Het Bilderdijk-Museum. Jaargang 17

[p. 10]

‘ô Reik my, naar den ouden trant,/ Een' vast in leêr gevatten' band.’
Bilderdijks bijdrage in het album amicorum van Gerrit-Joan Meijer

Op 3 februari 1812 beschreef Bilderdijk een van de losse blaadjes waaruit het vriendenalbum van Gerrit-Joan Meijer bestond. Met twee in de titel van deze bijdrage geciteerde versregels leverde hij commentaar op het in de vroege negentiende eeuw nog nieuwe verschijnsel van het losbladige album.^1. Bilderdijk had zelf in zijn jongere jaren twee gebonden alba (een voor literaire en een voor getekende bijdragen^2.) onder familie, vrienden en kennissen laten rondgaan. Zijn tot nog toe onbekende bijdrage voorzag hij van een versregel van Vergilius: ‘Se quoque principibus permixtum vidit Achivis’, d.i. Ook zichzelf herkende hij onder de Griekse vorsten.^3.

Men zoek' in blinkend wapenfeit
Den toegang tot de onsterflijkheid,
Of tracht' langs 't veld der wetenschappen
Den naroem in 't gemoet te stappen;
Een zekerder en korter pad
Verleent my Meijers Albumsblad.
Dat zal by 't geen in alle landen
Doorluchtigst is van puikverstanden,
Mijn' naam verheffen in hunn' rang,
En langer duren dan mijn zang.
Welaan! met weinig pennestreken
Vergetelheid en dood ontweken! -

Dan zacht! zoo'n blaadtjen? Neen, mijn Vriend,
Dat mocht verwaaien met den wind:
Daar is ter wareld toch niet lichter
Dan de onderschrijving van een' dichter.
ô Reik my, naar den ouden trant,
Een' vast in leêr gevatten' band;
Of, voeg met één der zwaarder namen
(Indien zy zich den bloed niet schamen)
Den mijnen op één blaadtjen samen,
En dan, verzeker 't voor den brand.

De in dit gedicht toegesproken vriend^4. is Gerrit-Joan Meijer (15 augustus 1781 - 22 november 1848), zoon van Jan Jacob Meijer, predikant te Batavia, en Christina Bartiana Schreuder. De familie was woonachtig geweest in Cleef. Gerrit-Joan was huisonderwijzer geweest, eerst bij Mr. C. van der Voort Pieck te Nijmegen, later bij M.C. van der Oudermeulen te Amsterdam. Deze namen treffen we in zijn album aan.

Een eerste cluster van bijdragen zien we in de periode 1809-1813, toen Meijer werkzaam was in het Felix Meritis- en Hollandse Maatschappij-circuit,^5. waar hij Bilderdijk van kende, alsmede Paulus van Hemert, F.W. Schlosser, J. Konijnenburg, Barend Klijn, Hendrik Harmen Klijn, Maurits Cornelis van Hall, Johannes Kinker en Jan Fredrik Helmers. Een tweede cluster zien we in 1818, toen Meijer in het jaar van zijn huwelijk met Catharina Smit naar Brussel vertrok, waar hij op aanbeveling van onder anderen Bilderdijk en Kinker, docent werd aan het Athenaeum. Van 1822 tot 1830 doceerde hij te Leuven en van 1831 tot zijn dood in 1848 te Groningen.^6.

Het in 1999 door de Universiteitsbibliotheeek van de Universiteit van Amsterdam verworven album bevat 118 blaadjes van 95 × 155 mm, goud op snee, waarvan 49 blanco zijn en 69 bijdragen bevatten: 45 tekstuele in proza, poëzie of beide, 18 tekeningen, 3 borduurwerkjes en 3 knip- en plakwerkjes. Het pakketje ligt in een gemarmerd doosje, opgeborgen in een leren bandje met goudbestempelde randen (platten van 105 × 165 mm). Het geheel kan in een met marmerpapier beplakte boekvormige slipcase worden geschoven.

