Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 2

[p. 379]

Poincten daer op alle de cameren vande Westindische Compagnie beschreven sijn, omme in conformité vanden octroije tegen den eersten meert st. n., wesende donderdach, goet tijts haere gecommitteerden te senden binnen der stadt Amsterdam, omme als dan in besoigne te treden, op poene van ses guld. daeghs bijde defaillanten te verbeuren, als breeder &c.
(Uit het Archief van Hilten.)

1. Vooreerst werden de Leden versocht door hare Gecommitteerde met te laten brengen perfecte lijsten van alle 't gene sij gesonden hebben opde restanten vanden jare 1639, en̄ nieuws geresolveerde voor den jare 1640, soo van vivres, equipagie, cleyn vaertuych, amunitie, coopmanschappen, soldaten, matroosen, treynspersonen, alsmede wat scheepen gemaeckt off gecoft hebben, achtervolgende de Resolutie van̄ XIX, in dato 16^en Junij 1639. Item wat penningen over de tweede verhoginge, soo van oude als nieuwe capitalen inde resp^e Cameren ingebracht sijn, om den selven ontfangh te liquideren ende verdeelen, naer advenant de negende parten, ende de verhoginge te sluyten.

2. Alsoo de H^r Adriaen vander Dussen jegenwoordich int Vaderlandt is gecomen, om rapport te doen vanden geheelen staet van Brasil, sulcx als die bij sijn E. opt affscheyt aldaer gelaten is, worden de resp^e Cameren ver-

[p. 380]

socht, hare Gecommitteerden te gelasten, dat sij 't selve rapport sullen aennemen, ende mette voor desen mede gegeven Instructie confereren. Ten eynde sijn E. behoorl. werde ontlast, ende de Compagnie kennisse gedaen, op wat voeten de sake vande conquesten aldaer sich bevinden, ende ingevalle yetwes tot naerder ordre ende welwesen vande Compagnie uyt hetselve mochte resulteren, volcomentlick gelast te komen, omme 't selve aff te doen, ende te statueeren, datmen te wedersijden gerust mach wesen, het beleyt van saecken soodanich te weesen, dat soo wel Bewinth^rs als andere geinteresseerden moogen sien ende vernemen, dat de respective rek^e1) ende hetgene men meer te verantwoorden heeft, werde gestelt, om daer uyt de volkomen gerustheyt ende billijck contentement te konnen erlangen.

3. Om hetselve gevouchlijck te konnen uytwercken, sal nodich wesen, dat de resp^e Cameren ende Bewinthebberen resumeren de resp^e Resolutien, Notulen, Brieven, Advysen ende alle soodanige papieren, die van aenbegin tot informatie ende contentement vande Kameren bijden Hoogen Raeth van Brasil overgesonden sijn, ende daer uyt door Commissarissen te doen trecken de belastingen van alle avancementen, 't sij van Negros, Ingenhos, geconfisqueerde goederen, verpachtinge, toegesonden coopmanschappe, ontfangen recognitien ende vrachten, ende wat meer tot voordeel vande Compagnie int gemeen bij haer E. gebeneficieert mochte wesen, van 't welcke de Regieringe in Brasil gedebiteert sal werden, om hetselve tegens de Vergaderinge vande XIX^e te verantwoorden, niet twijffelende off de Heer van der Dussen tot decherge vandien behoorlicke rekeninge ende lijste mede gebracht hebben. Ende aen d'ander sijde werden de Cameren oock versocht die Regieringe van Brasil voorn̄t te ontlasten van sooda-

1) Rekeninge.

[p. 381]

nige retouren, betalinge binnens 's lants, beneficieringe van goederen, besteden van wercken, ende 't gene vorders tot de Comp^s laste naer sijn nature gebracht moet worden, (als) behoorl. sal wesen Ten eynde alles gesien, geapprobeert, geexamineert ende geslooten werde, datmen aen alle kanten bespeure niemant, voor soo veel hem aengaet, excedere inde administratie, soo hem van wegen de Compagnie betrouwt mocht sijn geweest; waeraen geoordeelt wort de substantie vande Compagnie ende gemeene participatie ten hooghsten gelegen te wesen, ende alle deliberatien te vergeeffs te sijn, indien hierin niet klaer gesien noch getreden kan worden.

