Boekzaal der geleerde wereld. Jaargang 1715

IV. Hooftstuk.

Det Abernakel van Mozes, in zynen Oorsprong, Bouwkundige gestalte, Vaten, Cieraed, Voorbeeldig gebruik en geestelyke beduidenisse beschout, door Johannes d'Outrein. Te Amsterdam by Jan Boom, 1715. in 8. groot 641 Bladzyden, behalven een groote Opdragt, Voorreden en Bladwyzer.

't IS dertien jaeren geleden, dat de vermaerde en verstandige Heer d'Outrein, die in naerstigheit weinig weerga heeft, ons een werkje schonk, dat ten opschrift

[p. 153]

hadde, de Tabernakel Gods onder de Menschen, zynde alleen eene uitvoerige verhandelinge over Joh. I:14 dog zyn Eerw: bestek liet op dien tyd niet toe, den Tabernakel van Moses van stuk tot stuk naeukeurig te beschouwen, en die, met betrekking op het Geestelyk Huis Gods, de Kerke des Nieuwen Testamens, over te brengen. Dit is het dat hy nu onderneemt

In een zeer fraeie Opdragt aen den Wel edelen gestrengen heere, den heere Willem Sluiskens, heere van Ter Horst, Rekenmeester van de Domeinen van hunne Ed: Groot Mog. de H.H. Staten van Holland en Westvriesland, in wien wy reden hebben ons te verheugen, dat Jehova God nog zulke Zuilen aen Vaderland en Kerke verschaft) geeft de Heer d'Outrein ons in 't breede berigt van de Theokratie of Godsregeeringe, onder en over het Volk Israëls. In welke Hy betoont, uit vergelykinge van veele plaetsen der H. Schrift, dat de Zoone Gods, de tweede Persoon des Godlyken Wezens, de Verordineerde Heiland der uitverkoornen, eigentlyk De gene was, die onder Israël als Koning heeft geheerscht. Ende hoe, onder anderen, de Tabernakel (ende naderhand de Tempel) op die Theokratie haer opzigt had, als zynde het Paleis van den Koning Israëls. Dewyl nu die gantsche Theokratie voorbeeldig was, zoo moet ook de Tabernakel, met al zyn toebehooren en gereedschap, zinnebeeldig en voorbeeldig zyn geweest. Waer op de Schryver zig dan na-

[p. 154]

der uitlaet over de nuttigheit en aengenaemheit van deze stoffe. Dog laet ons liever tot dit fraeie Werk zelfs overgaen, waer in, door den Heere d'Outrein, in het I. Hooftstuk de oorsprong van den Tabernakel Gods onder Israël wordt aengewezen. Onderwyl wordt de Heer Spencer wedersproken, en de plaetsen Amos V:25, 26. en Hand VII:42. geopent en tegen den zelven verdedigt. De Schryver begint zyne Verhandeling, gelyk hier, zoo ook doorgaens, met de woordsbeteikenissen, zoo uit de Hebreeusche, als uit andere Oostersche Talen, aen te wyzen; ende te vergelyken met de Grieksche woorden, die de zoogenaemde Lxx Taelmannen daer voor gewoon zyn te gebruiken. Waer door niet zelden veele woorden en Spreekmanieren, zoo des O. als des N. Testaments, in het voorbygaen worden opgeheldert.

Tot de zake zelfs komende, bericht Hy voor af, dat hy ons zal spreeken van den Tabernakel van Mozes, die anderzins ook de Levitische Tabernakel kan genoemt worden: welken Tabernakel van Moses men wel moet onderscheiden, voor I. van de Tente of Tabernakel, die Mozes, na de zonde van Israël met het gulden Kalf, buiten het leger voor zig zelfs oprigtte, die ook wel de Tente der Samenkomste genaemt word. Als ook ten II. van de Tente, die David naderhand in 't huis ven Obed-Edom, voor de Arke des Verbonds, op Sion gespannen hadde. 2 Sam. VI:17. 1 Chron. XVI:1. Eer de vermaerde Schryver toetreedt, om

[p. 155]

dezen Tabernakel in alle zyne deelen af te teekenen, ruimt hy een tegenwerpinge uit den weg, als of het wel ongeoorloft, onnodig en onnut mogt zyn, van den Tabernakel en alle deszelfs deelen en gereetschappen breedsprakig te handelen, waer toe sommigen de plaetse Heb. IX. 5. tragten te misbruiken. Dog wie zoude het met den Heer d'Outrein konnen begrypen, daer Mozes, door Gods Geest gedreven zynde, maer een kapittel besteet heeft, in het verhalen van de Scheppinge van 't geheele Al, dat hy nogtans zo veele hooftstukken in de beschryvinge van den Tabernakel vol maekt, en dat men dan nog evenwel zoo weinig werk zou maken om dezelve naeukeurig te overwegen?