Aangezien Bilderdijks bijdrage mede door de setting interessant is, volgt hier een overzicht. 59 bijdragen zijn gedateerd, althans van een jaartal voorzien:

1.	C.F.C. Meijer, Amsterdam 5 februari 1806, Duits en Latijn (110 × 190, gevouwen)
2.	K.H.J. Meijer, 8 juli 1807, Frans
3.	H. Ameshoff Azn, Amsterdam 1807, Duits (Fichte)
4.	M.A. Meiners, [...]burg 28 november 1808, borduurwerk, Duits (afwijkende papiersoort, links tot standaardformaat geknipt)
5.	C.B. van der Oudermeulen-van Hees, Amsterdam 20 mei 1809, tekening (gezicht op dorp), Engels
6.	C.C. Meijer, Amsterdam 12 juni 1809, knip- en vlechtwerk, Duits
7.	W.N. Meijer, Amsterdam 12 juni 1809, Duits
8.	C.B. Schreuder, wed. Meijer, Amsterdam 12 juli 1809, Nederlands
9.	Strick v.u. zu Linschoten Freijherr v. Hokendorp, Schloss Linschoten 28 juli 1809, Duits
10.	J. Harald [?], Einschloten [?] 30 juli 1809, Duits
11.	Weres [?], Cleve 1 augustus 1809, Duits
12.	E. Schilderup, Amsterdam 9 augustus 1809, Nederlands
13.	S.A.C. Hesse, Amsterdam 10 augustus 1809, Duits
14.	Amalie Hesse, Amsterdam 15 augustus 1809, Duits
15.	W v Esveldt Holtrop, 30 augustus 1809, Nederlands (met ex. van Homerus' Odyssea)
16.	Paulus van Hemert, Amsterdam 28 november 1809, Frans
17.	Friedericke Elis. Louise Koch, Delft 10 december 1809, Duits
18.	Henr. Alb. van Moock-Koch, Delft 10 december 1809, Duits
19.	M.v. Moock, Delft 13 december 1809, Duits
20.	J. Konijnenburg, Amsterdam 1809, Latijn (Seneca)
21.	JCK, Amsterdam 4 januari 1810, borduurwerk, Duits
22.	Henriette van der Oudermeulen, Amsterdam januari 1810, bloemtekening
23.	J.[?] Schreuder, Amsterdam 28 maart 1810, Frans
24.	P.v. Nievelt, 3 mei 1810, Nederlands
25.	H.A. Flocken, Amsterdam 16 mei 1810, tekening (watervalletje onder brug)
26.	M. Henriette Walthe[r], Amsterdam 25 november 1810, knip- en vlechtwerk met haar
27.	Louise S. Walther, Amsterdam 17 december 1810, borduurwerk
28.	Caroline Walther, Amsterdam 18 december 1810, knip- en vlechtwerk, Frans
29.	W.G. Stroink, Amsterdam 23 februari 1811, Engels
30.	Hendrik Harmen Klijn 30 november 1811, Nederlands^7.
31.	Wm. Bilderdijk, 3 februari 1812, Nederlands

1. In het eerste decennium zou zich een sterke daling van alba hebben voorgedaan: Alba amicorum. Vijf eeuwen vriendschap op papier gezet: het album amicorum en het poëziealbum in de Nederlanden (eindred. K. Thomassen), (Maarssen/'s-Graveland 1990), 24-25.

2. De laatste in groene marokijnen band: zie T. Geerts, Het Bilderdijk-Museum. Catalogus van kunstvoorwerpen (Leiden 1994), nr. 164 (p. 120-127).

3. Aeneis I 488, vert. M.A. Schwarz. Bilderdijk citeerde uit het hoofd: ‘vidit’ i.p.v. ‘agnovit’.

4. Niet te verwarren met een andere Meijer, voor wie Bilderdijk op 29 Louwmaand 1822 een gedicht schreef: ‘Aan den heer G.J. Meyer, Predikant te Marsum, op zijn brief van den 10n. January 1822’ (Rotsgalmen I 127; DW XI 321-324). Ofschoon deze tekst de woorden ‘In 1795 bleef U mijn dank en zegen’ bevat, is uit de correspondentie van dat jaar omtrent deze Meijer niets bekend.

5. Diverse redes in Hollandsche Maatschappij, afd. Amsterdam 1808-1813: M. van Hattum, Jan Fredrik Helmers (1767-1813). Leven en werk van een Amsterdamse wereldburger (Amsterdam 1996), 116. Redes in Felix Meritis op 1 april 1812 (aardrijkskundige ontdekkingen tot op onze tijd), 3 februari 1813 (Petrarca), 15 december 1813 (vert. van Latijns werk: nachten doorgebracht aan de graven van de Scipio's): M. van Hattum, Lezingen en verhandelingen in ‘Concordia et Libertate’ (1769-1806) en ‘Felix Meritis’ (Dep. Letterk.) (1779-1808, 1810-1832, 1865-1873) (Amstelveen 1983).

6. Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek 3 (Leiden 1914), 856-857, en G.J. Vis, ‘Tussen Amsterdam en Brussel. J.-P. van Cappelle en G.-J. Meijer: twee pioniers in de academische neerlandistiek’, in: Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 1992-1, 79-98 (over Meijer: 87-93).

7. In Nieuwe Gedichten (Amsterdam 1825), 78-80.

[p. 11]

32.	B. Klijn Bz, 27 februari 1812, Nederlands^8.
33.	P.J. Ameshoff, Amsterdam juni 1812, Nederlands
34.	D.v. Hees, Batinge 1 september 1812, Frans
35.	J.B. de Wilde, 31 december 1812, Frans en Duits
36.	Helmers, 1812, Nederlands^9.
37.	N. Schuckink, 1812, tekening (weg langs vaart)
38.	F.W. Schlosser, Amsterdam 10 maart 1813, Nederlands (over Petrarca)
39.	A.E. Klijn, 1813, bloemtekening
40.	G. Muller, Amsterdam 1813, tekening (waterval met ruïne)
41.	Ns. Schuckink, 1813, tekening (tempel)

8. In Gedichten I (Amsterdam 1817), 164, doch hier met een vierde strofe: ‘Zoo zult ge op 's levens weg, verwyderd van uw vrinden,/ Als vreugd, en raad en troost, u op dat pad ontvliên./ In dees gedenkrol weer, de vreugd en troost hervinden/ Zij blyft steeds voor uw hart, een dankbaar wederzien.’

9. Zie voor de lofrede van Meijer op Helmers: Van Hattum 1996, 140-144 en bijlage III 45. Deze bijdrage is nagenoeg gelijk aan Nalezing der gedichten (Amsterdam 1815), 66-68, doch na de zesde strofe volgt in dit album een strofe extra: ‘Gy zet fier en stout uw stappen,/ Alles in- en wel-doorziend',/ In het ryk der Wetenschappen!/ En ik blyf, schoon onverdiend,/ Trotsch op d'eernaam van uw' vriend.’

[p. 12]

42.	J.A. Brouwer, Amsterdam 31 maart 1815, Nederlands
43.	H.M.v. Dyk, Amsterdam 9 december 1816, Nederlands (verso: ‘In het album van de Heer... Meyier’; hij kent Meijer dus nauwelijks)
44.	J.J. Teyler van Hall, 20 januari 1817, tekening (gezicht op dorp met twee mannen)
45.	D.I.C. Meijer, 14 maart 1818, tekening (‘De brug van Dornach in Zwitserland’)
46.	Wm. Hk. Warnsinck Bz, Amsterdam 22 maart 1818, Nederlands
47.	H.A. Meijer, maart 1818, bloemtekening
48.	M.C. van Hall, Amsterdam 18 april 1818, Nederlands
49.	S.[?] Van der Vijver, Amsterdam 20 april 1818, Nederlands
50.	M. Westerman, Amsterdam 25 april 1818, Nederlands
51.	F. van der Oudermeulen, 25 april 1818, Duits
52.	Van 's Gravenweert, april 1818, Nederlands
53.	Y. Quetelet, 31 maart 1820, Frans
54.	Fred. B. de Reiffenberg, april 1822, Latijn
55.	J.P. Hoeufft, Amsterdam 3 maart 1832, in cirkelvorm de namen Minerve, Les Muses, La Fortune, Les Graces, Frans
56.	C.G.W. Meijer, Groningen 15 augustus 1843, bloemtekening, Frans (310 × 920 gevouwen)

Er zijn dertien ongedateerde bijdragen:

57.	Petrus Johannes A., bloemtekening, Duits
58.	G.J. Beelaerts d'Emmichoven, bloemtekening (80 × 155)
59.	de Fremery, Frans
60.	G. Greve, Nederlands (citaat van Bilderdijks Popevertaling)
61.	Johs. Kinker, Nederlands
62.	Lesbroussart [?], Frans (Yriarte)
63.	A.M. Meijer, bloemtekening
64.	C.W. Meijer, tekening (rots met water)
65.	G.H. Meijer jr, tekening (‘Ansicht von Bonn’)
66.	M.S.O.v. Nievelt, Nederlands
67.	Dor. [?] Schindler, Duits (over Schiller)
68.	I.O.S.v.d. Voordt-Pieck, bloemtekening (opgeplakt)
69.	Onvoltooide tekening (struiken)

Ik citeer nog enige - onbekende - teksten uit Bilderdijks omgeving. Eerst die van Paulus van Hemert:

Vous cultivez l'esprit charmant,
Que vous a donné la Nature:
Les reflections, la lecture
En sont le solide aliment,
Et son usage est sa parole.