4. Ende alsoo 't verloop van saecken, mitsgaders verscheyden misverstanden daeruyt ontstaen, klaerlijcken aenwijsen, dat de administratie vande Comp^e in grootte ende swaare disordren geschapen is te vallen, ende alreede in veel deelen gecomen sijn, doordien de resp^e Cameren ende Leeden met geen gemeene reeck^e en̄ behoorl. verantwoordinge aenden anderen sijn gebonden, maer yder, soo als tot noch toe is gepractiseert, sijne boucken sluyt ende opneempt buyten des anderens kennisse, sulcx dat door hetselve groote misverstanden reede sijn ontstaen, ende voor het toecomende noch swaerder te verwachten sijn, sullen de resp^e Leeden daer op gelast willen comen, offmen niet bij forme van een Reeckencamer alle de Cameren hunne doen ende administratie int generael sal doen verantwoorden, welcke Rekencamer met behoorlicke instructie versien ende opgerecht sijnde, van haer bevindingh sou hebben te rapporteren aende Vergaderingh vande XIX^e, dewelcke macht en̄ autoriteyt dient behouden, omme de respective Cameren in debvoir te houden, ende met eenen in dese Vergaderinge middelen beraemt, in wat manier, soo wel de deffailjanten, als die uyt autoriteyt comt te excederen, in debvoir gebracht sullen worden. Op dat door dat middel voorgecomen mogen sijn de sware confusien

[p. 382]

ende onlusten, dewelcke langer en meer met onvermijdel. interest voort gemeen de Compagnie schijnen te dreygen, ende de Cameren soo gestelt blijven, dat hem d'eene op des anders debvoiren billick te verlaten heeft.

5. De Conquesten van Brasil ende het gene met Godes zeegen daer noch meer mochte bij komen, sal voor al versorcht en̄ gemeinteneert moeten worden bij de vergaderinge vande XIX^e, aende welcke, als representerende den gemeenen interest vande Resp^e Kameren en̄ Participanten, te besorgen staet onder de Hooge Regieringe vande Ho. Mo. Heeren Staten Gn̄ael, dat behoorlijck betrouwen ende respect meer en meer geconfirmeert ende versekert werde. Sal daeromme inde selve vergaderinge geadviseert en̄ geresolveert werden, op wat voet men het respect ende interest vande Compagnie inde quartieren aldaer sal bewaren; oock aenleydinge geven, dat soodanige Remonstrantien, de welcke strecken sullen tot de versekeringe ende 't beste van̄ ingesetenen aldaer, inde vergaderinge van̄ XIX^e mogen werden ingelevert ende daer op naer hare natuire favorable resolutie genomen; oock daer uyt verder gebracht, indien deselve mochten wesen van dien aert, dat daer over hooger deliberatien van noode waren; daeromme d'ingesetenen aldaer aen te schrijven ende te belasten vrij ende onbeschroomt hunne klachten ende consideratien herwarts over te senden aen dese Vergaderinge, met belofte dat daerop bij de XIX^e sulex sal werden geleth, als de importantie vandien meriteert.

6. Ende alsoo wt verscheyden clachten, van Brasil overgecomen, vernomen wert, dat eenige officieren, soo wereltl. als geestelijcke, hun beclagen over de sobere tractementen aende selve toegeleyt opt vervallen van hare montcosten, naerder gespecificeert inde resp^e aennemingen, werden de leden versocht dese sake naerder te resumeren, ende bij occasie deser clachten niet alleen te resolveren opt voors. versouck, maer oock te letten, oft men niet soude connen

[p. 383]

affdoen verscheydene groote extraordinarie oncosten, daermede men verstaet de Compagnie int gemeen aldaer beswaert te sijn. Versouckende de resp^e Cameren mede te willen brengen d'informatien ende memorien, soo hier toe dienstich mochten wesen, te meer dese sake niet sonder ondienst buyten een gemeen besluyt mach werden gelaten.

7. Sal mede geresumeert ende geresolveert werden opt versouck van̄ hooft Participanten Negotianten, hiermede gaende onder N^o. I. om voor te komen ende te verhinderen alle onbehoorlijcke indrachten ende beswaernissen, die tegens d'intentie vande vergaderinge der XIX^e aldaer tot yemants lasten mochten insluipen, en met een hooge ende laege officieren in Brasil te belasten, bij aldien hun behoorlijck mocht blijcken bij aenclachte van̄ fiscael ende officieren aldaer ofte oock eenige andere informatien, dat deselve concussien metter daet werden geremedieert oock gerestitueert 't geen op dier vougen mochte genooten wesen, straffende voort d'overtreders vandien naer gemeene rechten. Kunnende dit werck niet worden geexcuseert van openbaer gewelt en̄ bedriegerye, alsoo d'officieren, die haer tractement vande Comp^e genieten niet onbewust connen wesen, dat sij tot sulcx heel onbevoucht sijn ende, anders doende, de goede luyden ende 't welvaeren van onse finantien ten besten wort gelaten van soodanige personen ende officieren, dewelcke volgens hunnen eedt ende soldyen haer billick hebben te vervougen, inde welcke de excessen dies te ondraechlijcker sijn ende vooral remedien vereysschen, soo men de Compagnie's beste ter herten neemt.