Hier op krygen de Geleerden Marsham en Spencer, die den Tabernakel van de Heiligdommen der Egyptenaeren wilden afleiden, wakker wat op hunne rekening: welker onbetamelyk gevoelen ten bondigsten wederlegt word.

In het tweede Hooftdeel word de Wet, Exod. XXV:1-9, naer de letter verklaert, waer in een Hef offer, wegens de stoffen tot den Tabernakel, belast word, en deszelfs oogmerk, met opzigt op het O. en N. Testament, aengedrongen. De kragt der woorden, ontrent de stoffen die 'er toe gebruikt moesten worden, ziet men uit het innigste der tale opgebaggert en in een helder dagligt gezet. Wat 'er eigentlyk door den Tabernakel verbeeld wierd, is, by onzen vermaerden Schryver, uit de samenstemminge

[p. 156]

der H. Schriften openbaer. Paulus zegt, dat ze was een schaduwe der hemelsche dingen, onder welk woord van hemelsche, hy ook alle geestelyke dingen begrypt. Dog om hier ontrent niet los te werk te gaen, zet de Heer d'Outrein eenige stelregelen ter neder, die in het vervolg van groot gebruik zullen wezen, namentlyk: I. Dat eene zaek of persoon wel een voorbeeld van verscheide geestelyke zaeken of persoonen kan geweest zyn, maer dat zodanigen voorbeeld in een verscheiden opzigt en betrekkinge word aengemerkt. Ten II. Dat verscheide voorbeeldige dingen, een en dezelfde zaek of Persoon hebben konnen afschaduwen, naer dat ze in dit of dat opzigt worden aengemerkt. Welke stelregelen wel in agt genomen zynde, zal, volgens de eerste, blyken, dat de Tabernakel niet ten onregte een voorbeeld is geweest, van Christus, van de Kerke, en van ieder geloovige. En volgens de laetste, zal het ons niet vreemt voorkomen, als we zullen hooren, dat de geloovigen des N. Testaments verbeeldt zyn, en door het Volk Israëls, en ook te gelyk door de bouwstoffen, die Israël toegebragt heeft. By deze voegt de Heer d'Outrein nog een derden stokregel, namentlyk, naer dat de voorbeeldige zaken of persoonen, in het een of het ander Verbond worden aengemerkt, datze dan van deze, of ook wel van andere zaken of persoonen, voorbeelden zyn. By voorbeeld: wanneer men den Hoogepriester, de gemeene Priesters, de Leviten en 't Volk der Joden, in hun verband aenmerkt, zo was de eerste een voorbeeld van den Christus; de tweede, van de

[p. 157]

Leeraeren des N. Testaments; de derde, van die het Leeraerschap ten behulp zyn; en de vierde van de gemeene Christenen. Dog buiten dit verband aengemerkt zynde, is Christus niet alleen door den Hoogenpriester, maer ook door de gemeene Priesters, verbeeldt; en niet alleen de Leeraers, maer ook alle de geloovigen des N. Testaments zyn Priesters: ja zelfs doen zy eenigzins in waerheit, 't geen de Hoogepriester in schaduwe deed. Heb. X.

Volgens den eersten Regel, vind men dat de Tabernakel voorkomt als een zinnebeeld

(1) Van Christus menschheit, waer in de volheit der Godheit woonen zou. Jes. I. 14. Col. II. 9.

(2) Van de Gemeynte Gods, byzonder onder 't N. Testament, 1 Tim. III. 15. 2 Cor. VI:16. Eph. II. 22. Openb. XXI. 5. Ezech. XLIII:7. XLVIII:35. Spreuk. IX:1, 1 Pet. II:5. en Heb. III:6.

(3) Van ieder geloovige. 1 Cor. III:16. VI:19.

