Biekorf. Jaargang 71

[p. 340]

Bomen en tronken op het Rijselhof te Kaprijke in 1461

In 1237 stichtte gravin Johanna van Constantinopel een hospitaal te Rijsel, het later genoemde ‘hôpital Comtesse’. De gravin begunstigde dit hospitaal herhaaldelijk en door haar toedoen verkreeg het belangrijke bezittingen te Kaprijke en omgeving. Volgens het landboek van Kaprijke bezat het ‘hôpital Comtesse’ meer dan 150 bunder land en bos in de keure van Kaprijke. In de tweede helft van de dertiende eeuw richtte het daar een hoeve op voor het ontginnen van woeste gronden en het uitbaten van de moeren. Die hoeve werd door de Kaprijkenaars ‘Riselhove’ of Rijselhof genoemd.

In het archief van het hospitaal zijn enkele pachtkontrakten van het Rijselhof uit de vijftiende eeuw bewaard, waaronder de merkwaardige pachtbrief van Pieter Goethals die in 1461 de hoeve pacht voor een som van 185 p. 15 s. 3 d.⁽¹⁾. De oppervlakte van het Rijselhof bedroeg dan 206 g. 1 1. 42 r. Die pachtbrief is vooral merkwaardig omdat hij een uitvoerige beschrijving bevat van al de opgaande bomen en de tronken die op het Rijselhof stonden. In bijlage geven we het aantal en soort bomen die op en om de hoeve groeiden in 1461.

Bij de opgaande bomen treffen we niet minder dan 769 eiken aan. In de middeleeuwse huishouding was het eikenhout het constructiehout bij uitstek voor het bouwen van huizen, hoeven, schuren en stallen. Bovendien gebruikte men veel eik voor het maken van meubels. De pachtbrief vermeldt verder nog 184 olmen, 263 essen, 23 populieren en 6 abelen, allemaal houtsoorten die ook als constructiehout kunnen gebruikt worden.

Het benodigde brandhout voor het stoken van de ketels en het verwarmen van de woningen groeide op de tronken. Vooral de wilg was gegeerd op het Rijselhof want er stonden 2458 ‘troncwulghen’ langs de grachten en de kanten van het zaailand. Verder treffen we nog 142 tronkeiken, 44 tronkolmen en 11 tronkessen aan.

In totaal groeiden 1278 opgaande bomen en 2655 tronkbomen op het Rijselhof te Kaprijke. De omgeving van de hoeve moet wel een mooie aanblik hebben geboden: een aktie zoals ‘ieder plant zijn boom’ was beslist overbodig te Kaprijke in 1461!

(1) Archives hospitalières de Lille. Fonds Hopital notre Dame dite Comtesse, nr. 683.

[p. 341]

Gedurende zijn pachttermijn van negen jaar moest Pieter Goethals al die bomen en tronken ‘3 tijden loeyelic snoucken ende troncken also verre als haecx ende houdmes daer over ghegaen heeft’. Per jaar diende de pachter van Rijselhof dus ongeveer 900 tronken en 430 bomen te snoeien.

L. Stockman

Bijlage
Plaats en aantal van de opgaande- en tronkbomen

an tRijselhof	149 upgaende heeken	25 troncheeken
	171 upgaende holmen	44 troncholmen
	147 upgaende hesschen	10 tronchesschen
	1 upgaende abeel
	10 populiers
	5 upgaende wulghen	125 troncwulghen
	5 okernoten bomen
	3 aselnoten bomen
an den Oostbeilc	9 upgaende heeken	2 troncheeken
	24 upgaende hesschen	1 tronchessche
		850 troncwulghen
an den Gheerhouc	3 upgaende heeken	200 troncwulghen
	14 upgaende hesschen
	1 upgaende helst
an den Noortbeilc	17 upgaende hesschen	150 troncwulghen
an de twalef ghemeten		350 troncwulghen
		2 troncheeken
an de breede stickx voor de poorte	69 upgaende heeken	4 troncheeken
	6 upgaende holmen	170 troncwulghen
	33 upgaende hesschen
	1 upgaende abeel
	12 populiere
an tneder leen	1 upgaende heek	256 troncwulghen
an thooghe leen		102 troncwulghen
an de corte sticx voor de poorte	25 upgaende heeken	6 troncheeken
	5 upgaende hesschen	70 troncwulghen
	1 upgaende abeel
an de langhe sticx voor de poorte	302 upgaende heeken	78 troncheeken
	18 upgaende hesschen	25 troncwulghen
an de langhe reepen	29 upgaende heeken	10 troncheeken
	8 upgaende hesschen
	1 upgaende populier
an die corte sticx bij den moere	40 upgaende heeken	7 troncheeken
an theed	40 upgaende heeken
	1 upgaende hessche

[p. 342]

an tmeedekin busch	6 upgaende heeken
	3 upgaende hesschen
an de langhe sticx bij den moere	88 upgaende heeken	7 troncheeken
an tstic lands metten wallekin		1 troncheeke
an Jan Mathijs hofstede	8 upgaende heeken	160 troncwulghen
	7 upgaende hesschen
	2 upgaende hesschen
	3 upgaende abeelen
	13 upgaende wulghen
	6 appelboomen
	1 peerboom