Biekorf. Jaargang 102

[p. 36]

West-Vlaamse zaligen en heiligen in 1610

Guillaume Gazet, kanunnik in het Sint-Pieterskapittel van Ariën en pastoor op de Maria-Magdalenaparochie in Atrecht, gaf in 1610 zijn Tableaux sacrez de la Gaule belgique uit waar allerlei merkwaardige gegevens in opgetekend staan nopens de bisdommen van de Zuidelijke Nederlanden. Atrecht behoorde toen nog tot de Spaanse Nederlanden. Zijn Tableaux sacrez werd gevolgd door La Bibliothèque sacree du Pays-Bas, met een hele reeks biografische nota's, alfabetisch gerangschikt op hun voornaam over theologen, geestelijke schrijvers en denkers uit de Nederlanden (Atrecht, gedrukt bij Guillaume de la Rivière, à l'Enseigne du Bon Pasteur, 14 + 176 blz.). Er bestaat ook een tweede editie uit 1614.

Het boekje is 18 cm hoog en 11,5 cm breed. De paginering is evenwel eigenaardig. Na 14 inleidende bladzijden die niet genummerd werden (titelblad, opdracht aan messire Charles de Bonnières, gouverneur van Sint-Omaars, een Avant-Propos door de auteur en een Latijns sonnet) volgt dan het corpus van het werk. Alles samen bevat deel I (nl. Tableaux sacrez) 14 + 96 bladzijden. Het tweede deel (Bibliothèque sacree) sluit onmiddellijk aan bij dit eerste deel en de paginering loopt zonder onderbreking verder door, te beginnen vanaf bladzijde 97 tot en met bladzijde 160. Waar de volgende bladzijde normaal het nummer 161 had moeten dragen, staat op deze bladzijde het nummer 107! De foute paginering loopt dan door tot bladzijde 122, waar het, was de paginering juist aangeduid geworden, eigenlijk 176 had moeten zijn...

Deze slordige aanduiding neemt niet weg dat het werkje van Gazet een merkwaardig stuk is, dat in de geest van de Contrareformatie werd opgesteld. Alle bisdommen uit de Nederlanden, dus ook de Noordnederlandse, worden erin behandeld, alhoewel deze laatste in feite niet meer functioneerden of een titularis hadden.

Uit dit minder bekende boekje halen wij uit de Tableaux sacrez de lijsten van les saincts qvi sont Honnorés au Diocèse de Bruges en deze uit het Diocèse d'Ipre (blz. 77-78).

Bisdom Brugge:

Sainct Eloy y est honnoré pour Apostre & premier Predicateur	1 Decemb.
S. Donat Patron: Il a esté le 7. Archeue. de Reims & son corps y fut transporté par apres	14. Octob.
S Arnoul Euesque de Soisson est honnoré A Ardembourg. 1087	18. Aoust.

[p. 37]

[p. 38]

S Guthagon Confess. & Roy d'Escosse gist A Oostherke	3. Jullet.
S Anschaire & son disciple	3. Feuri.
S Rembert Euesque de Hambourg & Breme sont honnorés a Touruoult	11. Iuin.
S Ilhere Euesque, A Bruges	14. Octob.
S Charles Comte de Flandre mart. A Bruges en l'Eglise de S. Christofle. An 1126.	2 Mars.
S Gualtere Euesque de Poictiers natif de Bruges	17 Auril.
S Torphine Euesque de Noruege gist au Monastere Dees pres de Bruges. An 1284.	8 Ianu.
S Quirin où Querellin Hermite est honnoré a Ekeloo en Flandre.	2 Octobre.
Le Bien-heureux Enfant Achas de l'ordre s. François, est honnoré A Touruoult	11 Iuin.
S Canut Roy de Dennemarc & Martyr, Pere de S. Charles Comte de Flandre	10 Iullet.
S George dit le Iuste est honnoré A Bier-bliet.	5 Aoust.
Ste. Godelene Art. A Guistelle.	6. Iullt.

Bisdom Ieper:

Sainct Hunfride Eues. de Terouenne & S. Maxime Eues. de Riez	8. Mars.
ont estétransportés de Terouenne à Ipre l'an 1554.	17. Nouemb.
S. Vvinoc Conf. & Abbé gist à Bergues	6. Nou.
S Osualde Roy & Conf. Son corps à esté transporté à Bergues a. 1221	5. Aoust.
S. Sidron où Sidronie Mart. soubs Aurelian. Son corps fut apporté de Rome à Messine en Flandre l'an 1064	3. Iullet.
Ste. Levvine Vierge & Martyr à Bergues	22. Iullet.
Ste Ide Vesue au Monastere de Vvast où Vvarne en Flandre	14. Auril.
Ste. VValburge Vierge gist en l'Eglise Collegiale de Furnes auec ses Freres	4. Aoust.
S. Vvilibalde Euesque & son Frere	7. Iullet.
Ste. Idaberge Vierge d'Angleterre. Ses ossemens ont esté transportés à Bergues, S. VVinoc, & y est honnoré.	20. Iuin.
S. Godehard Conf., est honnoré à Arneke pres de Cassel pour patron de l'Eglise.	5. May.
S. Vvalimbert Abbé natif d'vn Village nommé Gulpen prés de Furnes est honnoré.	31. Decemb.