8. Alsoo verscheyden saecken dagelicx voorvallen, die nootsakelick expeditie vereysschen, ende evenwel van die nature sijn, dat daeromme geen vergaderinge vande XIX^e beroupen kan werden, als van commissien te geven aen particuliere schepen om naer de limiten vant octroy vande Compagnie te gaen, mitsgaders de distributie vande dagelicxe retouren, die nu en dan werden ingebracht, sullen

[p. 384]

bij dese vergaderinge commissarissen geordonneert moeten werden, dewelcke gelast sullen wesen dese saecke naerder te resumeren ende eenen eenparigen voet ende personen te beraemen, die 't selve werck sullen expedieren, opdat de limiten vant octroy ende de bevaringe vandien sulcx gebruict werden, als den teneur vandien mede brenckt, ende de vergaderinge vande XIX^e met kennisse van saecken heeft toegestaen, ofte noch in toecomende sal toestaen, waervan de consenten eenpaerlijck ende bij een gemeene kennisse inden naem vande XIX^e behoorden te geschieden; oock een yder een versekert mach wesen, dat de beraemde reglementen, ordre ende instructie, daer over beraemt, over al opden selven voet werden gepractiseert.

9. Wijders de Heeren Commissarissen van sijn Hooch^t soeckende affreeckeninge met de Compagnie te maecken aengaende sijn recht ende aenpart inde prinsen, opden vijandt becomen, sullen de Gedep^den vande Resp^e Kameren hun laten gelasten ende informeren van̄ particulieren toestant desen aengaende, in hun registers, brieven ende memorien te vinden, dewijl dat 't selve niet als met grootte ondienst vande Compagnie verschooven ende uyt gestelt werdt.

10. De Respective Cameren werden met een versocht gelast te koomen opde generale rekeninge, die nu ultimo January beraemt is ende sijn voortganck moet hebben, om deselve te approberen ofte de differenten van dien volcomentl. aff te doen ende bij faulte van dien middelen te beramen in wat maniere ende ordre de gemeene Participanten hunnen interest ende recht gevonden sal connen werden.

11. Tot noch toe hebben de gemeene Participanten geavanceert de verhoginge van haere capitalen op een vast presuppoost, dat haere Ho. Mo. dese Comp^e souden bijweesen met alle gewoonlicke faveuren ende noch daer en boven met een subsidie van vijff hondert duysent gul.

[p. 385]

gevens gelts, ende een jaerlijcxe subsidie soo lange den tijt van het octroy duren sal van seven hondert duysent gul. jaerlijcx, mitsg. continuatie vant octroy voor xxv jaren, blijvende tot laste vande Bewinthebberen de sollicitatie ende invorderinge van̄ restanten, daerop men heeft inde administratie van̄ Compag^ie reguard genomen, sal dienen gedelibereert ende geresolveert, bij wat middelen ende wegen hare Ho. Mo. tot d'effectuele prestatie vandien gebracht sullen connen werden. Te meer weynich apparentie is de voors. participanten geinteresseerden tot voorder furnissement van penn̄ te brengen, ten sij alvooren hun werde gepresteert hetgene waerop eygentlick de verhoginge van̄ capitalen belooft ende toegestaen sijn.

12. De saecken van Africa comende meer ende meer in consideratie, sullen de resp^e Leden gelieven geinstrueert te comen een secunde ofte tweede persoon vande Generalit^t aldaer te eligeren, ende met eenen over te brengen soodanige rekeningen, documenten ende papieren, als sedert December anno xvi^cxxxiiij tot nu toe in cargasoen en schepen derwarts gesonden sijn. Opdat de Leeden mach blijcken, in wat fatsoen ende debvoir de voors. custe tot noch toe gehouden is, oock ordre stellen, dat deselve hier naer in goede ordre gecontinueert werde, ende voor alle beloop bewaert. Te meer de rekeninge vande achtien schepen ydereen hoort te blijcken, soo wel de toegesonden cargasoenen, alsmede de retouren vandien, tot profijt vande respective aenparten behooren te werden gedistribueert, ende niet toegelaten kan werden, dat soodanige als tegen den beraemden voet minder cargasoen hebben gestuert, nevens andere souden genieten, die de resolutie van̄ XIX^e voldaen hebben, ende voor het toecomende mede letten, offmen niet en soude konnen voornemen den voorslach, bijden Generael van Ypren gedaen, hier mede gaende onder N^o 2, off andere diemen int selve reguard soude weten voor te brengen.

[p. 386]

13. Alsoo de Hooge ende Secrete Raden in Martio van Brasil vertrecken sullen, ende de derde persoon tot Hooge ende Secrete Raet voorleden Vergaderinge vande XIX^e, niet en is aengenomen, werden de leden versocht capable persoonen voor te draegen, omme bijde Vergaderinge vande XIX^e verkooren ende aengenomen te werden.

14. Ende voorts op alle andere saken, soo wel uyt de lecture en̄ rapporten uyt Brasil als andersints sullen voorvallen, volcomentl. geinstrueert te comen, omme opde selve te adviseren ende resolveren, oock te concluderen met de meeste stemmen, alsoo vele onbedachte saecken vandien nature sijn, dat niet en kunnen uytgestelt ofte naegelaten werden, daer op de leden seer serieusl. versocht worden.