van veelen in deze dagen aengetast wordt, in eere te doen houden, waer toe de Satan eenige vragen beantwoordt. De eerste vraeg is algemeen, en vindt men hier ook op zodanige wyze

[p. 196]

beantwoordt, loopende van de 1 tot de 14 bladzyde.

De tweede vraeg is, of 'er niet eenige byzondere stukken in de Schriften van Coccejus zyn, waer over de Duivel reden heeft om zich te vergrimmen, en waerom hy de menschen tot lastering tegens hem zoude aenzetten? De Satan antwoordt hier ja op, en toondt aen, dat 'er nog een in 't leven is die, lang met Coccejus verkeert hebbende, hem zeer plaegt en zelfs nog een pas verder dan Coccejus gaet, omdat hy zyn Paradysche Godgeleertheit ('t is de Heer Sibersma) tot eenen sleutel van den geheelen Bybel maekt. De Satan zeit ook bevreest te zyn, dat de Joden door de Schriften van Coccejus gaende zullen gemaekt worden, zo als zelfs Sixtus Amama, de meester van Coccejus, op zyn Fries tot hem zeide: Jan, du sulste nog de Joden bekeeren door dein Schriften, op welke woorden de Satan reets begon te beven. In de beantwoording van de derde Vrage erkent de Satan, dat Johan Kalvyn zyn Ryk veel afbreuks gedaen heeft, dog Joh. Coccejus nog veel meer, Een schrikkelyke taele vinden wy op de 46 bladzyde, alwaer de Satan zich beroemt, zoo veel op sommige veragters van Coccejus, door zyne verslinding, te hebben gewonnen, dat hunner haet en vyandschap tegen de liefhebbers van Coccejus Bybelsche schriften zoo groot zy, datze hen niet eens vrindelyk konnen aenzien, of het is op een geveinsde wyze, ja dezelve tot zyne blydschap zoodanig vervolgen, datze zich zou-

[p. 197]

den verheugen, indien ze hoorden, dat alle zoogenaemde Coccejaenen op eenen nagt ni 't Y verdronken waren. De Professor Voetius wordt van alle fymeleryen en vreemde gesten vrygekeurd, en men beweert, dat de meeste talmeryen door eenige zyner leerlingen zyn ingevoert, inzonderheit door J. Koelman, die de menschen eenige Engelsche en Schotsche boekjes, in 't duitsch overgezet, in de handen gaf. Deze Koelman verwierp ook alle Gebedeboeken, voorgevende, dat het gebedt alleen uit den geest moest geschieden, even eens (zeit de Schryver) als of het gebedt van iemand uit den geest gedaen, dan op papier geschreven en op nieus uitgesproken zynde, geen geestelyk gebedt waere, nog door Gods Geest, die een Geest des gebeds is, gewrogt; en als of de Psalmen van David, gelyk Psalm XXV. CXIX. en elders beschreven, niet uit den geest gebeden konnen worden, omdat ze in de Psalmen geschreven zyn. De Fransche Predikant Joncourt speelt hier ook zyne rol, meenende genoeg met de Uitersche leien gedekt, en met het Leidsche merk kragtig bestempelt te zyn.

In de beantwoordinge van de zesde vrage verklaert de Satan zeer misnoegt te zyn, om dat 'er in de meeste Steden en Dorpen zoodanige Predikanten beroepen worden, die de wyze en stigtelyke boeken van Coccejus zeer neerstig gebruiken. De stant van de hooge Scholen der vereenigde Provinsiën word in 't kort beschreven. In Gelderlant

[p. 198]

(namentlyk te Harderwyk) is maer een Professor in de Godgeleertheit en Oostersche talen, die een liefhebber is van Coccejus Schriften. In Vriesland (te Franiker) zyn drie mannen, wier arbeidt in den Heere insgelyks vermaert is, die ook alle vrinden van den zaligen Coccejus en van zyn schriftmatige boeken zyn. De oudste (namentlyk de Heer Vitringa) ontrent de bevattinge van den Tempel van Ezechiël, verschilt wel, neffens nog andere dingen, van den Heere Coccejus, dog komt (zoo hier gezeit wordt) in de zaeke zelve met hem over een, en zoude daerom ook hebben moeten lyden, dewyl de Satan hem eenen Witsen en bitsen vyandt verwekte (wy denken Professor Witsius) die hem onder de schaduwe van eenen Oranjeboom deed blyven, waer hy was. De andere twee te Franiker, arbeiden onophoudelyk, in de Schriften, volgens het voorbeeldt van Coccejus. 't Geen ook, zoo de Satan quansuis vervolge, zyne reden heeft; dewyl de arbeit van Coccejus te Franiker zyne wieg gehadt heeft, en aldaer eerst begonnen is. Gaet men uit Vriesland naar het Uitrechtsche Stigt over, daer is het Werk van Coccejus ook vry veel gestigt; want, na de dood van Pontanus, is 'er niet een, maer in deszelfs plaetse zyn 'er twee van Amsterdam tot Professors beroepen (namentlyk de Heeren van Alfen en Burmannus) beide aenhangers van Coccejus, waer van de eerste bewyzen gaf met het uitgeeven van zyne verklaringe over Paulus tweeden Brief aen de Korinthers; en de

[p. 199]

tweede, in zyne Harmonie der Evangelischryveren. Van Uitrecht na Leiden overvarende, vindt men, dat 'er twee zyn, die Coccejus niet zouden willen verstaen, en twee andere, die voor hem yveren. Op de 120 bladzyde vinden wy, dat de Satan, op de Heeregraft in zeker huis tredende, aldaer eenen Leeraer van Rotterdam vondt, dewelke tot den man en vrouw van 't zelve huis zou gezeit hebben: Vrinden, gy hebt wel 25 geleerde Predikanten in Amsterdam; maer ik moet u, en zelfs zugtende zeggen, daer is 'er maer een onder, die wedergebooren is. Een taele, te schrikkelyk om waer te zyn. Immers 't ware van harte te wenschen, dat by wederzydsche Godgeleerden eene zagter tael gevoert wierde, op dat de geene, die buiten zyn, te eerder mogten gelokt worden, om God en zyne waerheit te omhelzen, en Jerusalem alzoo eens gestelt mogt worden tot een lof op aerde.