Die eerste Bliscap van Maria en Die sevenste Bliscap van Onser Vrouwen

[p. 54]

Die Eerste Bliscap van Maria

Dierste Prologheaant. ^*

* Opschrift: aangezien het woord prologhe niet meer in zijn oorspronkelijke betekenis werd gevoeld, is dierste prologhe te verstaan als Inleiding.

 

⁺Maria, voncke ende rayende licht¹

 

Des hemels, die den toren swicht²

 

Vander heileger Drievuldicheyen,

 

Ic bidde u, minlijc aengesicht,⁴

5

Dat ghi u gracie soe in ons sticht,⁵

 

Dat uwen lof daer by moet breyen⁶

 

Sonder verbeyen. Reyn suver kersouwe,⁷

 

Wilt onsen prince ende oec sijn vrouwe,⁸

 

Ende Charloot, onsen jongen heere,

10

Met sijnder vrouwe, behueden vor rouwe.

 

Ende alle haer vruende, jonge en ouwe,

 

Moet God bescermen van allen seere;¹²

 

Ende oec voort meere sijn lant, sijn steden,¹³

 

Dorpe, slote, wil God in vreden¹⁴

15

Altoes behueden vor mesval;¹⁵

 

Ende alle de ghene, om cort gebeden,¹⁶

 

Diere geerne tslants profijt in deden.¹⁷

 

Vor Bruessel biddic boven al!

 

Voert gruetic u minlic groet en smal:¹⁹

+ blad 2^a

1 rayende: stralend.

2 swicht: bedaart.

4 minlijc aengesicht: geliefde Vrouw. Woorden als aengesicht, hart, juecht, zijn voorbeelden van pars pro toto.

5 sticht: stort.

6 moet: moge, zoals vaak in het middelnederlands; breyen: verbreid worden.

7 sonder verbeyen: onophoudelijk; omschrijvingen met sonder en infin. of zelfstandig naamwoord zijn kenmerkend voor de taal der Bliscapen; kersouwe: madeliefje; het woord wordt in middelnederlands, ook diminutief, gebruikt als vleinaam voor: maagd en lief.

8 voor prince (Philips de Goede), Charloot (Karel de Stoute) en sijnder vrouwe (Catherine van Frankrijk of Isabella van Bourbon) zie Inleiding.

12 seer: leed.

13 voort meere: verder.

14 slote: sloten, kastelen.

15 mesval: onheil.

16 om cort gebeden: om kort te zijn met mijn gebed.

17 die gaarne het land tot nut zouden zijn.

19 groot en klein, oud en jong.

[p. 55]

20

Sijt willecome, edele en gemeyne,²⁰

 

Die hier dus minlic sijt versaemt²¹

 

In desen melodyosen pleyne.²²

 

Sijt willecome, edele en gemeyne!

 

Tprieel uut Troyen, den edelen greyne,aant. ²⁴

25

Gegroyt, gebloeyt, es Bruesel genaemt.

 

Wy grueten u minlic, groet en cleyne,

 

Die tonser feesten hier sijt versaemt.²⁷

 

Sijt hier welcomen, soet betaemt.

 

Want dat lieflijc beelde lofsam,²⁹

30

Dwelc hier noch opten Savel steet,³⁰

 

⁺Van Antwerpen te Bruesel quam

 

By miraculen, soet menich weet,³²

 

Soe souden wi u geerne, ende sijns bereet,³³

 

In love der hemelscher tresorie,³⁴

35

Figuerlic speelwijs doen besceet³⁵

 

Die eerste bliscap die haer gescye:³⁶

 

Hoe dat die suete maecht Marie

 

Ontfinc den Gods sone onbesmet,³⁸

 

Ende loste ons vanden ewigen strie³⁹

40

By singels salute te Nazaret.⁴⁰

 

Ende altemet jaerlix, soet hoert,aant. ⁴¹

 

Sonder verlet ende sonder discoert,⁴²

 

Soe meinen wier vort, ter stat beveelne,⁴³

 

Verstaet mijn woert, noch .vj. te speelne.

20 gemeyne: (gewone) burgers.

21 minlic: in genegenheid.

22 op deze schone plaats d.i. Brussel.

24 het lustoord, opgeschoten uit Troje, de edele graankorrel. Sommige steden voerden hun oorsprong terug op Troje. Dit en het volgend vers wijzen terug naar vs. 22.

27 feest: is het feest van de ommegang.