Indien wy niet vreesden te lang te zullen vallen, zouden wy u het gebruik van den derden stokregel ook nog aenwyzen, 't geen wy op de 69 bladzyde vinden. Waer na de Geestelyke beduidenis van dit Hef-offer, in negen overeenkomsten, tot het N. Testament overgebragt, ende zelfs dit Hooftdeel met eene Toepassing tot Betragting besloten word.

De Tabernakel word ons, in het III. Hooftdeel, in zyn geraemte en opstel vertoont, en daer in Exod. XXVI. verklaert.

[p. 158]

Wegens de maet, waer naer den Tabernakel gemaekt is, krygen wy op de 93 bladzyde wytlopig berigt.

De Berderen, Hoekberderen, Rychelen, Voetstallen, Haekskens en Striklitskens, neffens den koperen Altaer, naer de bevatting van den Heer van Til, worden ons tegen over de 98 bladzyde in prent vertoond.

In het vierde hooftdeel word het gebruik en oogmerk van den Tabernakel t'huis gebragt. Waer in de Schryver zeer zoete toespeelingen maekt: 't geen in het vyfde Hooftdeel, ten opzigte van het onderste tapyt, het deksel van Geytenhair, van de roode Ramsvellen en 't deksel van Dasse-vellen, agtervolgt word.

De Vaten of Huis-sieraden van het Heilige der Heiligen, de Arke des Verbonds en het Verzoendeksel, worden in het VI. Hooftdeel verhandelt, en Exod. XXV:10-16., wegens de Arke, verklaert, de Hebreeusche naem Aron betekent in 't gemeen een bewaerkist. Eens word dit woord, Gen. L:26, voor een doodkist gebruikt. 2 Kon. XII:9, 10. 2 Chron. XXIV:8. beduit het een Schatkiste. Dan word ze eens genoemt de Arke des Verbonds, met of zonder byvoeginge, des Heeren. Waer by de Schryver nog veele andere benaemingen en omschryvingen ophaelt; welke deze H. Bondkiste draegt in Gods Woord; die men vinden kan pag. 193.

Haer maeksel, mate, forme, sieraed, toevoegselen, enz. worden in't vervolg afgehandelt.

[p. 159]

Op de 200 bladzyde neemt de beschryving van het Verzoendexel een aenvang. Dog de overvloedigheit der stoffe gebiedt ons voort te spoeden.

In het zevende Hooftdeel worden de Cherubium wytlustig beschreven. Het Hebreeusche woord hebben de Lxx Taelmannen in hunne Overzettinge altyd onvertaelt gelaten χερουβειμ. De gedagten der Geleerden zyn over den oorspronk van dit woord zeer verschillende, die door den Lezer in 't Werk zelfs kunnen nagezien worden, hoewel de geleerde Heer d'Outrein die alle niet optelt.

De redenen en oogmerken van deze Arke des Verbonds, zo onder de Oude als Nieuwe Verbondsbedeelinge, worden in 't agtste Hooftdeel breedsprakelyk aengewezen, en Spencers gevoelen daer ontrent wederlegt.

In het negende Hooftdeel word het Manna en de goude Kruike verhandelt. De geheele historie van dit wonderbrood word uit Exod. XVI. opgeheldert. De overeenkomsten die 'er tusschen Christus en het zelve zyn, worden naeukeurig en verstandig aengetoont.

Het tiende Hooftdeel heeft den Staf van Aäron ten onderwerp, en word uit Num. XVII:1-13. de geschiedenisse van denzelven opgeheldert, en de geestelyke beduiding in een helder dagligt gezet Het Wetboek, dat 'er by was, word ook nader verklaert.

De goude Reukaltaer, uit Exod. XXX:1-10, word wegens zyn naem, maeksel, stoffe, mate, sieraed, toevoegselen, gebruik, enz.

