Boekzaal der geleerde wereld. Jaargang 1715

VII. Hooftstuk.

Philippus van Limborg Uytleggingen over de Handelingen der Apostelen, uyt het Latyn vertaalt. Te Rotterdam, by Barent Bos 1713, met Privilegie, in 4. groot 412 Bladzyden.

ABrahams nageslagte, Gods oud, en eertyds uytverkooren volk, van den dwaalweg af te trekken, ter erkentenisse van den Messias te Bethlehem gebooren uyt te lokken, en de waarheyt van den Kristen Godsdienst vast te zetten, zyn waarlyk dingen die veel lof verdienen. En zeker, al wie de heylbladeren geloof gunt, is ten allernaausten verpligt om zyne talenten dies aangaande naar zyn vermogen aan te leggen. De Heer Limborg, in zyn leven hoog Leeraar onder de Remonstranten, heeft hier toe het zyne ook bygebragt en 't geene hy daar ontrent in deze uytlegginge der Apostelhandelingen in 't werk gestelt heeft, is

[p. 61]

naar 't oordeel van verstandige alleen van zo veel waardye, dat het de kosten en moeyte van dit werk te koopen en te lezen, tien dubbeld kan opwegen. Immers de Heer Limborg, verklaart ons ook, dat dit het voornaamste doelwit van dezen zynen arbeyd was. Myn voornemen, zegt hy, is cygentlyk niet de eygenschap der taalen, of betekenis der woorden, te onderzoeken, waar mede geschiedenissen in welke geene duysterheyt is, beschreven zyn, ten zy alleen op weynige plaatsen, welker uytlegging van geen kleyn gewigt is tot oplossinge van verscheyde zwarigheden, en bevestiging der waarheyt die naar de Godzaligheyt is. Om derhalven niet te herhalen 't geen van andere al dikmaal gezegt is, zo heb ik voornamentlyk voorgenomen, twee zaken wat breeder te verhandelen, zullende de andere maar enkelyk aanroeren. Te weten voor eerst, zal ik uyt de geschiedenis van Jesus Hemelvaart, en de zending des H: Geests op de Apostelen teffens met der zelver omstandigheden, als ook uyt verscheyden merkwaardige zaken, die Lukas verhaalt, de Goddelykheyt van 't Evangely bevestigen, en toonen uyt de Predikaatsien der Apostelen tot de Joden, welke bewysredenen, en welke ordre van redeneeren zy gebruykt hebben, om de Joden tot het Geloof in Kristus te bewewegen enz. Ten tweeden zal ik uyt de manier, waar op het Evangely onder de Heydenen voortgeplant is, en uyt de Goddelyke handelingen, waar mede God betuygt heeft, dat hy hunne roeping voor goed keurde, en de Heydenen in Kristus geloovende, met dezelve voorregten

[p. 62]

van 't verbond begiftigde, als de geloovige Joden, aantoonen, dat de Heydenen, welker nakomelingen wy zyn, niet by geval, of naar het goet dunken der menschen; maar door het besluyt en byzonder beleyt van God, tot de gemeenschap van Kristus geroepen zyn.

De geheele Apostel-geschiedenissen oordeelt de geleerde Schryver dat gevoechelyk in twee deelen konnen gesplitst worden. In het eerste word verhaalt, hoe 't Evangely, door de Apostelmannen alleen aan de Joden verkondigt is, 't geen in de IX eerste kapittelen is vervat. Het tweede deel, toond aan hoe 't Evangely onder de Heydenen is voortgeplant. Dewyl deze dingen dan het voornaamste oogwit van den Heere Limburg waren, zullen wy van 't een en 't ander een staaltje aan onze Lezers op dissen, of ten minsten de plaatsen aanwyzen, alwaar men dies aangaande breder beregt kan bekomen. Om Joden wegens de opvaard ten Hemel van onzen Heyland, te overtuygen, zo sla maar de 13 en volgende Bladzyden na, alwaar dit groote en heylzame leerstuk, tegen alle nietige uytvlugten, van Isräels verharde na-kroost geveyligt en pal gezet word. De Koninklyke waardigheyt van onzen Heyland word op de 27 en volgende Bladzyden uyt de overvloedige uytstortinge van de gaven des H. Geests Zonneklaar betoogt, en teffens alle hinderpalen die 't Jodendom hier tegen heeft opgeworpen om ver gerukt, hoe de wonderwerken van onzen Zaligmaker een onwrikbaar bewys van zyn zending zyn, word tegen een voornamen en schranderen Jood, genaamt Limbroso die tegen H. de

[p. 63]

Groots waarheyt van den Kristen Godsdienst geschreven heeft kragtig beweert. Zie maar de 44 Bladzyde. Lust het u waarde Lezer de opstanding van Jesus tegen alle woeste aandruyschers in een helder dagligt gezet te zien, lees hem over Hand. II:32. De Heer Limborg is over Hand. III. vers 18 yverig bezig om dien steen des aanstoots weg te rollen, die de Joden verhindert om in onzen Messias te geloven, namentlyk dat hy zo smertelyk geleden, en schandelyk gestorven is. De Redenvoering van Stefanus den Diaken geeft aan onzen geleerden Schryver ook veel dingen aan de hand om Jesus Messiasschap te staven, gelyk men over Hand VII in 't breede kan nazien, als ook het berugte voorval van den Moorman met Filippus in het VIII Hooftstuk. De doorlugte bekeeringe van dien woedenden Saulus, wanneer hy in dien grooten Paulus veranderde, geeft den Hoogleeraar gelegentheyt, om dezen berugten kruysgezant, ten voorspraake, by zyne verbitterde broederen na den vleesche te verstrekken. Dat ontaarde geslagte heeft de onbezonne stoutheyt, om volmondig uyt te braken, dat den Apostel Paulus alleen het Evangely Predikte, om de mildadigheden der gemeente te genieten; dog let 'er eens op hoe kragtig de Heer Limburg, deze nog beminde om der vaderen wille, den mond stopt op de 184 en volgende Bladzyden. Het eerste deel van de Apostel-Handelingen, dus doorlopen hebbende, vangt de allereerste bekentmaking van Gods genade aan de Heydenen door den Apostel Petrus met het X Hooftstuk aan: die van daar tot aan het eynde van 't

[p. 64]

werk toe konnen nagezien worden, wanneer gy handtastelyk zult zien, hoe uytmuntend de Kristelyke boven alle andere Godsdiensten te agten is. Voor 't overige konnen wy den Lezer verzekeren, dat hy in dit werk veel dingen zal vinden die over al niet te bekoomen zyn, 't geen gemeenlyk de reden is, waarom zodanige boeken wel verkogt worden.