S'occuper c'est savoir jouir:
L'oisiveté pêse et tourmente.
L'ame est un feu, qu'il faut nourrir,
Et qui s'éteint, s'il ne s'augmente.

Johannes Kinker schreef zijn bijdrage op staand formaat. Bovenaan is, recto en verso op dezelfde plaats, een cirkel uitgestippeld, waarbinnen niet is geschreven. Daarboven schreef Kinker: ‘Aan het onderstaande kopje,(*) dat slechts dan, wanneer het tegen het licht aangehouden wordt, zichtbaar is.’ Links van de cirkel staat: ‘(*) of liever, niet het kopje; maar het blaadje, waar op het zich toevallig vertoont.+’ Rechts ervan lezen we: ‘+ Ook niet

[p. 13]

het blaadje, maar de gestremde zelfstandigheid, waar uit het gegoten is.’ Dan volgt de tekst onder de cirkel:

'k Heb, lief onschuldig blaadje,
U tegen 't licht gehouden,
Om in uw hart te lezen;
Om uit uw nevelvlekjes,
En lichte zomerwolkjes,
Uw' innigste aard te ontdekken. -

Ik zag een kinderzieltje,

Vol sluimerende schetsjes,
Die, door elkander vloeyend,
In dommelige woeling,
Niet weten, waar te landen.

Toen zag ik ook uw randjes,

Uw vier vergulden kantjes,
Als fyne zonnestraaltjes
Rondsom uw golfjes lichten. -

Nu wilde ik op u schryven,

Uw d'eersten indruk geven,
Van broederliefde en vriendschap:
Het scheen me, als of uw wolkjes
Zich luistrend zamen krulden;
Wanneer eensklaps een kindje
By gindse donker stipje
Zich aan myn oog vertoonde.
Ach, Meyer, zie dat kopje,
Dat gy my hebt gezonden!
Zie, zie. - daar boven 't stipje,
Begint zyn aangezichtje,
Maar, zeg my waarom schreit het? -
Ga, blaadje ga, in vrede,
Naar 't Album van uw meester;
En vraag hem daar een plaatsje,
Een plaatsje by zyn vrienden!
Hy blyft altyd uw vader
En ik, ik ben uw peetoom.
Ga, kindje, ga in vrede,
Naar 't wiegje van uw broêrtjes,
Uw naam is, Meyer Kinker.

Bespied daar, in uw wiegje,

De vrienden van uw] vader,
En zie, op welke blaadjes
Hun namen zyn geschreven.
Misschien dat ook hun wolkjes,
En flaauwe nevelvlekjes
Gelykenisjes toonen,
Daar veel by valt te gissen.

Ga, blaadje, ga in vrede,

Naar 't Album van uw meester;
Maar houd daar op met schreyen,
En wordt een lachend wichtje.

Van 's Gravenweert, april 1818:

't Geluk is aan geen plaats verbonden,

Voor onderzoek noch schatten veil,

Die 't in zich zelven heeft gevonden,

Is meester van zijn eigen heil.

Zoo, Meijer! zal geen ramp u deeren

Wanneer ge in Brabands zetelstad

De kunsttresooren zult doen eeren,

Die 't vruchtbaar Nederland bevat.

Zoo blijft, by 't went'len van de baren,

By 't schokken van de levenskiel,

By zachten wind en lijfsgevaren,

't Geluk besloten in uw ziel.

M.C. van Hall, Amsterdam 18 april 1818:

Ga, door het licht der hoop geleid,

waar 's Lands Minerf uw deugd en uw vernuft verbeid,

En laat de godheid zorgen!

uw heilstar klom, door nevlen van verdriet,

Van uit de trage kim! een wolkeloze morgen

Spelt u den schoonsten dag in 't naderend verschiet.

F.W. Schlosser:

Gij hebt Petrarcha's lot in volle kracht voldongen,
Ook ik heb dien beseft & 's Dichters Kunst gevoeld;
Maar voor het manlijk hart, hadt hij meer schoon gezongen,
Zo zijn verheven zang de Vriendschap hadt bedoeld.
De Liefde moog' het hart eens Jongelings doen zuchten,
De Man kwynt om geen drift, die 't jeugdig hart ontvoert:
Moet hij, door 't Lot miskendt, dat zoet genot ontvluchten,
De Vriendschap zij de gids, die Hem door 't leven voert.

M. van Hattum