[p. 160]

omstandig in het elfde Hooftdeel beschreven. Het Reukwerk, dat daer op aengesteken wierd, is 'er agter bygevoegt, en word met alle deszelfs inmengselen, met veel geleertheit afgemaelt en geestelyk overgebragt

De goude Kandelaer, met zyn zeven pypen en Lampen, die in 't Heilige aen de zuidzyde gestelt was, wanneer men van buiten inquam, aen de slinkerzyde des Tabernakels, waer van wy Exod. XXV:31-42. breedsprakelyk leezen, word van onzen geleerden Navorscher der Godsgeheimen bygeligt, en in 't twaelfde Hooftdeel in 't breede verklaert, het letterlyke en geestelyke ten gebruike aengewezen, en tegen over de 406 bladzyde aen ons in prent vertoont. Waer in de Schryver verschilt van de Gedagten van den schranderen Goeree, over de schikking van de sieraden des Kandelaers. Namentlyk, die begreep het zoo, dat aen elk riedt of schagt, boven aen, eerst was een Bloeme (waer op de Lampjes stonden) dan een Granaetappel, en dan een Schaeltje: Dogh de Heer d'Outrein meent, dat de Text van Mozes medebrengt, dat de Lampjes stonden in de Schaeltjes; dat na een Schaeltje volgde eene Bloeme, en dan een Granaetappel. En zoo wederom een Schaeltje, Bloeme en Granaetappel, enz.

In een aenhangsel ontrent deze stoffe, wordt ons een Latynsche Brief, met deszelfs vertaling, van den wytberoemden Professor A. Reland, geschonken, wegens een afdrukzeltje van den gouden Kandelaer, zo als die te Rome uit den Zegeboog van Titus Vespasia-

[p. 161]

nus was afgeteikent, en te Amsterdam in 't koper gesneden. Wy vernemen daer uit, dat die Hoogleeraer voornemens is, over dezen Kandelaer, en de Heilige Tafel, een byzonder Boek te schryven, waer na de Geleerden reets reikhalzen.

Het dertiende Hooftdeel handelt van de goude Tafel met de Toonbroden, en word de Reden van instellinge, en deszelfs geestelyke beduidinge, daer ontrent, naeukeurig aengewezen.

Het Voorhof van den Tabernakel, waer van we Exod. XXVII:9-29. lezen, word ons in het veertiende Hooftstuk zeer naeukeurig ontleedt.

Na dat het Voorhof aen alle kanten door onzen vermaerden Schryver naeukeurig bekeken is, en na dat zyn Eerw. ons ront geleit heeft, begluurt hy eens wat hier in was; daer hy ons vertoont, ten eersten, den Brandoffer-Altaer, die Exod. XXVII:1-8. zeer omstandig beschreven word. Waer in men ook een uitstap tegen Spencer, over de hoornen van dezen Altaer vindt. Het tweede gereetschap van het voorhof word in het zestiende Hooftdeel opgeheldert, namentlyk het kopere Waschvat, dat ons Exod. XXX:18-21. in het brede word beschreven. Waer van de Schryver, volgens zyne gewoonte, eerst den Text van Mozes opheldert; (daer byzonder in aenmerkinge komt, dat en hoe, dit Waschvat gemaekt is geworden, van de Spiegels der te hoop komende Vrouwen. Exod. 38:8. Dan worden aengewezen de redenen, waer-

[p. 162]

om zoodanig een Waschvat in den Voorhof geplaetst is, zoo, met opzigt op Aäron en zyne Zonen, de Priesteren, als, met opzigt op de geestelyke beduidenis onder het N. Testament, in zeven onderscheidene omstandigheden. En word dit Hooftdeel (even gelyk het tweede) met eene Toepassinge tot betragting van Godzaligheit besloten; tot een staeltje, hoe de overweeging van de Mozaische Ceremoniele Wetten niet alleen dienen tot opscherpinge van het Verstand, maer ook tot zelfsonderzoekinge, tot overtuiginge, tot vermaninge, tot opwekkinge en tot vertroostinge.

Eindelyk vindt de Lezer op de 574ste bladzyde nog een Aenhangsel van het elfde Hooftdeel, behelzende een kort uittreksel van de verklaringe, welke de Heer Johannes Braunius heeft gegeven over het zevende Zegel, Openb. VIII:1-5. Waer in vertoont is, een Engel, staende aen den Altaer des Reukwerks, hebbende een gouden Wierookvat, ende veel reukwerks, enz.

't Is ons leet, dat de overvloed van stoffe ons verhindert, van alle deze fraeije zaken iets te konnen zeggen. Trouwens, zoo deze man is zoo is zyn kragt, en zyn Eerw. is, door zyn byna ongelooflyk getal schriften, over al beroemt.