West-Vlaanderen viel in 1610 ook met sommige gedeelten onder het bisdom Gent (streek van Tielt) en dit van Doornik (Izegem, Menen, Kortrijk en omgeving). Onder deze bisdommen staan de vele en oude heiligenvereringen genoteerd uit Gent en Doornik. Speciaal

[p. 39]

onder Doornik vermelden we nog een locale West-Vlaamse heilige (blz. 69):

s. Hillon Conf. Patron d'Iseghem

7. Janu.

Meer dan waarschijnlijk zijn deze heiligenreeksen, gerangschikt en uitgegeven door Gazet, niet het resultaat van persoonlijke opsporingen of van navraag ter plekke. Hij zal zijn gegevens gewoon gekopieerd hebben uit kerkelijke almanakken, feestkalenders of missalen. De lijst waarin hij de heiligen rangschikte, verloopt niet in een chronologische volgorde, noch naar hun voorkomen in de kerkelijke kalender of naar het jaartal van hun afsterven. Maar de keuze die hij presenteert in zijn lijsten, maakt precies melding van die heiligen en zaligen die in 1610 nog volop het voorwerp uitmaakten van volkse verering, tradities, bedevaarten en/of locale legenden. Daarom zijn de lijsten van Gazet wel eens het lezen waard. De vaak corrupte schrijfwijze van sommige eigennamen en plaatsnamen laat vermoeden dat hij weinig vertrouwd was met het huidige West-Vlaanderen en dat hij wellicht geen Nederlands kende.

Over de persoon van Gazet is niet zoveel bekend. In de inleiding op zijn boek getuigt hij dat hij reeds minstens environ trente ans au service du peuple stond en zijn opstellen nu in langue vulgaire uitgeeft om de gelovigen iets bij te brengen over het verleden van de Kerk. In 1610 was hij dus reeds een man op middelbare of zelfs op latere leeftijd.

In zijn Avant-Propos vermeldt hij eveneens enkele werken die hij zelf vroeger geschreven had, namelijk Le miroir de la conscience, Le sacré bancquet, Le cabinet des Dames en Exercices spirituels avec des litanies pour toute la semaine. Hij publiceerde ook over de miraculeuze kaars van Atrecht en hij stelde in het Latijn een toneelstuk op over het leven van de H. Magdalena, patrones van de parochie in Atrecht waar hij pastoor was.

Rond die jaren leefden er in Atrecht en omgeving nog twee naamdragers Gazet die publiceerden en misschien wel familie van hem waren. In zijn biografisch gedeelte geeft hij o.m. korte notities over Antoine en Nicolas Gazet. De eerste was doctor in de medicijnen te Ariën. Hij vertaalde enkele geestelijke tractaten uit het Italiaans in het Frans wat laat vermoeden dat hij zijn medische studies volbracht aan de universiteit van Bologna (Italië). De andere naamgenoot, Nicolas Gazet, was een pater franciscaan en is de auteur van Le miroir des veuves, Le palais de miséricorde en La chronique de l'Ordre des Annonciades.

[p. 40]

De inbreng in onze Zuidnederlandse cultuur vanuit het franssprekende Artesië, dat toen een tijdlang evengoed als Vlaanderen behoorde tot les Pays-Bas, verdient in onze nederlandstalige studies stellig meer aandacht dan er tot op heden aan besteed werd.

L. Van Acker

Woorduitleg:

Ardembourg: het moet zijn Oudenburg; Oostherke: Oostkerke bij Brugge; Touruoult: Torhout; 1126: het moet zijn 1127. De opgave van 1126 laat vermoeden dat Gazet (of de bron waar hij uit putte) de paasstijl toepaste. Werd de paasstijl in 1127 al gebruikt?; Deest: ter Doest; Ekeloo: Eeklo; Bier-Bliet: Biervliet in Zeeland, dat nog ressorteerde onder het bisdom Brugge; Guistelle: Gistel; Teroünnes: Terwaan; Riez: Trier, waar de hl. Maximus bisschop was; Vvast ou Vvarne en Flandre: Sint Ida of is het Sint Idaberge, vereerd in Sint-Winoksbergen? Wast kan duiden op Sint-Vaast (Atrecht), maar dat was maar al te bekend aan Gazet en ligt niet in Vlaanderen. Warne kan misschien duiden op Warneton (Waasten) of op Watten? Wie kan hier bescheid geven?; Gulpen: Wulpen bij Nieuwpoort.