29 want, omdat; het lieflijk, lofwaardig beeld.

30 voor de legende van de herkomst van het Mariabeeld in de Zavelkerk zie de Inleiding.

+ bl. 2^b

32 soet menich weet: zoals menigeen weet.

33 en zijn daartoe gereed.

34 tot lof der hemelse schatkamer. De benaming schatkamer voor Maria als de moeder die Jezus droeg, komt voor in veel refreinen der rederijkers.

35 aanschouwelijk, in de vorm van een spel, laten zien.

36 de Mnl. W. 1992 voorgestelde verandering van Die eerste in Der eerste is wsch. onnodig; gescye te lezen in drie lettergrepen met syncope van d in gesciede.

38 onbesmet: hoort bij Marie.

39 en verloste ons van de eeuwige pijn.

40 door de groet van de engel; bedoeld is de Annunciatie.

41 altemet: achtereenvolgens; zoals het behoort.

42 zonder na te laten en (lett.) zonder onenigheid, dus eendrachtig.

43 wier = wi er: volgens het voorschrift van de stad.

[p. 56]

45

Al es de boetscap tprincipale⁴⁵

 

Ons speels, tes noot datmen verhale⁴⁶

 

Waer omme dat God, tot onsen behouwe,⁴⁷

 

Menscelicheit aen nemen wouwe.

 

Niet min, wi laten overlien⁴⁹

50

Lucifers val met sijnre partien,⁵⁰

 

Die hen bi hoverdien gesciet.⁵¹

 

Dies bliven si ewelic int verdriet,

 

Int ewige demster, sonder verlaet;⁵³

 

Om een gepeys waest sonder daet.⁵⁴

55

Maer want de viant met scalkere liste⁵⁵

 

Den mensce benijdde, om datti wiste

 

Dat hi ter gracien was vercoren,

 

Soe de hi hem Gods gebod verhoren,⁵⁸

 

Dwelc Adam ende alle sijn geslachte

60

Moeste besueren, tot dat dit brachte⁶⁰

 

Dontfermicheit Gods tot enen vree.⁶¹

 

⁺Dit was de sake daert God om dee,

 

Dat hi in donbesmette zeborie⁶³

 

Wou rusten ende bringen ons tsijnder glorie.

65

Dus, eerbaer notabele, lieve geminde,⁶⁵

 

Ic woude dat yegelic wel versinde:⁶⁶

 

Ons meyn es reyn, slecht es ons conste.⁶⁷

 

Verstaedt ende vaedt ons goede jonste.⁶⁸

 

Wy doent uut minnen, wilt dat bekinnen,⁶⁹

70

Om vruecht vermeeren;

 

Gode ende der stat, ic segt u plat,aant. ⁷¹

 

U allen ter eeren.

 

Dus yegelic wilt dan duegdelic keren,⁷³

45 tprincipale: de hoofdzaak.

46 van ons spel, het is noodzakelijk dat men verhaalt.

47 tot onze redding.

49 echter, wij slaan over.

50 partien: aanhang.

51 die hun door hovaardij overkwam.

53 in de eeuwige duisternis, zonder einde.

54 het was (slechts) om een gedachte, zonder daad.

55 maar omdat de duivel met bedriegelijke list.

58 de: deed; verhoren: ongehoorzaam zijn aan.

60 totdat Gods barmhartigheid hierin de vrede bewerkte; zie het Dispuut der Deugden.

61 totdat Gods barmhartigheid hierin de vrede bewerkte; zie het Dispuut der Deugden.

+ bl. 3^a

63 voor zeborie vgl. vs. 34 tresorie.

65 geachte aanwezigen.

66 wel versinde: goed begreep.

67 onze bedoeling is zuiver, eenvoudig is onze kunst.

68 verstaat en vat onze eerlijke genegenheid (voor de kunst).

69 wilt dat inzien.

71 plat: rechtuit. Voor een mogelijke omzetting van vs. 71 en 72 zie Aant.

73 wilt = wil 't: een ieder wille het dan goed opnemen.

[p. 57]

 

Ende nement danckelic nu ter tijt.⁷⁴

75

Wi gaen beginnen, hoert en swijt.⁷⁵

74 en het nu in dank aanvaarden; nu ter tijt is oorspronkelijk een versterkende uitdrukking, die hier tot stoplap is geworden.

75 swijt: zwijgt.
rest 3^a en geheel 3^b zijn wit.